Afmælismót Skáksambands Íslands - 01.02.1985, Qupperneq 46

Þráinn Guðmundsson:
Brot
Þegar litið er til baka yfir sextíu
ára sögu Skáksambands íslands, er
margs að minnast og œðimargt sem vert
vœri að rifja upp.
Væntanlega geta þó flestir verið
sammála um, að heimsmeistaraeinvígi
þeirra Fischers og Spassky í Reykjavík
1972 rísi þar hœst og marki dýpst spor í
íslenskri skáksögu.
Um þetta frœga einvígi hafa
margar bækur verið skrifaðar og heims-
byggð öll fylgdist með framvindu mála í
Reykjavík hina votu sumardaga fyrir 13
árum og þó hefur saga einvígisins —
hin raunverulega saga um það, sem
gerðist bak við tjöldin — enn ekki verið
skrifuð.
Undirritaður var í stjórn S.í. á
þessum tíma og hefur reyndar birt brot
þessarar sögu í mótsskrám og ýmsum
ritum skákhreyfingarinnar seinasta ára-
tuginn. — Og hér kemur enn eitt brot,
hripað upp á hraðfleygri stund fyrir
löngu síðan.
Ef það gœti endurvakið með
mönnum eitthvað af hughrifum þessa
sumars, þegar öll þjóðin tók þá
skákbakteríu, sem hún hefur ekki
losnað við síðan, þá er tilganginum náð.
Árið 1972 — Hvað er svona merkilegt við það? — Var
það gott ár og gjöfult íslenskri þjóð, var veðurfar óvenju
hagstætt eða gerðust þá atburðir, sem ekki gleymast í
þjóðarsögunni, eða að minnsta kosti i hugskoti þeirra,
sem þá voru mitt í hringiðu þess mannlífs, sem elfur
timans fleytti frá einni árstíð til annarrar?
Var þetta annars ekki árið sem við stóðum í harðvitugu
þorskastríði við Breta og tvísýnt um lyktir og þar með
framtíð þjóðarinnar? Var sumarið ekki með því rign-
ingasamara, stytti annars nokkurn tíma upp á Suður-
landi í sólmánuði? Jú, var þetta ekki árið sem þeir Nixon
og Pompidou hittust á Kjarvalsstöðum til að leika einn
peðsleik í heimstaflinu og þeir Bobby Fischer og Boris
Spassky tefldu alvöruskák í Laugardalshöll og komu ís-
landi í fyrsta sinn á landakortið og rituðu nöfn sín gullnu
letri á blöð skáksögunnar.
Jú, þetta var einmitt skákárið mikla, þegar jafnvel öld-
ungar risu úr kör sinni og heimtuðu að vera studdir einu
sinni inn fyrir tjaldið dökka í Höllinni, áður en maður-
inn með ljáinn vitjaði þeirra og flytti þá að öðru for-
tjaldi, gullnu eða myrku eftir atvikum.
Jú, þetta var víst árið, þegar grandvarar gamlar konur
sátu við símann á síðkvöldum og hringdu stöðugt í Laug-
ardalshöll til að spyrja um stöðuna og við svarið „riddari
til F3“, heyrðist andvarp í símanum og önnur spurning:
„Ó guð, var það góður leikur?“
Tjaldið dökka — hvað var handan þess? Myrkvað
gímald, hundruð þögulla mannvera starandi í stjarfri
spennu á upplýst sviðið, þar sem tveir framandi menn
sátu andspænis hvor öðrum, milli þeirra massivt borð —
listasmíð, en á borðinu tafl. Annað slagið var taflmaður
færður úr stað — en hvað er svona merkilegt við það, af
hverju fór þá kliður um salinn? Af hverju voru þessir út-
lendu menn hér leikandi sér að litlum trémönnum kvöld
eftir kvöld?
Jú, manntaflið er smækkuð mynd mannheima, þar
sem gott og illt takast á, fórnir eru færðar fyrir málstað-
inn, hin litlu peð daglega lífsins verða að óstöðvandi ris-
um, sé að þeim hlynnt og laun kjarkleysis er tortíming,
uppskera snilli og rökréttar hugsunar er sigur.
46