Helgarpósturinn - 29.05.1986, Blaðsíða 4

INNLEND YFIRSYN
Ástæða deyfðarinnar er
sú að strax upp úr ára-
mótum var talið öruggt
að Sjálfstæðisflokkurinn
myndi vinna kosning-
arnar.
fSi
Kosningabarátta hefur ein-
kennst af doða og mistökum
Það sem einkennt hefur borgar- og sveitar-
stjórnakosningarnar þetta vorið er einkenni-
lega mikil deyfð yfir kosningabaráttunni.
Það verður kosið á laugardaginn kemur en
nú á miðvikudegi, þegar þetta er skrifað, er
varla nokkur kraftur kominn í kosningabar-
áttuna. Á þessu eins og öllu eru margháttað-
ar skýringar. Hér verða reifaðar nokkrar
þeirra þó ekki verði reynt að sanna neina
þeirra vísindalega!
Ein stærsta ástæðan fyrir deyfð kosninga-
baráttunnar nú er að strax upp úr áramótum
var talið öruggt að Sjálfstæðisflokkurinn, les-
ist Dav'tö Oddsson, myndi vinna kosningarn-
ar. Hann myndi frekar bæta við sig en hitt.
Þetta sló vopnin úr höndum minnihluta-
flokkanna sem hreinlega lögðu ekki í vígi
Sjálfstæðisflokksins heldur töldu það frá
upphafi óvinnandi. Þetta voru langalvarleg-
ustu mistök minnihlutaflokkanna í kosninga-
baráttunni 1986. Það er erfitt að spá í stöðu
mála á landsbyggðinni héðan úr Reykjavík
en ætla má að sterk staða Sjálfstæðisflokks-
ins í Reykjavík smiti útfrá sér, a.m.k. á ein-
hverjum stöðum úti á landi.
í Reykjavík deyfði Alþýðubandalagið örlít-
ið vopn Davíðs með velheppnuðu prófkjöri í
endaðan janúar. Þar náði lýðræðishreyfing-
'm, Kristín Á. Ólafsdóttir og Össur Skarphéd-
insson, góðu taki á Alþýðubandalaginu og
Abl. gat teflt fram mjög þéttum lista með fjór-
um jafnsterkum aðilum í efstu sætunum. Það
hefur gefið Alþýðubandalaginu þá vigt sem
hefur fleytt því áfram í kosningabaráttunni.
Þessi breiðfylking hefur þó þann galla að þar
er enginn einn sem keppt getur við Davíð.
Það vantar borgarstjórakandídat. Prófkjör
Alþýðuflokksins fór hinsvegar illa með þann
flokk, eins og menn muna. Bryndís Schram
hefur þó unnið það fylgistap upp með
„sjarmerandi" framkomu á vinnustaðafund-
um, sé tekið tillit til skoðanakannana. Fram-
an af bærði Framsóknarflokkurinn ekki á sér
fyrr en ,,gamli“ framsóknarmaðurinn Alfred
Þorsteinsson hóf að skrifa kjallaragreinar í
DV. Lítið hefur farið fyrir Flokki mannsins og
hann virðist ekki njóta neins fylgis. Mun
minna hefur farið fyrir Kvennalistanum nú
en fyrir fjórum árum. Listinn er málgagns-
laus og hefur ekki getað komið sjónarmiðum
sínum á framfæri. Kvennalistinn virðist vera
að missa af lestinni. Það vantar grasrótina
sem var til staðar fyrir fjórum árum, þrátt
fyrir að Ingibjörg Sólrún Gísladóttir skipi
enn efsta sætið.
Það er ekki eingöngu deyfðin sem ein-
kennir þessa kosningabaráttu heldur einnig
málefnafátæktin. Þessi fátækt hefur verið
svo augljós að á tímabili var einsog kosn-
ingabarátta væri orðin nákvæmlega sú sama
og fyrir fjórum árum. Það var þegar Sjálf-
stæðisflokkurinn fór að ræða um sprungurn-
ar við Rauðavatn. Frambjóðendur hafa rætt
um síðustu fjögur ár og síðustu átta ár en um-
ræða um næstu fjögur ár hefur nánast verið
engin. Kosningaloforð einkenna ekki þessa
kosningabaráttu. Sjálfstæðisflokkurinn hef-
ur t.d. ekki birt í Mogganum loforðalista líkt
og fyrir síðustu kosningar. Enda virðist engin
þörf vera núna fyrir að selja Ikarusvagna.
Minnihlutaflokkarnir hafa gagnrýnt Sjálf-
stæðisflokkinn en ekki á breiðum grundvelli
heldur hafa þeir tekið út fá afmörkuð atriði
og hamast á þeim, jafnvel um of, þannig að
bitið hefur farið úr vopninu. Þessi mál eru
kaupin á Ölfusvatnslandinu, of miklar fram-
kvæmdir við Nesjavelli, sameining BÚR og
ísbjarnarins í Granda h/f, kaupin á hljóm-
flutningstækjum fyrir útihátíðir og að lokum
sú gagnrýni sem helst hefur hrifið: gagnrýn-
in á einræðistilhneigingar Davíðs Oddsson-
ar. Sjálfstæðisflokkurinn í Reykjavík með
Davíð í fararbroddi er nefnilega um of farinn
að líkjast flokksræði og miðstýringu sovéska
kommúnistaflokksins og Gorbatsjoffs. En
minnihlutaflokkarnir hafa ekki sett nógu
skýrt fram hvað þeir ætli að gera næstu fjög-
ur árin, komist þeir til valda. Hugsanleg
ástæða er sú að þeir hafi aldrei reiknað með
þeim möguleika og því tekið þá stefnu að
gagnrýna án þess að koma með tillögur sjálf-
ir. Það þykir vond stefna. Það er helst
Kvennalistinn sem hefur sett fram ákveðna
stefnuskrá en henni hefur einfaldlega ekki
verið komið á framfæri við kjósendur þannig
að gagn sé að.
Minnihlutaflokkarnir tóku ranga stefnu
þegar þeir gengu út frá því að Sjálfstæðis-
flokkurinn í Reykjavík væri óvinnandi vígi.
En það gerði einnig Sjálfstæðisflokkurinn
sjálfur. Mistök Sjálfstæðisflokksins í kosn-
ingabaráttunni nú eru stærri en nokkru sinni
fyrr nema ef undanskilinn er leiftursóknará-
eftir G. Pétur Matthíasson
róðurinn fyrir kosningarnar 1979. Kosning- j
arnar nú snúast að miklu leyti um Davíð
Oddsson borgarstjóra. Það er varla að fólk
viti hver er annar maður á lista Sjálfstæðis-
flokksins, hvað þá að fólk viti hver skipi t.d.
sjötta eða sjöunda sætið. Þetta gagnrýndu
minnihlutaflokkarnir óspart strax frá upp-
hafi. Til varnar brá Davíð á það ráð að halda
sér fyrir utan kosningabaráttuna og beita
fyrir sig hinum. Það hefur alls ekki gengið
upp. Menn eru ekki miklu nær um hver sé í
öðru sætinu og aðdáendur Davíðs eru fúlir
yfir því að hann hafi ekkert sést. Jafnvel
Davíð Oddsson verður að hafa fyrir hlutun-
um. Þetta voru stór mistök. Önnur mistök
Sjálfstæðisflokksins voru að gleyma því að
birta Ioforðalista, þeir hafa ekki frekar en
minnihlutaflokkarnir boðað hvað eigi að
gera næstu fjögur árin. Með þessu hafa sjálf-
stæðismenn leyft minnihlutanum að ráða
ferðinni, því þeir hafa ekki getað svarað fyrir
Granda og Ölfusvatnslandið. En allra stærstu
mistök Sjálfstæðisflokksins og kosninga-
maskínu hans, og þ'au mistök gætu kostað
flokkinn meirihlutann í borginni, eru að hafa
neitað að koma á kosningafund DV í Há-
skólabíói. Að krefjast þess að einn flokkur fái
jafn mikinn tíma á kosningafundi og fimm
aðrir flokkar er óheyrt í islenskri stjórnmála-
sögu og bendlar Sjálfstæðisflokkinn enn
frekar við flokksræðið í Sovét að mati við-
mælenda HP. Þessi afstaða flokksins til lýð-
ræðisins er „óskiljanleg og lýsir slíkum hroka
að orð fá eigi lýst“, eins og einn komst að
orði.
Niðurstaðan er því að kosningabaráttan
vorið 1986 er með þeim aumari. Hún hefur
aldrei náð sér á flug og einkennist af doða og
mistökum. En það verður samt kosið og
þrátt fyrir allt er líklegast að Sjálfstæðis-
flokkurinn haldi meirihlutanum án þess þó
að fá mikið yfir 45% atkvæða. Spá: A-listinn
1—2 menn, B-listinn 0—1, D-listinn 8 menn
kjörna, G-listinn 3—4, M-listinn engan mann
og V-listinn 1 mann inn.
ERLEND YFIRSÝN
Á síðasta ári fékk meirihluti á Bandaríkja-
þingi frestað ákvörðun um að hefja fram-
leiðslu á taugagasi á ný eftir tveggja áratuga
hlé. Ríkisstjórn Reagans forseta vildi endur-
nýja taugagasbirgðirnar, en andstæðingar
eiturvopna á þingi fengu því til leiðar komið
að fé til að kosta framleiðsluna yrði ekki veitt
fyrr en fyrir lægi samþykki ráðs Norður-Atl-
antshafsbandalagsins við taugagasfram-
leiðslunni.
Eiturvopn eins og taugagas eru þýðingar-
laus, nema þau séu til taks nærri væntanleg-
um vígvelli. Taugagasið sem landvarnaráðu-
neyti Bandaríkjanna vill taka að framleiða á
ný í stórum stíl, er því ætlað til geymslu í
Vestur-Evrópulöndum, í birgðageymslum
þeirra bandarísku herja sem kynnu að vilja
nota það í bardaga.
Taugagas er jafn banvænt óbreyttum borg-
urum og hermönnum á því svæði sem verður
vígvöllur gasbardaga. Því er ekki við að bú-
ast að neinn fýsi að fá birgðir af því í nám-
unda við sig, og málskot meirihluta Banda-
ríkjaþings til ráðs Atlantshafsbandalagsins
var gert í þeirri von að Evrópuþjóðir, sem
síðar yrðu beðnar að taka við taugagasinu til
geymslu fyrir Bandaríkjaher, risu upp til and-
stöðu og kæmu því til leiðar að stjórnir ein-
hverra Evrópuríkja hreyfðu mótmælum í
ráðinu.
En evrópskir þingmenn eru upp til hópa
ekki mikið fyrir að fylgjast með því sem ger-
ist utan kjördæmis hvers og eins og stundar-
hagsmuna líklegra kjósenda. Samþykkt
þingsins í Washington um að skjóta ákvörð-
un um taugagasframleiðslu til ráðs Atlants-
hafsbandalagsins til umsagnar fór því fram
hjá þeim flestum. Málið var ekki tekið til
meðferðar á þingum né rætt að ráði á opin-
berum vettvangi.
Niðurstaðan er sú sem Mark 0. Hatfield
öldungadeildarþingmaður lýsir í grein í
International Herald Tribune og birtist í síð-
asta helgarblaði. Hatfield er repúblíkani frá
Oregon og því flokksbróðir Reagans forseta,
en honum gersamlega andvígur í ýmsum
greinum vígbúnaðarmála, þar á meðal varð-
andi framleiðslu á taugagasi. Formennska í
fjárveitinganefnd Öldungadeildarinnar
veitti honum sterka aðstöðu til að beita sér
fyrir skilmálanum sem settur var fyrir að
hefja á ný framleiðslu á taugagasi.
Hatfield öldungadeildarmaður sýnir fram
á í grein sinni, að Bandaríkjastjórn hefur far-
ið í kringum samþykkt þingsins. í stað þess
Caspar Weinberger land-
varnaráðherra fer með
framleiðslu taugagas-
vopna sem hertæknilegt
mál en ekki pólitískt.
Andvaraleysi Evrópuþing-
manna ruddi taugagasinu braut
að taka framleiðslu á taugagasi upp sérstak-
lega í ráði Atlantshafsbandalagsins, lét hún
það fylgja öðum atriðum í skýrslu um áform-
aðan herstyrk, sem tekin er fyrir og afgreidd
efnislega á fundum fastafulltrúa og land-
varnaráðherra. Slíkar skýrslur eru sam-
kvæmt hefð ekki taldar ákvörðunaratriði
fyrir bandalagsríkin í heild, svo þótt athuga-
semdir séu gerðar við einstaka liði þeirra lýs-
ir fundarstjóri þær afgreiddar óbreyttar.
Svo var einnig farið að á fundum fastafull-
trúa og landvarnaráðherra á síðustu vikum.
Enda þótt fulltrúar Danmerkur, Grikklands,
Hollands, Islands og Noregs gerðu mismun-
andi athugasemdir við að taugagasfram-
leiðsla væri hafin á ný og tækju fram að ekki
yrði tekið við eiturvopnunum í löndum sín-
um, lýsti fundarstjóri bandarísku skýrsluna
um herstyrk afgreidda.
Ásamt níu öðrum öldungadeildarmönn-
um skrifaði Mark O. Hatfield Reagan forseta
bréf og mótmælti þessari málsmeðferð, þar
sem ríkisstjórnin skyti sér undan því að upp-
fylla skilyrði þingsins um að leita samþykkis
ráðs Atlantshafsbandalagsins áður en hafin
væri á ný framleiðsla á taugagasi. Tekið er
fram í bréfinu, að bréfritararnir tíu séu sumir
andvígir en aðrir fylgjandi því að framleiðsla
á taugagasvopnum sé hafin á ný, en þeir séu
á einu máli um að með málsmeðferð sinni í
stofnunum Atlantshafsbandalagsins virði
Bandaríkjastjórn að vettugi fyrirmæli þings-
ins.
Ráð Atlantshafsbandalagsins er skipað ut-
anríkisráðherrum aðildarríkja, og það kem-
ur saman til fundar í dag í Halifax í Kanada.
Þegar þetta er ritað bendir ekkert til að utan-
ríkisráðherra neins Evrópuríkis láti bóka
mótbárur við að Bandaríkjastjórn hefji á ný
framleiðslu taugagasvopna, og verður þeirra
þá hvergi getið í niðurstöðum fundarins, þótt
fram væru settar á fyrri stigum í meðferð á
skýrslu Bandaríkjastjórnar um áformaðan
herstyrk. Síðan ætlar Caspar Weinberger
landvarnaráðherra að halda því fram við
Bandaríkjaþing, að nú hafi skilmálunum sem
það setti um samþykki ráðs Atlantshafs-
bandalagsins verið fullnægt, og því beri að
reiða af hendi féð til að kosta framleiðslu á
taugagasvopnum.
Rök bandarísku herstjórnarinnar fyrir að
hefja beri á ný framleiðslu á taugagasvopn-
um eftir langt hlé, eru jöfnum höndum að
birgðir eldri vopna séu úr sér gengnar og
taki að gerast hættulegar vegna tæringar á
hylkjunum utan um gasið, og að gasbirgðir
þurfi að vera til taks sem mótvægi gegn
taugagasbirgðum Sovétríkjanna. En sé litið á
eflir Magnús Torfa Ólafsson
málið í samhengi við önnur atriði, fellur það
inn í allsherjar hervæðingarstefnu núver-
andi stjórnar í Washington.
Síðast í fyrradag lét Reagan forseti tals-
mann sinn, Larry Speakes, kunngera að
ákveðið væri að Bandaríkjastjórn virti ekki
lengur en fram í desember ákvæði SALT II
samkomulagsins við Sovétríkin um tak-
mörkun á langdrægum kjarnorkuvopnum.
Þá yrði tekið að koma fyrir Cruise flugskeyt-
um í sprengjuflugvélum Bandaríkjanna af
gerðinni B-52, þótt þar með væri farið fram
úr tölu kjarnorkuvopna sem SALT II heimil-
ar. Þessi ákvörðun var rökstudd með því, að
vopnabúnaður Sovétríkjanna væri kominn
yfir sömu mörk, en ekki greint frá hvað gert
hefði verið til að taka slík brot á gerðu sam-
komulagi upp við Sovétmenn eftir þeim leið-
um sem SALT ákveður.
Tímasetningin í desember er athyglisverð.
Þá verða afstaðnar þingkosningar í Banda-
ríkjunum. Tvísýnt er hvort repúblíkönum
tekst að halda meirihluta í Öldungadeild
þingsins. Eitt af því sem stendur flokknum fyr-
ir þrifum í sumum fylkjum, er að erkiíhalds-
mönnum þykir stjórn Reagans ekki nógu
harðskeytt í skiptum við Sovétríkin. Sú gagn-
rýni var líkleg til að eflast við ákvörðun for-
setans, að láta rífa tvo úrelta kafbáta af gerð-
inni Poseidon, um leið og nýr Trident-kafbát-
ur, sá áttundi í röðinni, hefur reynslusigling-
ar. Með því að láta rífa gömlu kafbátana,
heldur Bandaríkjastjórn sig innan marka
SALT II um fjölda langdrægra kjarnorku-
vopna.
Reagan reynir því bæði að sleppa og halda
í senn. Uppfyllt eru að sinni ákvæði sam-
komulagsins við Sovétríkin, en lýst yfir jafn-
framt að það standi ekki til frambúðar, samn-
ingurinn, sem Bandaríkjaþing hefur reyndar
aldrei fullgilt og Reagan fann allt til foráttu
þegar hann keppti að forsetaframboði og
fyrstu kosningu, verði að vettugi virtur af af-
stöðnum þingkosningum. Til slíks er betra
að hafa fulltingi jringsins, svo þarna er búinn
til hvati fyrir erkiíhaldið að berjast nú rösk-
lega fyrir samherjum forsetans í komandi
átökum um meirihlutann í þeirri deild
Bandaríkjaþings sem fer með utanríkismál
ásamt forsetanum.
4 HELGARPÓSTURINN