Helgarpósturinn - 18.12.1986, Qupperneq 4

FRETTASKYRING
eftir Óskar Guðmundsson
HRÁSKINNALEIKUR UM
ÞJÓÐHAGSSTOFNUN
• Gerjun í kerfinu — uppstokkun efnahagsstjórnunar í vœndum? •
Alþýðuflokkurinn á fullu í kerfinu • Verður stofnunin pólitískur
kontór eða sjálfstœð eftirlits- og rannsóknarstofnun?
Að undanförnu hafa orðið
nokkrar umræður um sjálfstæði
Þjóðhagsstofnunar. Þessi umræða
skaut upp kollinum, eftir að Jón
Sigurdsson forstjóri stofnunar-
innar ákvað að fara í framboð og
ríkisstjórnin setti sérlegan efna-
hagsráðgjafa sinn, Pórd Friöjóns-
son, forstjóra meðan Jón er í leyfi.
Með ráðningu Þórðar þótti
mörgum fagmönnum sem frek-
lega væri gengið framhjá Bolla P
Bollasyni aðstoðarforstjóra Þjóð-
hagsstofnunar. Þórður hefur eðli
málsins samkvæmt verið pólitísk-
ur ráðgjafi og áróðursmaður rikis-
stjórnarinnar og því þóttust marg-
ir sjá að með timabundinni ráðn-
ingu hans væri verið að festa í
sessi pólitískt ,,kommisarakerfi“. í
fjörlegum útvarpsþætti ,,Hér og
nú" í Ríkisútvarpinu sl. laugardag
var rætt við þá sem koma helst við
sögu málsins og þar bar m.a. til tíð-
inda, að Steingrímur Hermanns-
son forsætisráðherra lýsti því nán-
ast yfir að Þórður hefði verið sett-
ur forstjóri vegna pólitískrar fylgni
sinnar við ríkisstjórnina.
SJÁLFSTÆÐI ÓGNAÐ
Ýmsar kenningar hafa verið á
lofti inní kerfinu um þetta mál.
Margir telja t.d. að Alþýðuflokkur-
inn og Framsóknarflokkurinn hafi
lent í samkeppni og hafi Stein-
grímur viljað meina Jóni Sigurðs-
syni/Alþýðuflokknum beinan að-
gang að stofnuninni með því að
ráða Þórð, um leið og ríkisstjórn-
inni væri tryggður forgangur að
Þjóðhagsstofnun. Með Þórði, sem
er í Sjálfstæðisflokknum, hafi
einnig falist trygging á samstöðu/
afskiptaleysi samstarfsflokksins í
ríkisstjórninni.
Samkvæmt lögum heyrir stofn-
unin undir forsætisráðherra, og er
fjármögnuð af almannafé í gegn-
um ríkissjóð og Seðlabanka.
Þjónustuhlutverk Þjóðhags-
stofnunar á að vera tvíþætt. Ann-
ars vegar á stofnunin að veita
ríkisstjórn og öðrum opinberum
aðiljum ráðgjöf og hins vegar hvíl-
ir nokkur upplýsingaskylda á
stofnuninni gagnvart atvinnulífi
og almenningi. Margir gagnrýn-
endur stofnunarinnar telja að hún
hafi um of lagt áherslu á fyrr-
nefnda þáttinn á kostnað upplýs-
ingastreymis til almennings. Á
hinn bóginn er engin önnur efna-
hagsstofnun í landinu, sem miðlar
jafn áreiðanlegum upplýsingum
og Þjóðhagsstofnun hefur gert til
þessa, og hún hefur þrátt fyrir allt
verið sá trausti brunnur, sem aðrir
í þjóðfélaginu hafa ausið úr.
Pólitísk ráðning forstöðumanns
er auðvitað ekki líkleg til að auka
traust stofnunarinnar til að sinna
upplýsingaskyldu til almennings,
— og hún hlýtur að leiða hugann
að því hvort annað og meira búi
undir.
FEIGÐIN KALLAR
Atburðarásin og útvarpsþáttur-
inn á dögunum olli því að ýmsar
vangaveltur komust uppá yfir-
borðið. Þar á meðal kom fram að
stjórnmálamenn hafa verið að
ræða sín á milli um uppstokkun
Þórður Friðjónsson forstöðumaður í
tímabundinni ráðningu. Steingrímur
undirstrikaði í útvarpsþætti að um póli-
tíska ráðningu væri að ræða.
kannanir hafa fært honum aukið vægi í
pólitíkinni. Sjálfstæðisflokkurinn vill fá
blessun hans í mikilvægum málum.
Viðreisnarstjórnin á frumstigi.
stofnunarinnar; jafnvel að leggja
hana niður. Þetta mátti lesa útúr
ummælum stjórnmálamannanna
án þess að talað væri hreint út um
málið. Haft var eftir Þorsteini Páls-
syni að skipta mætti starfseminni
upp, þannig að Hagstofan tæki yfir
ákveðna þætti starfsins, Jón Bald-
vin kvað koma til greina að leggja
hana niður en skoða þyrfti málið í
samhengi við uppstokkun annars
staðar í kerfinu og fleiri töluðu
sama myrka málið.
En af hverju er verið að ræða til-
veru Þjóðhagsstofnunar núna —
hvað er það í verkum Þjóðhags-
stofnunar, sem ekki á uppá pall-
borðið núna þannig að ástæða
þyki að leggja stofnunina niður
eða draga undan henni verkefni?
KRATAR Á FULLRI FERÐ
Innan kerfisins er margt skralað
um sókn Alþýðuflokksins og
Steingrlmur Hermannsson forsætisráð-
herra. Vann lotu I slag við Alþýðuflokk-
inn með því að styðja sjálfstæðismann.
Lausmáll I útvarpinu.
||||| A fjpli plf
jjffl BSri ■••••: pES! plsiiifesfll >ir; glif:

fasg ai8i SlSiSS
ÍJS!

Alþingi islendinga. Ætlar stofnunin að
nota tækifærið og sækja sér
eftirlitsvald?
væntanlega viðreisnarstjórn. Á
dögunum birti DV ljósmynd á for-
síðu þarsem sátu á málþingi Olaf-
ur G. Einarsson, Þorsteinn Páls-
son, Matthías Bjarnason, Jón
Baldvin Hannibalsson og Jón Sig-
urðsson. Kváðust þeir ræða virðis-
agkaskattinn, en heimildir HP
herma, að i raun hafi þeir verið að
ræða uppstokkun bankakerfisins.
Þá segir að óformlegar viðræður
hafi farið fram milli manna úr
þessum flokkum, um uppstokkun
efnahagsstjórnunar í kerfinu.
Jón Baldvin og þeir félagar velta
mjög vöngum yfir efnahagsráðu-
neyti, sem hefði með höndum
flesta meginþætti efnahagsstjórn-
unar. Inní þær hugmyndir spila
svo framtíðarhorfur Þjóðhags-
stofnunar, — m.ö.o. vilji til að taka
verkefni Þjóðhagsstofnunar og.
setja undir ráðuneyti beint eða
setja undir Hagstofuna.
Þorsteinn Pálsson. Reiðubúinn til að
taka þátt I uppstokkuninni með
krötum?
Þjóðhagsstofnun. Pólitísk þjónustu-
stofnun eins flokks eða alvöru rann-
sóknastofnun með upplýsingaskyldu
gagnvart almenningi.
Það segir ekki litla sögu um
stemmninguna gagnvart Alþýðu-
flokknum í kerfinu og stöðu hans,
að þessi stjórnarandstöðuflokkur
á þingi virðist hafa afgerandi áhrif
á þróun mála, jafnvel í stjórnkerf-
inu fyrir kosningar. Nú er talið að
Sjálfstæðisflokkurinn taki enga
stóra ákvörðun nema blessun Al-
þýðuflokksins fylgi — og í rökréttu
framhaldi setjist „viðreisnar-
stjórn“ í ráðherrastóla eftir kosn-
ingarnar. Kosningarnar yrðu eins-
og léttvægt framkvæmdaatriði að
mati margra. En þetta var nú útúr-
dúr af gefnu tilefni.
UPPLÝSINGAR —
PÓLITÍSKT VALD
Upplýsingar um efnahagsmál,
stærðir og tölur eru afar dýrmæt-
ar. Sá sem býr yfir slíkum upplýs-
ingum umfram aðra, t.d. samn-
ingsaðilja sína, hefur pólitískt um-
framvald, ef svo má að orði kom-
ast. Það er því að vissu leyti skilj-
anlegt, að Steingrímur Hermanns-
son skuli leggja sig í líma við að
skipa pólitískan „kommissar" yfir
stofnunina.
Þegar upplýsingarnar liggja
hins vegar á borðinu, öllum að-
gengilegar og ljósar, standa menn,
flokkar og hagsmunasamtök
jafnfætis í samningum. Því má
ljóst vera, að óprúttnum ráðherra
(flokki) kann að vera í mun að
sölsa undir sig mikilvægar upplýs-
ingar og hafa á þeim einokun. í
raun gætu því endalok Þjóðhags-
stofnunar þýtt að pólitískt vald
(upplýsingar) sé tekið af almenn-
ingi og fært undir einn flokk. Það
getur ekki talist þjóna lýðræðis-
legri þróun í landinu.
EFTIRLITS- OG
RANNSÓKNARSTOFN-
UN
Þjóðhagsstofnun hefur oft verið
réttilega sökuð um að gæta um of
hagsmuna ríkisstjórna hverju
sinni. Þannig finnst til að mynda
mörgum undarleg „tilviljun" að
fyrir síðustu samningaviðræður
og oft áður, koma þjóðhagsspár og
fréttir frá stofnuninni, sem spá
þröngri stöðu fyrir verkalýðs-
hreyfingu til að auka hlut sinn. Að
vísu hefur sú hreyfing verið lítil-
þæg í samningum og þetta atriði
ekki skipt þess vegna mjög miklu
máli, — en engu að síður hefur síð-
an komið í ljós í endurskoðaðri spá
og fréttum, að staðan sé mun
rýmri. En þrátt fyrir augljósa ann-
marka af þessum toga, þá hefur
stofnunin miðlað upplýsingum
eins og um kaupmátt sem skipta
miklu máli og fela stundum í sér
gagnrýna afstöðu gagnvart við-
fangsefninu.
í sjálfu sér væri ekki óeðlilegt að
þau verkefni, sem fela í sér póli-
tíska ráðgjöf og þjónustu við ríkis-
stjórnina færu undir eitthvert
ráðuneytanna, stefnumótun í
efnahagsmálum, þjóðhagsáætlun
og þess háttar. Áð þessu vinna
nokkrir menn í stofnuninni.
Hinn þátturinn ætti að vera mun
stærri og mikilvægari: hagrann-
sóknir og almenn þjónusta við al-
menning og opinbera aðilja.
Eiginlega er það forsenda fyrir
meira sjálfstæði stofnunarinnar,
að pólitíska áætlanagerðin verði
færð út úr henni.
Einnig hlýtur að koma til álita,
að sjálfstæði slíkrar stofnunar
væri tryggt með því að færa hana
undir Alþingi. Þannig gæti Þjóð-
hagsstofnun orðið eftirlitsstofnun
Alþingis og almennings með þjóð-
arbúskapnum og þróast uppí að
verða með tímanum sjálfstæð
rannsóknarstofnun. Þannig væri
hægt að þjóna mörgum markmið-
um sem í dag eru alltof langt frá
vettvangi; binda víðtækari upplýs-
ingaskyldu Þjóðhagsstofnunar
gagnvart almenningi í lög, auka
eftirlitshlutverk og vald Alþingis
gagnvart framkvæmdavaldinu.
Það þjónaði fólkinu í landinu, sem
borgar þessa starfsemi, lengst og
best.
4 HELGARPÓSTURINN