Helgarpósturinn - 12.03.1987, Blaðsíða 7

Anna Björns er að Ijúka við gerð
heimildarmyndarinnar Ast og stríð,
sem fjallar um hlutskipti þeirra íslensku
kvenna sem giftust bandarískum
hermönnum og fluttu með þeim
vestur um haf
Anna Björnsdóttir hefur dvaliö
vestanhafs meira og minna sídustu
tólfár í lífi sínu. Og fengist viö ýmis-
legt; fyrirsœtustörf, auglýsingagerð,
kvikmyndaleik og nú síöast heimild-
armyndagerd. Hún á þegar aö baki
eina heimildarmynd, sem sýnd var í
íslenska sjónvarpinu fyrir nokkrum
misserum. Hún fjallaöi um afkom-
endur íslendinga sem fluttust til
Brasilíu foröum daga. Anna er
þessa dagana aö ganga frá annarri
heimildarmynd — og enn eru burt-
fluttir íslendingar á dagskrá, að
þessu sinni íslenskar konursem gift-
ust bandarískum hermönnum og
fluttu með þeim vestur um haf.
„Hugmyndin að þessari nýju
mynd kviknaði einmitt þegar ég var
að undirbúa gerð Brasilíufaranna,
líkast til í kringum 1981,“ segir Anna
í samtali við HP. „Ég hitti um það
leyti armenskan Bandaríkjamann
að nafni Samuel Kadorian, sem starf-
aði sem ljósmyndari fyrir herinn.
Hann tók hér mikið af efni á sextán
millimetra filmur — litfilmur — sem
vera má að séu fyrstu litmyndirnar
sem teknar eru á íslandi. Þetta eru
mjög góðar myndir hjá honum og
ákaflega merk heimild um lifnaðar-
hætti okkar á stríðsárunum eins og
gefur að skilja."
MJÖG AHUGASÖM UM
ÞETTA UMRÓTSTÍMABIL
Anna segir að öðru leyti um
kveikjuna að því að hún ákvað að
gera heimildarmynd um þessi ár að
hún hafi allt frá unglingsárum haft
mjög mikinn áhuga á þessu umróts-
tímabili í sögu landsins. Hún kveðst
reyndar í upphafi hafa ætlað sér að
fjalla almennt um heimsstyrjaldar-
árin á íslandi í þessari heimildar-
mynd sinni, en fyrir um tveimur ár-
um hafi hugmyndin runnið í þrengri
farveg. „Þá hitti ég Ingu Dóru
Björnsdóttur mannfræðing í jóla-
boði heima á íslandi. Hún sagði mér
þar frá rannsóknum sínum á hlut-
skipti íslenskra kvenna sem giftust
bandarískum hermönnum upp úr
stríðinu, en Inga Dóra er núna að
ljúka doktorsritgerð í mannfræði
um þetta efni í Arizonaháskóla. Ég
hreifst strax af þessu afmarkaða við-
fangsefni, kannski ekki síst af því
hvað ég hef sjálf búið lengi í Banda-
ríkjunum og á mig hafa sjálfsagt sótt
sömu hugrenningar og þessar kon-
ur, þó svo ég hafi aidrei orðið fyrir
sama aðkasti og þær,“ segir Anna.
Þær Inga Dóra fengu styrk úr
Kvikmyndasjóði íslands á síðasta ári
að upphæð 500 þúsund sem gerði
þeim kleift að fara af stað. Alls er tal-
ið að í kringum 350 íslenskar konur
hafi gifst bandarískum hermönnum
á stríðsárunum og annar eins fjöldi
breskum og norskum dátum. í
heimildarmyndinni er rætt við
nokkrar konur vestra og heima á ís-
landi. Þau viðtöl voru samklippt á
síðasta hausti. í ársbyrjun fengu
Anna og Inga Dóra svo annan 500
þúsund króna styrk úr Kvikmynda-
sjóði og verður hann til þess að
verkinu lýkur í maí. „Ég er sem sagt
að fínklippa verkið þessar vikurn-
ar,“ segir Anna.
MYNDIN SEGIR
MARGAR OG
MISJAFNAR SÖGUR
Myndin á að heita Ást og stríð. ís-
lenska sjónvarpið hefur þegar keypt
tvo sýningarrétti að henni og verð-
ur hún að öllum líkindum frumsýnd
ellefta maí ellegar sjöunda júlí. „Það
er annaðhvort," segir Anna, „ellefti
maí er dagurinn sem Bretar stigu á
land, en sjöunda júlí komu Banda-
ríkjamenn. Það er um að gera að
stíla frumsýninguna upp á viðeig-
andi daga.“ Hvað frekari dreifingu
varðar, segist Anna vona að myndin
fari víða. Altént finni hún fyrir
áhuga á viðfangsefninu vestanhafs.
Fólki finnist það mjög áhrifamikið
þegar því er sagt frá hernámsárun-
um á íslandi þegar erlendir her-
menn urðu næsta jafnmargir fólki
með forna og einangraða menningu
i miðju úthafi.
„Mér hefur tekist að vinna þessa
mynd fyrir mjög lítinn pening, en
vona engu að síður að mér hafi tek-
ist ætlunarverkið. Það var að ná
fram stemmningu þessara ára, þann-
ig að áhorfendur fengju tiifinningu
fyrir tímabilinu; tíðarandanum,
hugsanagangi fólks og viðbrögðum
við hernáminu. Þarna eru sagðar
margar og misjafnar sögur," segir
Anna og kveðst ekki vilja fara nánar
út í efnistök myndarinnar. En hún
segir að sér hafi fundist mjög áhrifa-
mikið að vinna að þessu verkefni:
„Ég hef dútlað við leik á síðustu ár-
um. Að horfa á lifandi fólk segja sína
eigin sögu er miklu áhrifameira en
nokkur leikur. Þetta verkefni hefur
að mörgu leyti breytt viðhorfi mínu
til leiklistar.“
ÞEKKIEKKI HARÐAN
HEIM KVIKMYNDA-
LEIKSINS
Við tölum svo um hennar fyrri
störf; þegar hún var fyrirsæta, leik-
ari og kom fram í hverri auglýsing-
unni af annarri. Hún heldur hún hafi
tekið þátt í giska 300 sjónvarpsaug-
lýsingum til þessa, auk þess sem
hún hefur talsvert komið nálægt
kvikmyndaleik. Hún segist samt
aldrei hafa hellt sér af alvöru út í
þann harða heim sem kvikmynda-
leikur er í Kaliforníu þar sem hún
býr. Leiklistin sé þó aldeilis ekki að
baki, ekki að sama skapi og fyrir-
sætustörfin. Þau segist hún alveg
vera búin að leggja á hilluna. Árin
frá 20 til 30 séu besti tíminn til fyrir-
sætustarfa, og þau ár séu að baki í
hennar lífi.
Heimildarmyndir koma svo aftur
til tals og ég spyr Önnu hvað heilli
hana helst á því sviði. Hún segir það
vera sjálfa filmuvinnuna. „Það get-
ur verið mjög gefandi að vinna með
myndum, raða þeim saman, ná fram
ákveðnum áhrifum, andrúmslofti —
og segja sögu eins og hún er, eða
eins og í mínu tilviki núna, var. Ég er
að koma til skila mynd sem segir
sannleikann, sem væntanlega
hreyfir við fólki og vekur með því
umhugsun.
Sjálfsagt er ég grúskari í eðli
rnínu," heldur Anna áfram. „Ég hef
gaman af að sökkva mér niður í for-
tíðina, þó ekki væri nema vegna
þess hvað margt er af henni að læra.
Ég hef ýmislegt á prjónunum í þessu
efni og vona að ég geti unnið að
fleiri verkefnum sem snerta ísland
og íslendinga. Þó ég hafi búið í
Bandaríkjunum í fjöldamörg ár er
ég og verð alltaf sami íslendingur-
inn — og þessar heimildarmyndir
eru að vissu marki mín leið til að
halda sambandi við mína tungu og
mitt fólk," segir Anna.
EIGINMAÐURINN OG
HAFIÐ
Þegar hún er spurð hvort hún sé
endanlega sest að vestra svarar húri
sumpart játandi og sumpart hik-
andi. Hún kjósi Bandaríkin mestan-
part ársins, en hafi hinsvegar þann
háttinn á að koma mjög reglulega til
íslands og dvelja þar góða stund
hverju sinni. Anna giftist Banda-
ríkjamanni á síðasta ári, Mark
Rosswell að nafni og þau búa saman
við sjávarsíðuna í Los Angeles, þar
sem heitir Pacific Palisades, en
Anna segist ekki geta þrifist án þess
að sjá sjóinn. Rosswell starfar ekki
að ólíkum viðfangsefnum og Anna.
Hann hefur talsvert fengist við gerð
kvikmyndahandrita og eins valið
tónlist i myndir, nú síðast nýja músík
Fine Young Cannibals í kvikmynd-
ina Tin Men eftir Barrv Levinson
(Diner og The Natural).
Og hvort Rosswell hafi valið tón-
listina í Ást og stríð? „Nei, ég vissi að
það væri svo spennandi grúsk, að
ég gerði það sjálf," segir Anna
Björns að lokum.
eftir Sigmund Erni Rúnarsson mynd Alberto Tolot
HELGARPÓSTURINN 7