Helgarpósturinn - 04.02.1988, Page 10

Alhfoss
AÐ HRYNJA
ALAFOSS OG SÍS
í EINA SÆNG
I maí skýrði Helgarpóstur-
inn frá hruni í ullariðnaðin-
um og yfirvofandi samein-
ingu Álafoss og Iðnaðar-
deildar SÍS. Nú getur fram-
tíð þessa iðnaðar ráðist af
samningum við Rússa, sem
enn geta dregist um tveggja
mánaða skeið.
hinna hefðbundnu búgreina mætti
leysa með svokölluðum aukabú-
greinum, og var loðdýrarækt þar
efst á baugi. Allt var þetta skipulagt
ofan frá, bundið leyfum frá landbún-
aðarráðuneyti, og strangiega yfir
því vakað, að leyfin gengju einungis
til ábúenda á lögbýlum. Þeir réðu
því einnig, að fyrir valinu varð blá-
refur, á þeim forsendum að hann
væri ekki eins vandmeðfarinn í
hirðingu og fóðrun og minkur, og
hentaði því betur nýgræðingum í
faginu.
Þannig var stofnað til þessarar
nýjungar á kolvitlausum forsend-
um. í stað þess að byggja þetta á
venjulegum bissnissforsendum var
einblínt á þessa nýjung sem lausn á
vandamálum hinna hefðbundnu bú-
greina. Þótt þetta sé sú búgrein, sem
býr við hvað harðasta aiþjóðlega
samkeppni og verði því naumast
rekin nema með sérhæfðri þekk-
ingu og einbeitingu allra krafta að
henni, var þessu stillt upp sem
„aukabúgrein", auðveldri hjáverka-
stoð við hefðbundnu greinarnar.
Þar af leiðandi var ekkert skeytt um
þótt fóðurflutningaleiðir yrðu lang-
ar og erfiðar og helsti kostur Is-
iands, sem er gnótt ódýrs fiskúr-
gangs, nýttist ekki. Með þessari ;
dæmigerðu íslensku biöndu af ríkis-
afskiptum og einkaframtaki var
nánast tryggt að greinin stæðist
engin áföll. Arið 1987 var þriðja árið
í röð, sem refaræktin var rekin með
tapi, enda lögðu þá 17 bú upp laup-
ana, eða nærri 10%. Þessi mál þarf
að hugsa öll að nýju og læra sérstak-
lega af reynslu Finna, sem á 10 ár-
um byggðu sig upp sem stórveldi í
greininni og verða þó að flytja inn
verulegt magn af því fóðri sem til
þarf.
Fiskeldi
Önnur eftirlætislausn pólitíkusa á
vandamálum landbúnaðarins er
fiskeldi. Vandi er þó að sjá hvar
bændur geta komið inn í þá grein,
nema eitthvað lítils háttar með
bleikju og urriða í ám og vötnum.
Fiskeldi er gífurlega fjármagnsfrek
grein, bæði hvað snertir stofnfé og
rekstrarfé, og að sama skapi áhættu-
söm.
Valdimar Gunnarsson hjá Veiði-
málastofnun er ekki jafnbjartsýnn á
framtíðarhorfur og þeir glaðbeittu
athafnamenn, sem þegar eru búnir
að fjárfesta lánsfé að upphæð
12-1.500 milljónir króna í greininni.
Áætlað er, að um 650 milijónir
króna þurfi í árlegt rekstrafé miðað
við framleiðslugetu þegar stofn-
settra fyrirtækja. Framleiðslugetan
er nú 10 milljónir seiða. Valdimar
telur að aðeins sé hægt að reikna
með markaði fyrir helming þeirra til
sjókvíaeldis og sölu erlendis. 5 miilj-
ónir verði þá að fara í hafbeit. Með
lækkandi verði á matfiski geti haf-
beitarstöðvar varla borgað meira en
35 krónur fyrir gönguseiðið, sem sé
lægra en framleiðslukostnaður hjá
mörgum seiðaeldisstöðvum. Um
9% endurheimtur þurfi úr hafbeit-
inni til að eiga von á hagnaði. Slíkar
endurheimtur hafi aðeins náðst við
hagstæðustu skilyrði. Hafbeitarlax-
inn gefur að öðru jöfnu hærra verð
en eldislax. Islenski laxinn kemur
yfir mjög stutt tímabil um sumarið,
þegar mikið framboð er af laxi á er-
lendum mörkuðum. Því má gera
ráð fyrir að mikið af ísienskum haf-
beitarlaxi yrði frystur. Við frystingu
fellur hann í verði og gæfi tæpast
meira af sér en eldislax. Endur-
heimtuprósentan mundi því ráða
úrslitum um framtíð hafbeitar hér á
landi.
Auk þessa telur Valdimar upp
annmarka strandeldis, landeldis,
sjókvíaeldis, og svonefnds fareidis.
Enginn þessara kosta virðist geta
komið í stað hafbeitarinnar sem
vænlegur kostur miðað við þekk-
ingu manna í dag. Menn ættu því að
sleppa þessum möguleika með öllu
sem einhverri lausn á vanda hinna
hefðbundnu búgreina. Einnig ættu
menn að fara varlega í að halda
þessu fram sem framtíðarlausn á öll-
um efnahagsvanda þjóðarinnar.
Uppbyggingin hefur verið svo ör, að
full þörf er á, að byggja upp þær
stofnanir, sem nauðsynlegar eru í
kringum þessa atvinnugrein, svo
sem eftirlit með sjúkdómum og aðr-
ar rannsóknarstofnanir. Reynsla
annarra landa sýnir ótvírætt, að það
er undirstöðuatriði í þessari nýju bú-
skapargrein, að þetta tvennt haidist
nokkurn veginn í hendur.
5/ • *•
Saumastofur landsins hafa ýmist verið að leggja upp laupana eða verið lokað og um 400 manns hefur verið sagt upp í saumaiðnaðinum.
B-10 HELGARPÓSTURINN