Helgarpósturinn - 17.03.1988, Qupperneq 10

VETTVANGUR
HELGARPÓSTURINN
Ritstjórar: Helgi Már Arthursson og Ólafur Hannibalsson
Blaöamenn:
Prófarfcir.
Ljósmyndir:
Útlit:
Framkvæmdastjóri:
Anna Kristine Magnúsdóttir, Freyr Þormóðsson, Friðrik Þór
Guömundsson, Jón Geir Þormar, Jónína Leósdóttir, Kristján
Kristjánsson, Páll Hannesson.
Sigriöur H. Gunnarsdóttir
Jim Smart
Jón Óskar
Hákon Hákonarson
Dreifingarstjóri:
Sölu- og markaðsstjóri:
Auglýsingar:
_ Áskrift:
Afgreiðsla:
Aðsetur blaðsins:
Útgefandi:
Setning og umbrot:
Prentun:
Birgir Lárusson
Hinrik Gunnar Hilmarsson
Sigurrós Kristinsdóttir, Sigurður Baldursson.
Guörún Geirsdóttir
Bryndis Hilmarsdóttir
er í Ármúla 36, Reykjavík, sími 91-681511.
Goögá hf.
Leturval sf.
Blaöaprent hf.
Valdbeiting í VSÍ
Verkalýðsfélögin í landinu unnu tvær fyrstu lotur í
samningahríöinni sem nú stendur yfir. Verkamannasam-
bandið, Vinnuveitendasambandið og Alþýðusamband
íslands töpuðu. Fyrst voru samningar VMSÍ felldir í að-
ildarfélögunum, síðar tókst félögunum að knýja samn-
ingagerðina heim í hérað, eins og það er kallað nú.
Það er ýmislegt athyglisvert við kjarasamningana sem
nú standa sem hæst. Alþýðusamband íslands kemur
hvergi nærri samningunum og ekkert hefur borið á
forseta ASÍ, Ásmundi Stefánssyni, í þessum samningum.
Hann hefur vart verið spurður álits á framvindu mála svo
sem tíðkast hefur síðustu ár. Ásmundur fór enda illa út
úr pólitískri baráttu á síðasta ári og hefur kosið að láta
lítið fyrir sér fara fram að Alþýðusambandsþinginu sem
haldið verður í haust. En afskiptaleysi ASÍ af samningum
snýst vitaskuld ekki um Ásmund Stefánsson eingöngu.
Verkalýðshreyfingin virðist vera búin að viðurkenna,
að hagsmunir einstakra hópa launamanna séu svo ólíkir
að útilokað sé að sameinast um eina kröfugerð. Verka-
lýðshreyfingin virðist með þessu fyrirkomulagi samn-
inga viðurkenna að samningar skuli fara fram í starfs-
greininni, í byggðarlaginu, eða jafnvel á vinnustaðnum
sjálfum. Konur í verkalýðshreyfingunni hafa á síðustu
dögum lagt mikla áherslu á að ekki myndaðist gjá á milli
samningamanna og félagsmanna og því ætti að semja í
námunda við fólkiö sjálft. Niðurstaðan hlýtur að verða
valddreifðari samningar.
ÖIlu þessu hafnar VSI og eru viðbrögð framkvæmda-
stjóra VSÍ, Þórarins K. Þórarinssonar, oft á tíðum undar-
leg. Hann, þessi ungi maður, neitar að horfast í augu við
þá breytingu, sem orðin er í umhverfinu og í samninga-
gerð, og vísar til þess að VSÍ hafi staðið saman — samið
sem ein samtök í 30 ár — og að það skuli ekki breytast.
Á sama tíma eru atvinnurekendur í ákveðnum byggðar-
lögum að semja við verkalýðsfélögin á staðnum og
neyða framkvæmdastjórann unga til þess að grípa til
þvingunaraðgerða gegn aðildarfélögum VSÍ. Það er at-
hyglisvert að samtök atvinnurekenda skuli nú vera í hlut-
verki miðstýringar- og valdbeitingarmanna, en tals-
menn verkalýðsfélaganna halda á loft merki valddreif-
ingar og lýðræðis.
Frjálsir fjölmiðlar
- lokað valdakerfi
Frjálshyggjumenn grobba sig af því að hafa rutt braut-
ina fyrir frjáísri fjölmiðlun hér á landi. Það er staðreynd
að tækjum og tólum til slíkrar iðju hefur fjölgað upp á síð-
kastið. Á sama tíma keppast valdhafar og áhrifamiklir
aðilar í þjóðfélaginu við að þrengja að upplýsingaöflun
fjölmiðla eftir bestu getu og skammta þeim upplýsingar
svo sem þeim hentar. Óvíða, ef nokkurs staðar, á Vestur-
löndum er stjórnkerfið lokaðra fyrir almenningi. Þetta
býður heim hvers konar geðþóttastjórnun og beinni eða
óbeinni valdníðslu gegn borgurunum. Það er orðið tíma-
bært að létta þessu miðaldamyrkri af stjórnsýslunni hér
á landi og krefjast refjalausrar upplýsingaskyldu stjórn-
valda og að fréttamenn séu ekki ítrekað hindraðir í störf-
um. Borgarar þessa lands eiga heimtingu á því að vita,
hvernig farið er með málefni þeirra og fémuni. Burt með
pukrið.
10 HELGARPÓSTURINN
Pukur og leynd
leiða til valdníðslu
'.COMHUNICXIIDKS WH RECOSOS ttll
í<&aroaaca- :.;v
iwri mw- ■■■■■ •

-purtloiput
inJlo oaSl/
:.Hun,ho otMtrtjcfl
wLng-a ooblnat, lt was
kUó.bo a'.oa'jlDot nlttiou
jn»«otlotloo» .) t flrit
foriMttora haú d»ce«a
jofl,: tho-Co»MUnltt Pnrl^
f«ucr,a»tlns thot lt^naa
Lycto forn thu r.bvnrníiA
Ipönolblo : ta fOr.r„ p •
pratlT»o,' unjl.CctroUnlot*
[jPartr/íe'
>jotv**a pror
>ratlng.„
IbatiiltnMi

Kod nlth fþnr.liii- ■thp i.
fcComunl»t þurtloipatlcn
Itold -oa.thfitlTtíCliaoí/a'ir
fljflnally.íunoacaf «1.^, (jJ
Sito-Bo'hl» cr.phitlo
|»nt,o dUol»lon t» aztnad

rlt;li*pliaaYl»-l-T}.B
æm-. ■■"
^V.DRLvyua *
ÍrkJoTlki

iiipsp,::
V.jlilfvjO th*»Órl* :

I gœr, miðvikudag, var dregiö í
blaösöluhappdrœtti Helgar-
póstsins. Upp kom miöi nr. 340
og reyndist eigandi hans
Kristinn Jónsson, Bröttukinn
24, Hafnarfiröi. Vinningurinn
var Sharp-feröatœki frá
versluninni Hljómbœ.
Næst veröur dregiö í happ-
drættinu í byrjun apríl og
veröur þá dregiö um
Commandor-töl vu.
Helgarpósturinn óskar Kristni
til hamingju meö vinninginn.
Fyrir skömmu leit inn hjá okkur
hérna á HP bandarískur starfsmað-
ur opinberrar stofnunar, sem hér er
starfrækt. Eftir að samræður okkar
höfðu leiðst út í glasnost og mögu-
legar afleiðingar þessarar gagnsæis-
stefnu Gorbasjoffs spurðum við
Bandaríkjamanninn, hvort hann
hefði fylgst með birtingu okkar á
svonefndum leyniskjölum frá amr-
íska sendiráðinu og öðrum amrísk-
um stofnunum og hvað honum
fyndist um íslensk viðbrögð við
þeim. Bandaríkjamaðurinn minnti
á, að 15 ár væru síðan leynd hefði
verið létt af flestum þessara skjala.
Lögbundin meginregla í Bandaríkj-
unum væri sú, að hindra mætti birt-
ingu skjala af þessu tagi í aldarfjórð-
ung — 25 ár. Eftir það væri að
þeim frjáls aðgangur öllum þeim,
sem létu sig þau nokkru varða. Und-
antekningar eru til frá þessari reglu,
en slíkar undantekningar verður að
rökstyðja vandlega og eru ekki
teknar til greina nema varði öryggi
Bandaríkjanna. Slíkum úrskurði má
áfrýja til yfirnefndar og þeim úr-
skurði enn til almennra dómstóla.
Bandaríkjamaðurinn kvaðst
undrandi á, að 40 ára gömul skjöl
gætu kallað fram geðshræringar á
Islandi í dag. Slíkt gerðist varla, þar
sem menn litu á það sem sjálfsagð-
an hlut, að slík skjöl væru öllum að-
gengileg og birt jafnóðum og leynd
væru af þeim létt. Þar sem hins veg-
ar ieynd og pukur væru reglan og
síðan slakað á hömlum eins og nú
væri að gerast í Sovét, leiddi það til
kreppuástands og trúnaðarbrests
milli almennings og stjórnvalda.
Því er þetta rifjað hér upp, að enn
er von á nýrri skýrslu — að þessu
sinni frá Þór Whitehead sagnfræð-
ingi á vegum menntamálaráðuneyt-
isins — vegna svonefnds Stefáns
Jóhanns-máls. Því máli hefði ein-
faldlega átt að vera lokið með afsök-
unarbeiðni fréttastofu Ríkisútvarps-
ins á því að hafa byggt fréttaflutning
um tengsl Stefáns Jóhanns við amr-
ísku ieyniþjónustuna CIA á skjali,
sem ekki hefur fundist þrátt fyrir
nokkra leit. En þessu til viðbótar
hefur útvarpsráð gefið fréttastofunni
harðorða áminningu. Morgunblað-
ið hefur kveðið upp Stóradóm. Siða-
nefnd Blaðamannafélagsins hefur
látið frá sér fara fyrirferðarmikinn
og að sama skapi hæpinn úrskurð.
Og nú skal enn bætt við úrskurði
sagnfræðings á vegum mennta-
málaráðuneytisins. Fyrirferð allra
þessara dómsúrskurða í hlutfalli við
tilefnið sýnir svo að ekki verður um
villst, að hér er engin umhyggja á
ferðinni fyrir því að heiðra orð Ara
heitins um að hafa heldur það, sem
sannara reynist, heldur skal hattur-
inn kýldur svo kirfilega niður fyrir
augu og eyru fréttamanna á útvarp-
inu, að þeir dirfist ekki í bráð og
lengd að opna umræðu um þetta
tímabil í sögu okkar eftir öðrum
heimildum en frásögnum minnis-
lausra ævisagnahöfunda og opin-
berrar sagnritunar einsýnna krón-
íkuritara stjórnmálaflokkanna.
Við teljum okkur stundum trú um
það, íslendingar, að við lifum í
frjálsu og opnu þjóðfélagi. Stað-
reyndin er sú, að enn lifum við í
þjóðfélagi, þar sem pukur er megin-
regla og upplýsingar studdar stað-
reyndum undantekning. Sannleik-
urinn var tii skamms tíma skammt-
aður í „Prövdum” stjórnmálaflokk-
anna og talinn til ærumeiðinga og
sorpritunar ef hann birtist annars
staðar. Þess vegna hefur verið reynt
að klína þeim stimpli á Helgarpóst-
inn gegnum árin. Fyrir fóik, sem
hafði til þess kjark að horfa á nakinn
sannleikann berum augum, var
hann — og er — sem vin í eyðimörk-
inni. En það er kominn tími til að
þessi þjóð fái aðgang að heimildum
um sögu sína. Og það er kominn
tími til að hún fái að fylgjast með
gerðum stjórnmálamanna sinna og
embættismanna jafnóðum og þær
gerast. Frjálsir fjölmiðlar eru ekki
bara til að sýna frelsi forráðamanna
sinna til að taka hvað sem þeim sýn-
ist til umfjöllunar. Þeir verða að hafa
frjálsan aðgang að heimiidum í
stjórnkerfinu. Upplýsingar eiga að
vera regla. Leynd á að vera undan-
tekning, og hún því aðeins veitt, að
hún sé studd pottþéttum rökum.
Blásið burt húsaskúminu og kóngu-
lóarvefjunum og rykhjúpnum, sem
hvíla í þykkum lögum yfir toppum
embættiskerfisins og gera þeim
kleift að spila sig stóra og mikla
kalla og láta þá kenna á valdi sínu,
sem þeir ættu að vera að þjóna.
Leynd og pukur leiða fyrr eða síðar
til vaidníðslu.
Og síðast en ekki síst: Krumlurnar
burt af fréttamönnum ríkisfjölmiðl-
anna og annarra frjálsra fjölmiðla
hér á landi. Frjáls fjölmiðlun hefur
hlutverki að gegna hér sem annars
staðar. Hún er höfuðstoð lýðræðis
með því að veita þegnum þjóðfé-
lagsins upplýsingar um hvað er að
gerast í stofnunum þess og gera
þeim kleift að mynda sér skoðanir
byggðar á staðreyndum. Og hún er
til þess að veita valdhöfum aðhald:
Þegar þeir vilja klæða okkur borg-
arana úr yfirhöfnum okkar, skal það
gert í allra ásýnd.
Olafur Hannibalsson