Morgunblaðið - 25.11.1975, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 25. NÖVEMBER 1975 27
Jón Tómasson, símstöðvarstjóri, Keflavík:
ER ekki hægt að krefjast þess
af þingmanni, sem flytur frum-
varp á Alþingi, að hann fari
rétt með málsatriði?Berhonum
ekki einnig að upplýsa, ef þess
er óskað hvar eða frá hverjum
hann fær þær upplýsingar, sem
eru sannanlega rangar en þó
notaðar sleitulaust sem grund-
völlur að nýjum lögum frá hinu
háa Alþingi íslendinga — lög
borin fram á röngum forsend-
um — en eiga eftir að verða
fordæmislög að bótalausri
eignaupptöku.
Hér á ég við þátt Gils
Guðmundssonar að nýjum
orkulögum og þeirri megin rök-
semd hans á Alþingi og i fjöl-
miðlum, að jarðeigendur
Svartsengis krefjist 800 millj.
króna fyrir hitaréttindin. Ég
óska þess að hann upplýsi
Alþingi og alþjóð um heim-
ildarmenn sína að þessum
upplýsingum. Rithöfundur
getur, ef hann er lítilsigldur,
notað Gróu á Leiti aðferðina en
háttvirtur þingmaður má ekki
leyfa sér það, jafnvel ekki þótt
hann sé kommúnisti. Þing-
maður sem er að boða grund-
vallandi lagafrumvarp, getur
heldur ekki látið sér nægja
fleipur ómerkilegra blaða, sem
röksemdir fyrir slíkri lagagerð.
Ef Gils Guðmundsson hefði
viljað segja Alþingi og fjöl-
miðlum sannleikann í málinu,
átti hann greiðan aðgang að
honum t.d. hjá Ölafi G. Einars-
syni samþingmanni sínum sem
er varaformaður stjórnar Hita-
veitu Suðurnesja. En Gils kýs
að fara í pils Gróu á Leiti og
segir „þvi hefur verið fleygt og
það gengur fjöllunum hærra“
o.s.frv. Það eitt lýsir hugarfari
kommúnistans og ótta hans við
að ef hann segi sannleikann
takist honum ekki enn að
brjóta niður virki eigna-
réttarins, heldur yrði samið við
eigendur Svartsengis, eins og
gert hefur verið við aðra þegar
svipað hefur staðið á. Ríki eða
sveitarfélög eiga nú þegar flest
ef ekki öll háhitasvæði á
landinu, og lóðir og lendur um
allt land, allt keypt með lögleg-
um hætti.
ÓSANNINDIGILS
Á virðulegasta ræðustóli
íslenska lýðveldisins segir Gils
Guðmundsson eftirfarandi
rakalaus ósannindi:
„Því hefur verið fleygt og það
slælega borið til baka að hita-
veitustjórn hafi gefið í skyn að
70—80 milljónir kynnu að
verða boðnar fyrir réttindin, en
lögmenn jarðhitafurstanna hafi
helst ekki nefnt lægri tölu en
800 milljónir, þ.e. 75 þús, kr.
skattur á hvert mannsbarn á
Suðurnesjum. Þetta hefur ekki
fengist staðfest, en gengur
fjöllunum hærra og m.a. birst í
Suðurnesjatíðindum."
Hitaveita Suðurnesja hefur
með bréfi 9. apríl 1975 boðið 40
millj. kr. fyrir allan hitapott-
inn. Hafi hún gefið annað í
skyn, 70—80 millj. fyrir hita-
réttindin, hefði hún betur getið
þess við hlutaðeigendur, það
hefði getað orðið skref til sam-
komulags. Þá eru það einnig
ósannindi að landeigendur
hafi fleiri en einn lögmann og
margföld ósannindi að ,,þeir“
hafi helst ekki nefnt lægri tölu
en 800 milljónir. Það sanna er,
— og nú skulu rakin þau tilboð
er gengið hafa milli aðila, og
þar með hrakin ósannindi Gils
Guðmundssonar og villandi
fullyrðingar Benedikts Gröndal
og annarra um þetta mál.
Bráðabirgðastjórn Hitaveitu
Suðurnesja bauð 8. febrúar
1974 landeigendum kr.
10.660.000.— fyrir hita og
vatnsréttindi og 51 eyri fyrir
hvern keyptan fermetra lands.
Þessu var hafnað m.a. á þeirri
forsendu að á sama tíma leigðu
landeigendur samskonar land
fyrir 1 kr. pr. 1 fm á ári, með
ströngum skilyrðum um að
leigutaki yrði að víkja fyrir-
varalítið ef taka þyrfti landið
til arðsamari nota. Þegar hér
var komið voru iðnaðar aðilar
farnir að gefa þessari miklu
orku gaum. Landeigendur
ræddu þó jafnan málið á þeirri
eðlilegu forsendu að samkomu-
lag hlyti að nást milli neyslu-
aðila á Suðurnesjum og eigenda
landsréttinda, sem æskilegustu
lausn, þó mikið virtist ætla að
bera á milli í fyrstu. Því var það
að með bréfi til Hitaveitu
Suðurnesja 22. marz 1974
óskuðu landeigendur eftir að
tilnefnd yrði nefnd óvilhallra
matsmanna Þá gerist það ein-
kennilega að ekki var nærri þvi
komandi að óvilhallir menn
f jölluðu um málið!!!
Næst gerist það 2. maí 1974 á
sameiginlegum fundi stjórna
aðila, að landeigendur buðust
til að leita samþykkis sinna
manna fyrir 50 millj. kr.
greiðslu fyrir hita og vatns-
réttindi til handa hitaveitu
sveitarfélaganna á Suður-
nesjum, sem þá voru talin
þurfa 31 MW orku samkvæmt
áætlun orkustofnunar frá 1973,
eða sem næst 1,65 millj. pr.
notað MW, sem skyldi greitt
eftir einingum þegar það yrði
tekið í notkun. Þetta boð var
bundið þvl skilyrði að stjórn
Hitaveitu Suðurnesja svaraði
innan viku, hvort hún vildi fara
þessa leið að markinu. Nú kom
langt og dýrt hlé, sem kostað
hefur Suðurnesjabúa og ríkið
mörg hundruð milljónir I beinu
peningatjóni, sökum minnk-
andi krónu og verðþenslu svo
og i töpuðum tima. Að því
verður komið síðar.
Ekki vegna þvergirðings-
háttar landeigenda, sem eins og
að framan er rakið, reyndu eft-
ir getu að færa málið til far-
sællar lausnar m.a. með tillögu
um að kveðja til óvilhalla menn
22. marz 1974, heldur má telja
víst, að þar hafi átt hlut að máli
óheilla pólitlkusar og pistla-
skrifarar, sem vildu hefta málið
sér til persónulegs framdráttar.
Ekki get ég ætlað að stjórn
Hitaveitu Suðurnesja hafi sem
slík hamlað framgang
samninga, nema þá fyrir til-
stuðlan framangreindra
postula.
NÝTT TILBOÐ
IIITAVEITU SUÐURNESJA
Það er ekki fyrr en 9. aprll
1975, „eftir 11 mánuði og 1
viku“, að Hitaveita Suðurnesja
gerir nýtt tilboð; býður 40
milljónir fyrir hitapottinn og
10.625.000 kr. fyrir 400 ha
lands, sem átti að greiðast á 10
árum. (Fyrir 7 árum var
eignarnámsmat gert vegna 99
ha fyrir Keflavík og Keflavík
gert að greiða 29 milljónir kr.
og var þó ekki vitað um auðlind
I þvi landi.) Þegar tilboð þetta
barst var komin út ný áætlun
Orkustofnunar, sem gerði ráð
fyrir 33% aukningu eða 41,5
MW notkun sveitarfélaganna
einnig hafði verðgildi
krónunnar fallið verulega. Til-
boð Hitaveitu Suðurnesja var á
ýmsan hátt óljóst og fóru bréf
milli aðila til öflunar upplýs-
inga, en á almennum fundi
landeigenda 23. mai var gengið
frá gagntilboði. Með hliðsjón af
sigi krónunnar I rúmt ár var
ákveðið að bjóða MW á 2
milljónir til sveitarfélaganna,
eða 41,5 MW á 83 millj. kr. Af
þessum 83 millj. kr. skyldu 30
milljónir verða óendurkræft
framlag landeigenda sem lög-
boðið framlag Suðurnesja-
manna til Hitaveitu Suðurnesja
(sem sagt gjöf til íbúa Suður-
nesja). Ef hitaorkan reyndist
meiri og hún nýtt til annars t.d.
til sölu á heitu vatni til varnar-
liðsins, til verksmiðjureksturs
eða annars ámóta, skyldi það
selt á 4 milljónir MW. Þessu
tilboði var hafnað og sannar
það að það er fleipur G.G. þegar
hann talar um 70—80 milljóna
boð stjörnar H.S. Svo er það
loks á fundi 26. júní 1975 að
H.S. fellst á að tilnefna
óvilhalla gerðardómsmenn til
að fjalla um verðákvörðun. Á
sama fundi náðist fullt sam-
komulag um alla aðra þætti
málsins við H.S. Umrædd bréf
og bókanir geta jafnt þingmenn
sem aðrir er hlut eiga að máli
fengið að sjá.
ÞINGMAÐUR TEKINN
I REIKNINGSTlMA
Það er leitt að vita svartán
blett á tungum virðulegra þing-
manna fyrir vísvitandi ósann-
sögli eða vítaverða vanrækslu
við öflun gagna. Ekki bætir úr
skák að verða uppvís að van-
getu I einfaidri barnaskóla
stærðfræði samfara blekking-
um. G.G. ætti að vita að Suður-
nesjamenn („hvert manns-
barn“) eru að minnsta kosti
12000 og ef hann margfaldar
með 75.000 er svarið 900
milljónir — ekki 800 eins og
hann notar. Þá hefur bless-
uðum þingmanninum sést yfir,
að lög frá 31/12 1974 segja fyrir
um að rikissjóður sé hluthafi að
2/5 hlutum H.S. Ef hann ætlar
samt að heimfæra það að land-
eigendur ætli að skattleggja
hvert mannsbarn á Suður-
nesjum um 75.000 kr. þá hefði
krafa þeirra átt að vera 1500
milljónir króna — það er 900 af
Suðurnesjamönnum og 600 af
ríkinu. Þar sem eins og áður
getur, að Suðurnesjamönnum
voru boðin réttindin fyrir 83
milljónir króna er reiknings-
skekkja G.G. um 11-föld eða þá
11-föld ósannindi. Ef mér
leyfist að taka þingmanninn I
reikningstlma (hann getur
tekið mig I íslenskutlma I
staðinn) þá deilum við 12000 I
83 milljónir og fáum út tæpar
7000 kr á mann, sem gert er ráð
fyrir að greiða á 9 árum, eða
minna en 800 kr á ári I níu ár,
fyrir ævarandi not af umræddri
auðlind.
HVAÐ GÆFI FJÁR-
FESTINGIN I AÐRA HÖND?
Einhverjum þætti kannski
forvitnilegt að vita hvað þessi
fjárfesting gæfi I aðra hönd —
hvort fénu væri bara kastað I
hít landeigenda eða hvort það
bæri arð. Um það'fræðir áætlun
Orkustofnunar frá I mars 1975
eftirfarandi: „Áætlunargerðin
miðast við olluverð I febrúar
1975, það er kr. 20,20 pr. lítra
og reiknað með því óbreyttu
allt áætlunartímabilið eðá að
allar upphæðir breytist I hlut-
falli við verð gasollu.
Uppbyggingar- og tekju-
áætunardæmið nær yfir 18 ár
— frá 1976 til 1993.
Heildarvatnssala á þessum
árum er áætluð 6814 milljónir
króna.
Greiðslur á sama tfma —
viðhald ....;.kr. 539 milljónir
stjórn og umsjón .............
..............kr. 356 milljónir
rafmagn ......kr. 473 milljónir
afskriftir kr. 1836 milljónir
vextir .......kr. 1844 milljónir
og þvf hreinn hagnaður
kr. 1712 milljónir.
Heildarstofnkostnaður er þá
kominn upp I 3855 milljónir
króna, en bókfært verð hita-
veitunnar komið niður I 2019
milljónir króna, samanber
áður-greindar afskriftir. Þegar
Orkustofnun gerir þessa áætl-
un reiknar hún með að greiða
tolla og öll aðflutningsgjöld að
fullu. Varðandi sölu á heitu
vatni til neytenda reiknar hún
með að selja það fyrstu árin á
80% af olíuverði, sem lækki
síðan stig af stigi niður i 50%
eða hálft olíuverð. Á þessu 18
ára tímabili spara húseigendur
3500 milljónir króna eða um
200 milljónir króna á ári að
meðaltali, eða 16.666.— krónur
á hvert mannsbarn á Suður-
nesjum árlega. Ef íbúatala
héldist óbreytt frá 1993 og aðr-
ar forsendur Orkustofnunar,
myndi þá og æ sfðar sparast 411
milljónir króna á ári hverju. Ef
olía yrði hinsvegar notuð þessi
18 ár færu 10.300 milljónir
króna I olíukaup — að mestu
erlendur gjaldeyrir. Talið er að
meðal íbúð eyði 6130 lltrum af
olíu á ári. Með viðmiðunarverði
Orkustofnunar krónur 20,20 pr
lftra gerir það kr. 123.826.— á
ári. Samkvæmt dæmi Orku-
stofnunar mundi þvl meðal fjöl-
skylda spara krónur 61.913.—
árlega eftir að 50% greiðslu-
reglan væri upptekin.
Miðað við nettóágóða
áætlunarinnar má þó augljós-
lega fara mun neðar með orku-
söluna, jafnvel niður i
30—40%. Inni I þessum áætl-
unum Orkustofnunar er Kefla-
víkurflugvöllur ekki, enda ekki
full rannsakað hvort hægt er að
taka hann með I Hitaveitu
Suðurnesja, einkum vegna
skorts á fersku vatni á svæðinu.
Af þeim ástæðum, sem eru eðli-
legir viðskiptahættir, vilja
landeigendur selja afnotin I
einingum, aðeins það, sem land
þeirra getur veitt öðrum til
eðlilegra nytja. En verði flug-
völlurinn tengdur hitaveitunni
að hluta eða að öllu leyti segir i
áætluninni: „Að öllu saman-
lögðu má þá gera ráð fyrir að
rekstrarkostnaður hitaveit-
unnar lækki hlutfallslega."
AÐFÖR AÐ EIGNARRÉTTI
Árið 1972 hófu kommúnistar
aðför að eignarréttinum með
lagafrumvarpi sínu um bóta-
lausa upptöku landsréttinda
við Svartsengi. Um eignaupp-
töku-hugsjón þeirra er ekki að
villast því að i greinargerð með
frumvarpinu stendur: „Með
lögum þessum eru eignarrétti
einstaklinga sett tiltekin
almenn takmörk án þess að
bætur komi fyrir.“ Þá voru þeir
sjálfir stjórnarherrar og fóru
með orkumál. Hafi verið gerð
skyssa með þvl að semja ekki
þá við landeigendur eða gera
eignanám skv. íslenskum lög-
um, sem þeir höfðu aðstöðu til
að láta gera, þá eru það þeirra
syndir.
En þeir hafa sýnt það, að þeir
eru hér eins og allstaðar
annarsstaðar ekki til að leysa
vanda heldur til að valda vanda
og upplausn. Glfma þeirra við
að kollvarpa eignarréttinum er
af þeim toga spunnin og því
betri, sem hún veldur meiri
erfiðleikum og gæti sá dráttur
sem varð frá tilboði landeig-
enda 2. maf 1974 verið runninn
undan sömu rótum. Það er ljóst
af ræðu Gils og 70—80 milljón
kr. uppljóstran hans, að það
voru ekki milljónirnar sem
máli skiptu heldur prinsip
þeirra að ala á ósætti manna.
En hvað hefur það svo kostað
okkur Suðurnesjamenn?
Ef við leggjum til grund-
vallar áætlun Orkustofnunar
sem varð til á þessu tímabili,
sem nam að heildarkostnaði
2.420 millj. kr. og notum síðan
byggingarvlsitölu sem mæla á
það tjón, er, fyrrgreindar tafir
hafa valdið, þá var vfsitalan 998
stig 2. maí 1974 en 1563 stig 9.
apríl þegar Hitaveita Suður-
nesja svaraði 50 milljón kr.
boðiny eftir tæpt ár. Þetta gerir
hækkun upp á 1370 milljónir
kr.
Ætla þeir skáldbræður Gils
og Runólfur reifarahöfundur
Suðurnesjatíðinda að borga
tjónið? Gils vill kannski í
leiðinni segja nánar frá eigna-
upptöku-herferðinni. Ekki
verður Svartsengi eitt rammað
inn I þessi fyrirheit. Fleiri
eignir eru stórverðmætar,
margar leigðar öðrum til
ýmissa afnota, þar eð eigendur
sjálfir sjá sér hag I þvl, eða hafa
ekki aðstöðu eða þörf I bili að
nýta þær sjálfir. Eignir þessar
eru allstaðar I borg, bæjum og
sveitum. Fjöldi fólks á lika
ýmis litlar eða stórar eign-
ir i verðtryggðum skulda-
bréfum. Við skulum hugsa
okkur kommúnista alls
valdandi með féknappan ríkis-
kassa þegar þau falla til
greiðslu. Það þarf ekki nema
lítið pennastrik þeirra til að
ógilda þau öll og rökin mundi
ekki vanta, þið notuðuð ekki
hvort eð var þetta fé og ætluðuð
bara að græða á verðbólgunni.
36 AÐILAR — MISJAFN-
LEGA EFNUM BtJNIR
Svartsengismálið hefur verið
notað I tvö ár til að ata auri það
fólk sem með fullum rétti á
þetta land, 36 aðila misjafnlega
efnum búna, þar af 8 ekkjur,
sem hafa unnið sér það eitt til
miska og aðfarar háttvirtra
samborgara að hafa lagt fé sitt I
jarðarkaup eða erft jarðarpart.
Einkum hafa þeir Svavar Árna-
son og Tómas Tómasson orðið
fyrir barðinu á níðtungum. Það
er vegna þess að um langt ára-
bil hafa þeir staðið I forsvari
fyrir sveitunga sína, hvor á
sínum stað á sitthvorum stjórn-
málameiði. Vegna fjarlægðar
kann að vera að Þjóðviljinn
þekki ekki til starfa þessara
manna, en það ættu ritsmiðir
Suðurnejsa að gera.
Óhróður og nlðskrif þeirra
eru þeim mun ósæmilegri þar
sem þeir og aðrir Suðurnesja-
menn þekkja þá báða Svavar og
Tómas sem sérstaklega heiðar-
lega menn og drengilega stjórn-
málamenn, menn sem jafnt
andstæðingar sem samherjár I
stjórnmálum bera virðingu fyr-
ir.
Margt mætti enn segja um
þetta mál til jöfnunar þeim
ókvæðum, sem dunið hafa yfir
varnarlaust fólk. Eitt mega þó
Suðurnesjamenn íhuga að
lokum. Hafa þeir gert sér grein
fyrir þvi að eignaupptökulögin
gera ráð fyrir skattlagningu, en
af henni höfum við ærin kynni,
þar sem við erum á ýmsan hátt
lagðir I einelti t.d. I okri á raf-
orku til okkar. Nei, einokun
ríkisins er ekki hagkvæm I garð
okkar Suðurnesjamanna.
Gils í pilsi
Gróu á leiti