Tíminn - 15.04.1973, Blaðsíða 7

Sunnudagur 15. aprii 1973.
TÍMINN
7
GUÐJÓN B. ólafsson, framkvæmdastjori Sjávar-
afurðarfdeildar SÍS, er kornungur maður, miðað
við að hann situr i einu mikilvægasta embætti innan
fiskiðnaðarins og útflutningsins, og hann hefur að
baki sér langan starfsferil innan Samvinnuhreyf-
ingarinnar, bæði hér innanlands og erlendis. í sam-
tali við blaðið, gerir hann grein fyrir málefnum
Sjávarafurðadeildarinnar, stöðu og áformum, eða
markmiðum:
Sjávarafurðadeild SIS hefur
verið að þróast allt frá stofnun
Sambandsins, þótt eigi hafi hún
verið sjálfstæð deild, nema
siðasta hálfan annan áratuginn er
rétt þótti að aðskilja sjávar-
afurðir frá öðrum viðskiptum
Sambandsins. Arið 1969 var
deildin siðan endurskipulögð og
framleiðendur fengu aðild að
deildinni. Þá var myndaður
félagsskapur fiskvinnslu-
aðilanna, eða Félag sambands
fiskframleiðenda og urðu þá
helmingaskipti um reksturinn
milli félagsins og Sambandsins
SIS. Formaður félagsins varð
Arni Benediktsson, fram-
kvæmdastjóri i Reykjavik. Jafn-
framt urðu félagsmenn beinir
rekstraráðilar með samningi,
sem gerður var milli SIS og nýja
félagsins um rekstur deildarinnar
Segja má að þjóöin lifi af fisk-
veiðum og á þvi að selja og flytja
út fisk. Það er min skoðun, að
þjóðin hafi i rauninni enga
sæmilega möguleika með öðrum
atvinnurekstri, sem gæfi nógu
mikið af sér i hörðum gjaldeyri.
til að hægt sé að tryggja áfram-
haldandi velsæld i landinu. Þar af
leiðir, að það hlýtur að vera
frumskylda ráðamanna okkar, aö
búið sé þannig að sjávarút-
veginum i heild, að við séum
ávallt i fremstu röð fiskfram-
leiðsluþjóða, i tækjum og
kunnáttu.
Vanræksla okkar
í togaraútgerð
Togaraútgerðin er gott dæmi.
Þar duttum við á nokkrum árum
úr fremsta sæti i það að vera
eftirbátar annarra þjóða. Við
lii, / 1
Guðjón B. Ólafsson, framkvæmdastjóri Sjávarafuröadeildar SIS.
leikurinn er nefnilega sá, að
framleiðsla á fiski og matvælum i
heiminum hefur ekki undan eftir-
spurninni. Proteinskortur er i
heiminum i dag alvarlegt vanda-
mál, bæði til manneldis og dýra-
eldis.
Aöalframkvæmdastjóri stór-
fyrirtækis, sem flytur inn mat-
væli til Japans, var hér á ferðinni
þessa dagana. Hann sagði okkur
að Japanir hefðu flutt inn 1.6
milljón tonn af fiski frá öðrum
löndum árið 1972. Þar i taldar
hvalafurðir. Ráðuneyti i Japan,
sem fjallað hefur um þessi mál,
telur að innflutningsþörf Jap-
ans verði árið 1976 komin upp i 3
milljónir lesta og eru Japanir þó
önnur mesta fiskveiðiþjóð heims-
ins og eru langfremstir allra i
nýtingu á fiski til manneldis. 1
Japan er þvi mikill markaður
fyrir fisk. Við seljum þegar orðiö
fisk til Japan. A siðasta ári seld-
um við i samvinnu við Sölum.st.
hraðfrystihúsanna 18.000 lestir af
frystri loðnu. Arið þar á undan
seldum við þeim 4.200 lestir.
Verðmæti þessarar vöru verður
ekki undir 500 milljónum króna
f.o.b.
Japanir hafa lika sýnt mikinn
áhuga á aö kaupa af okkur niður-
soðnaloönu.Þeir hafa keypt þessa
vöru i tilraunaskyni og fer magn-
ið vaxandi. Það er Norðurstjarn
HEILDARVELTA SJAVARAFURÐA-
DEILDAR SÍS VAR 2.354 MILLJ-
ÓNIR KRÓNA Á SÍÐASTA ÁRI
og er arði skipt milli félags-
manna og Sambandsins, þannig,
að helminginn fær Sambandið, en
hinum helmingnum er skipt I
hlutfalli við greidd umboðslaun
úr deildinni. Stjórnarmenn eru:
Árni Benediktssori, formaður
Rikard Jónsson, Þorlákshöfn
Tryggvi Jónsson, Dalvik
Benedikt Jónsson, Keflavik
Marteinn Friðriksson, Sauðar-
króki
Varamenn
Þorsteinn Sveinsson.
Egilsstöðum
Hjörtur Guðmundsson,
Djúpavogi
Tryggvi Finnsson, Húsavik.
SIS og útfl.
Sjávarafurða
Stofnun þessa félagsskapar
tryggir, sem áður sagði, bein
áhrif framleiðenda á rekstur
Sjávarafurðadeildarinnar. Stjórn
félagsins fjallar um öll meiri-
háttar mál frystihúsanna og þá
þætti er snerta framleiöslu, sölu-
mál, o.s.fr. Heildarumsetning
Sjávarafurðadeildarinnar varð á
siðasta ári 2.354 milljónir króna,
og er hlutur Sjávarafurðadeild-
arinnar 11.56% af heildarút-
flutningi þjóðarinnar, 15,68% af
af öllum útflutningi sjávarafurða
og 17.24% af útflutningi sjávar-
afurða, annarra en hvalafurða og
ferskfisksútflutnings togara-
flotans. Við þessa framleiðslu
starfa nokkur þúsund manns,
þ.e. við veiðar og framleiðslu.
Ég lit svo á, að þessi skipulags-
breyting, sem gerð var árið 1969
hafi verið þýðingarmikil, þvi hún
eflir samvinnu og starfsemin er
lifandi og hefur svarað siauknu
umfangi deildarinnar.
Sjávarafurðadeildin vinnur við
að koma islenzkum fiski á heims-
markaðinn. Samkeppnin er hörð.
erum núna fyrst að koma með
skuttogara og við þekkjum alls
ekki ýmsar vörpugerðir og fisk-
leitartæki, sem erlendir togarar
nota, tæki, sem finna fisk og stýra
trollinu. Reyndir sjómenn hafa
sagt mér að i erlendum togurum
séu mörg tæki, sem þeir ekki
þekkja.
1 fyrstihúsunum hefur afkoman
verið þannig siðasta áratug —
með alltof fáum undantekningum
— að fyrirtækin hafa ekki getað
fylgzt með þróuninni nægjanlega
ört, til að mæta auknum kröfum
og samkeppni, eða með öðrum
orðum hefur fjárskortur staðið i
vegi fyrir nauðsynlegri hag-
ræðingu og hagkvæmni i rekstri.
Á sama tima hefur orðið umtals-
verð þróun erlendis, eða á
árunum 1960 — 1970, og eigum við
langt i land.
Erlendis eiga frystihúsin
togarana
Erlendis hafa menn fyrir löngu
byggt upp samstæð fyrirtæki, þ.e.
frystihús, sem gera út togara, en
verða ekki einvörðungu að
treysta á aðra með hráefnisöflun-
ina. Slik fyrirtæki hafa risið upp
bæði i Noregi og Kanada og hrá-
efnisöflunin er tryggð og þá um
leið samfelld fiskvinnsla allt árið.
Fiskvinnslustöðin á þá sjálf 5-10
skuttogara og kallar þá inn með
fiskinn eftir hráefnisþörf verk-
smiðjunnar. Það sem þessi fyrir-
tæki hafa fyrst og fremst fram yf-
ir okkar, er það, að vinnan og
framleislan er stöðug. Þau hafa
komið upp kældum hráefnis-
geymslum, þar sem hægt er að
geyma viku hráefni i kössum i
kældum geymslum og þau hafa
mikið stærra frystirými, en al-
mennt gildir hér á landi. Það er
einvörðungu fjár-
magnsskortur, sem komið hefur i
veg fyrir svipaða þróun hér á
landi. Með þessu er ekki verið að
amast við almennri útgerð, en
hráefnisöflun húsanna verður að
tryggja með öllum ráðum. Nú
hefur komizt skriður á togaraút-
gerðina aftur. Það kallar auðvit-
að á fjárfrekar framkvæmdir i
frystihúsunum, þvi skortur er
meðal annars á fiskgeymslum til
að taka við auknum afla. Það
þýðir ekki lengur að einhver
togari komi og hendi 100 tonnum
af fiski inn á gólf i frystihúsinu i
einn haug.
Erfið afkoma frystihús-
anna
Þegar maður kemur i erlend,
ný frystihús, sér maður augljós-
lega merki um meiri fjárráð.
Vélakostur er fullkomnari og
áhöld öll, en maður sér hér
heima. Þetta er þeim mun grá-
tlegra, þegar maður hugleiðir
möguleikana hér heima. Islenzka
þjóðarbúið eyðir nú öllu, sem inn
kemur fyrir fiskinn og hefur ekki
afgang til uppbyggingar. Afleið-
ingin er sú, að nú geta húsin varla
unnið fiskblokk fyrir 60 cent tonn-
ið, vöru sem seld var á 20 cent
fyrir nokkrum árum.
— Hvaða áhrif hefur eldgosið i
Vestmannaeyjum á fiskiðnaðinn?
— Ef átt er við Sjávarafurða-
deildina, þá hefur það ekki mikil
áhrif. Við seldum ekki fram-
leiðslu Vestmannaeyinga. Vita-
skuld mun eldgosið hafa umtals-
verð áhrif á heildarframleiðslu á
hraðfrystum sjávarafurðum og
afurðum yfirleitt. 1 Vestmanna-
eyjum voru 80 fiskibátar. Okkar
hús buðu þeim aðstöðu og alla
fyrirgreiðslu, sem unnt er að
veita og leggur einhver hluti flot-
ans upp afla hjá okkar húsum i
vetur. — Hverjir eru aðal vöru-
flokkarnir, sem þið seljið úr
landi?
Við seljum allar sjávarafurðir,
nema hvalafurðir og saltfisk.
Stærsti vöruflokkurinn er hrað-
frystur fiskur. Útflutningsmagnið
nam 15.495 lestum á siðasta ári.
Það er minna en árið á undan,
vegna minnkandi afla. 1
hundraðshlutum minnkaði fram-
leiðslan um 4% (1971 miðað við
1972).
Stærsti markaður okkar er i
Bandarikjunum. Þangað fóru 79%
framleiðslunnar árið 1972. Annar
mikilvægasti markaður okkar
eru Sovétrikin. Siðan fer tiltölu-
lega litið magn til margra ann-
arra landa.
islenzkar fiskréttaverks-
miöjur kaupa erlendan fisk
Fyrirtækið Iceland Product Inc.
annast sölu og dreifingu á fiskin-
um fyrir okkur i Bandarikjunum,
en fyrirtækið er eign SÍS og hrað-
frystihúsanna, sem meðlimir eru
i Félagi sambands fiskframleið-
enda. Fyrirtækiö rekur stóra fisk-
réttaverksmiðju i Camp Hill,
Pennsylvaniu, og nam sala á fisK
réttum, sem framleiddir voru i
verksmiðju fyrirtækisins 15.300
tonnum árið 1972, en það eru 9%
af framleiðslu slikra fiskrétta i
Bandarikjum Norður-Ameriku.
Starfsemin hefur farið ört vax-
andi á undanförnum árum. Það
er kannske dæmi upp á þróun
mála, að þessi öri vöxtur er sam-
fara minnkandi framleiðslu á
hraðfrystum fiski á Islandi,
og leiðir þetta til stöðugra fisk
kaupa frá öðrum löndum til að sjá
fiskréttaverksmiðjunni fyrir
nægjanlegu hráefni. Við kaupum
nú fiskblokk frá Danmörku, Nor-
egi, Kanada og Skotlandi og
fyrstu 3 mánuði þessa árs komu
aðeins 59% af hfáefni fiskrétta-
verksmiðjunnar frá SlS-húsunum
(fiskur) en 41% frá öðrum. Sann-
an, sem framleiðir þessa vöru
fyrir Sjávarafurðadeildina.
Stærstu liðir I innflutningi Jap-
ans hafa verið hvalafurðir og
stórrækja frá Asiuhöfum. Enginn
vafi er á þvi, að athygli okkar
hlýtur að beinast til Japan, meö
útflutning fyrir augum.
— Hvað um landhelgismálið?
— Min skoðun er sú, að minnk-
andi afli, fiskstærðir og margt
fleira, gefi tilefni til þess að velta
þvi fyrir sér hvort við erum ekki
að gera of litið og of seint.
í landhelgismálum er nú verið
að berjast fyrir 50 milum. Ég ótt-
ast hins vegar það, að þrátt fyrir
50 sjómilna landhelgi verði samt
enn of miklir möguleikar fyrir er-
lend veiðiskip á Islandsmið-
um. Menn verða að gera sér grein
fyrir þvi, að þetta hefur mikil
áhrif i framtiöinni. Það er mikill
misskilningur, aö islenzk fiskimið
séu gjöfulustu fiskimið i heimi.
T.d. gefur Norðursjórinn þrisvar
sinnum meira fiskmagn, en ís-
landsmið gera. Aðeins 20% af
þorskaflanum i NA-Atlantshafi
kemur frá Islandsmiðum og að-
eins um 5% af heildar ýsuaflan-
um af sama hafsvæði.
Helmingur af þessum afla (við
ísland) er svo i þokkabót veiddur
af útlendingum og ég held aö það
sé lifsspursmál fyrir okkur að fá
umráð yfir öllum þessum fiski.
Það veitir svo sannarlega ekki af
þvi, ef tryggja á almenna vel-
megun á Islandi. Ég hygg að
þessi landlæga oftrú á tslandsmiö
blindi mönnum sýn og við verðum
að minnast þess aö bæöi Bretar
og Þjóðverjar eiga gjöfulii fiski-
mið en viö, úti fyrir sinum eigin
bæjardrum, og frá vistfræðilegu
sjónarmiði eiga þeir engan rétt til
Islandsmiða, segir Guðjón B.
Ólafsson að lokum.
Fiskréttaverksmiðja Sambandshúsanna og SÍS í Ameríku seldi
15.300 tonn af tilbúnum fiskréttum á síðasta ári, segir í viðtali
viS Guðjón B. Ólafsson (romkvæmdastjóraSjávarafurðadelldarSÍS