Tíminn - 15.04.1973, Blaðsíða 15

Sunnudagur 15. april 1973.
TÍMINN
15
„MONA LISA” var máluö I byrjun 16. aldar og hangir I dag á
Louvre-safninu i Parls.
stúlku, Francesca Lanfredini.
Hann vonaðist eftir mörgum
börnum, en þessi stúlka var engu
frjósamari en sú fyrri.
Leonardo var 13 ára um það
leyti, er hann eignaðist aðra
stjúpmóður sina. Hún var litt
eldri en hann, og aldursina. Hún
var litt eldri en hann, og aldursins
vegna gátu þau hæglega verið
leikfélagar.
Og þá varð Piero ekkill öðru
sinni, en gafst þó ekki upp. Þriðja
konan hét Margherita Lanfredini,
og hún varð loks til að fæða Piero
skilgetnu börnin. En þvi miður
lézt þessi kona einnig fyrur aldur
fram. Ekki missti Piero kjarkinn,
en giftist þeirri fjórðu, —
Lucrezia Cortigiani. Hún var ung
og fögur eins og hinar fyrri, —
raunar helmingi yngri en eigin-
maöurinn. Hún var börnum
Margherita góð móðir, og fæddi
hinum óþreytandi eiginmanni
auk þess mörg börn, svo að hann
átti að lokum alls tiu, — átta
drengi og tvær stúlkur.
Ekki í fótspor
föðurins!
Piero hafði ágætasta
Leonardo sem miðaldra maöur.
verzlunarvit og græddi mikið á
fasteignasölu. Árið 1469 flutti
hann með fjölskyldu sina til
Flórens, þar sem hann hlaut hið
tekjumikla, opinbera starf sem
ritari bæjarstjórnarinnar (Sig-
noria). Hann hafði óskaö þess, að
Leonardo fylrdi i fótspor hans, en
frumburðurinn var stolt hans,
enda þótt hann væri óskilgetinn.
Hann gerði aldrei upp á milli
Leonardos og hinna skilgetnu
barna sinna. En áætlanir drengs-
ins voru á allt annan veg. Hann
vildi verða listamaður. Piero
aftraöi honum ekki frá þvi, en
kom honum i vinnu á verkstæöi
málarans og myndhöggvarans
Andrea del Verrocchios i Flórens.
Þannig kom það til, aö
Leonardo fór úr föðurhúsum
sautján ára gamall og flutti til
sins fyrsta lærimeistara. Piero
greiddi Verrocchio fyrir fæöi og
húsnæði drengsins. Skrifarinn frá
Vinci var þvi i rauninni sá fyrsti,
sem trúði á listhæfileika hins
unga manns, enda þótt hann óraði
ekki fyrir þvi, að hann ætti eftir
aö verða heimsfrægur.
Þrátt fyrir þetta er ekki liklegt,
að Leonardo hafi borið mikla ást
til föður sins. Eflaust herfur hann
ekki getað fyrirgefið honum,
hvernig honum fórst við móður
hans. Auk þess voru feðgarnir
gjörólikir að skapgerð. Leonardo
fyrirleit föður sinn bæði fyrir
græðgi hans við matarborðið og
hinar stöðugu „kvennaveiðar”
hans. Sjálfur varö Leonardo
jurtaæta, — og mjög hlédrægur
gagnvart konum.
Peninga, sem Piero haföi svo
mikið dálæti á, fyrirleit Leonardo
einnig, þannig að hann var oft i
fjárhagsörðugleikum, jafnvel eft-
ir að hann var orðinn viðkunnyr
listamaður, eftirsóttur af furst-
um, konungum og páfum.
Dauða föður sins nefnir hann
einungis með nokkrum orðum i
dagbókarblöðum sinun 1504, en
hann lætdr i ljós mikla ást á móð-
ur sinni, enda þótt hann kallaði
hana alla tið Caterina.
Sumarið 1493 hlýtur eitthvað að
hafa hent Caterina, annað hvort
dauði manns hennar, eða að hann
hafi yfirgefið hana.. 1 öllu falli bað
Leonardo hana sp koma og búa
hjá sér i. Milanó, þar sem hann
var þá vástörf við hirð Ludovico
Moro. Að lokum höfðu móðir og
sonur náð saman. En þau voru
ekki lengi samvistum, þvi aö
Caterina lézt einu eða tveim ár-
um siðar. Veitti Leonardo henni
veglega greftrun.
Alla tið hafði hann stööugt sam-
band við fjölskyldu fööur sins og
hafði sérlega náið samband við
ekkjuna Lucreziait 1 bréfi einu
skrifar hann raunar: „Min ást-
kæra eftirlætismóðir.....’’ Var
hann ef til vilí ástfanginn af
henni?
En eina konan, sem vitað er, að
Hér sýnir Lcroy Lconardo sem gamian mann. ófölsuö teikningin af meistaranum sýnir, að tekizt hefur
vel upp meö gervið á leikaranum
Leonardo hafði áhuga á og ef til
vill elskaði, var Cecilia Gallerani,
en hún var ástkona Ludovico
Moros. Hann málaði af henni
andlitsmynd, en þar eð i hann var
i þjónustu hertogans, gat ekki
orðið af neinu á milli þeirra.
Ludovico rak hana raunar frá sér
siðar og giftist Beatrice d’Este.
Hann lézt í eymd
Eins og kunnugt er, fékkst
Leonardo ekki aðeins við að
mála. Hann var einnig mynd-
höggvari, arkitek, ljóðskáld, tón-
listarmaður, heimspekingur og
visindamaður. Þar að auki náði
hann lengra en nokkur samtima-
maður hans i eðlisfræði, efna-
fræði, liffærafræði, stjörnufræði
og verktækni.
Eftir að hafa starfað við hirðina
i Milano i 17 ár, kom hann aftur
heim til Flórens árið 1499. Steinna
starfaði hann aftur i Milano og
þvi næst i Róm.
Meðal þekktustu málverka
Leonardos eru „Næturheimur”,
sem hann málði i lok 15. aldar og
er i klausturskirkju Milano, Santa
Maria della Grazie, og „Mona
Lisa”,er hann málaði á fyrstu ár-
um 16. aldar. Þá mynd vildi hann
ekki láta frá sér og tók hana með
sér til Frakklands, þar sem hún
hangir nú i Louvre-safninu i Paris
ásamt myndum hans „Madonna i
hellinum”og „Tilbeiösla konung-
anna”,sem ekki er fullgerð. Sagt
er, að sjálfur Rafael hafi grátið,
er hann leit „Mona Lisa”augum
fyrsta sinni.
Af höggmyndum Leonardos
finnst ekki i dag annað en mikill
fjöldi skissa og uppkasta, en þær
bera ótvirætt vitni um snilldar-
legan tjáningarmáta listamanns-
ins.
Bæði i Róm og Flórens varð
Leonardo oft að þola mikil von-
brigði. I Róm starfaöi hann fyrir
Leo páfa X.,sem fyrir áhrif ann-
arra listamanna var ekki til-
leiðanlegur til að viöurkenna
hann. Þess vegna tók Leonardo
boði Frakkakonungs, Frans I.,að
búa i höllinni Cloux, i grennd viö
Amboise i Mið-Frakklandi.
Hann tók aðeins meö eina
manneksju, vin sinn Francesco
Melzi, sem varð erfingi hans.
Leonardo létzt 2. mai 1519.Þekkt-
ir listsögufræðingar hafa skrifað,
að hann lafi látizt i örmum Frans
I., sem verið hefði i Cloux i heim-
sókn. En þetta fær bara ekki stað-
izt, þar sem vitaö er, að
Philippe Leroy er sagöur túlka Leonardo Ijómandi vel, gera hann raun-
ar ódauölegan. Hér sjáum viö hann I gervi Leonardos sem ungs manns.
konungurinn var á allt öðrum
stað þennan dag.
Þvi miður kunnu afkomendur
Melzis ekki að meta þann fjár-
sjóð, sem þeir höfðu erft, rétti-
lega, þannig að mikið magn af
handritum og teikningum hefur
glatazt. En mikið af þvi hefur þó
komið aftur i leitirnar, og nú höf-
um við sem sé gert mynd um
listamanninn, lýkur stjórnandinn
Castellani máli sinu.
Hann hefur hreint og beint töfrað
mig. Þaö er eins og að hafa tekið
vimulyf.
— Mánuð eftir mánuð endurtók
Castellani fyrir mér: „Þú þarft
ekki aö tala. Augu þin, augnaráð
þitt og allt þitt fas á að segja: Ég
er Leonardo.” — Þess vegna tal-
aði ég litið, en þvi meir núna.
— Hafið þér á tilfinningunni, aö
þetta kunni að hafa hættuleg
áhrif?
Philippe Leroy — maöur-
inn, sem gert hefur
Leonardo ódauðlegan
í viðtali sagði franski leikarinn
Philippe Leroy m.a., eftir að töku
þáttanna fimm var nýlokiö: —
Mér finnst ég enn vera Leonardo.
— Mjög hættuleg. Persónu-
leikaklofnun skeöur jú oft. Geð-
veikrahæli eru full af fólki, sem
stendur i þeirri meiningu, að þaö
sé Nelson aömiráll, Napoleon
Bonaparte og aðrir slikir menn.
Ég hef a.m.k. á tilfinningunni, að
ég kynni að enda á sama veg. Er