Tíminn - 15.04.1973, Blaðsíða 37

Sunnudagur 15. april 1973.
TÍMINN
37
um leyfilegan styrk útsendinga. 1
Austur-Evrópulöndunum eru i
gildi enn strangari reglur um út-
sendingarstyrk og er hæsti leyfi-
legur styrkur þar ekki nema 10
þúsundasti hluti af þvi, sem leyft
er i Bandarikjunum. Þetta sýnir,
hve rannsóknir á þessu sviði eru
skammt komnar og hve ósam-
mála menn eru um skaðsemi
hátiðnibylgjanna.
A næstu árum er búizt við
mikilli aukningu á notkun
hádðnibylgja i heiminum. Helztu
útgeislunartækin eru og verða
mjög sterkir radarar og fjarstýrð
flugskeyti og varnarkerfi, gifur-
leg aukning útvarps- og sjón-
varpssendinga og ný tæki i iðnaði
og jafnvel á heimilum.
Fullvist þykir, að
örtiðnibylgjur litsjónvarpsstöðva
og örbylgjuofna séu of sterkar.
Við athugun, sem gerð var i
Bandarikjunum kom i ljós, að
þriðjungur örbylgjuofna á
heimilum og i veitingahúsum
sendu frá sér bylgjur sem voru
sterkari en leyfilegt er. Orbylgju-
ofnar ryðja sér mjög til rúms.
Eru þeir notaðir til að hita mat á
örfáum sekúndum. Talið er að 100
þúsund slikir ofnar séu i notkun i
Bandarikjunum i dag, en árið
1975 er áætlaður fjöldi þeirra hálf
milljón. Eigendum ofnanna er
ráðlagt að standa ekki nærri
þeim, er ofnarnir eru i notkun og
opna ekki hitahólfið þegar
straumur er á. Einnig er ráðlegt
að láta börn ekki vera nærri
þessum ofnum. Er nú strangt
eftirlit með framleiðslu þeirra, en
erfitt er að gera ofnanna svo úr
garði að ekki stafi geislunarhætta
af þeim.
begar á fyrstu árum sjónvarps-
útsendinga mældu visindamenn
alltaf mikla útgeislun frá þeim,
en með nákvæmari tækni tókst að
koma i veg fyrir hana. En nú
þegar litsjónvarp er að ryðja sér
til rúms i heiminum, eykst
hættan aftur.
Hinn galvaski fulltrúi neytenda
i Bandarikjunum, Ralph Nader,
hefur sent frá sér bækling, i
hverjum litsjónvarpseigendur
eru aðvaraðir. Segir i aðvörun-
inni, að milljónir manna, sem
glápi á litsjónvarp eigi á hættu
augnskemmdir, auk annarra
truflana á likamsstarfsemi.
Eftirlitsmenn með slikum
tækjum i Vestur-Evrópu hafa
ekki kvartað yfir of sterkri út-
geislun frá þeim, en i Banda-
rikjunum er notað annað litstjón-
varpskerfi en i Evrópulöndum.
Hin ört vaxandi notkun
örbyglja veldur þvi, að ekki er
rúm fyrir fleiri stöðvar á lægri
bylgjulengdum og er þvi nauðsyn
legt að senda út á sifellt hærri
bylgjulengdum.
Farið er að smiða litil radar-
tæki og verið getur að innan tiðar
fari þeir, sem nú fást við loft-
skeytaútsendingar og móttöku i
fritimum sinum, að leika sér að
radartækjum i staðinn. Reiknað
er með, að innan skamms geti
hver og einn keypt sér i
verzlunum radartæki, sem senda
út örbylgjur.
Litil örbylgjutæki verða sifellt
mikilvægari i iðnaði ýmiss konar.
Þegar er farið að nota örbylgjur i
stórum sil til að þurrka ýmsar
vörutegundir, t.d. mais, hris-
grjón, tóbak, pappir, vefnaðar-
vöru, tré og leir. Einnig eru
örbylgjur notaðar til að geril-
sneiða mjólk og einnig i margs
konar lyfjaframleiðslu.
Margs konar not er hægt að
hafa af örbylgjum til að mynda
til að mæla þykkt á pappir og
raka, hægt er að mæla með þeim
snúningshraða vélahluta og til að
mæla þykkt islaga og hafiss, og
örbygljuloftnet ná sjónvarpsút-
sendingum beint frá gervi-
hnöttum.
1 flestum þeim dæmum, sem
hér voru nefnd, er útsendingin
fremur veik og hefur ekki skaðleg
liffræðileg áhrif. En annars lendir
mikið af rafbylgjum, sem sendar
eru úþi likömum þeirra manna,
sem við tækin fást. 1 sumum til-
fellum, til dæmis við notkun labb-
rabb tækja, er aðeins 3%
orkunnar send út. Allt hitt lendir i
likama þess, sem á útsendingar-
tækinu heldur.
En þegar notaðir eru sterkir
sendar og loftnet er mikil hætta á
ferðum. Stærstu radarsendar
þurfa 10 megavatta orku (10
milljónir watta), sem send er á
þröngu en langdrægu sviði. Er
þetta jafnmikið og meðalstórt
raforkuver framleiðir. Ef fugl
ílýgur gegnum geislann skammt
frá skerminum, fellur hann til
jarðar steindauður, og gegnum-
steiktur.
Loftleiðir stofna til
„Menningarferða"
Norskir kennarar í fyrsta hópnum
Þö. Reykjavik. — Flugfélögin
Islenzku rcyna margt til að laða
erlenda ferðamenn hingað til
lands, og ekki alls fyrir löngu
byrjuðu Loftleiðir að auglýsa
tsiandsferðir á Norðuriöndunum
með all nýstárlegu sniði. Þessar
feröir nefnast „menningarferðir
til tslands”, eða „kulturreiser tii
Island”, eins og þær heita á
norskunni.
Menningarferðirnar eru átta
daga ferðir, og á meðan á
Islandsdvölinni stendur er farið i
leikhús, á sinfóniutónleika, söfnin
skoöuð, farið i útsýnisferðir,
keramikverksmiðja skoðuð, og
hlustað er á islenzk skáld halda
fyrirlestra um islenzkar
bókmenntir og lesið er úr verkum
Islenzkra rithöfunda og. skálda.
Um þessar mundir er staddur
hér fyrsti hópurinn, sem sem
tekur þátt i „menningarferð”.
Eru það þréttán norskir
kennarar, sem eru allir starfandi,
en eru nú i ársfrii, sem þeir nota
til framhaldsnáms við kennara-
háskólann i Tönsbergi i Noregi,
en þessir kennarar hafa allir
hugsað sér að fá réttindi, sem
háskólakennarar, og allir eru þeir
við nám i norsku og bókmennta-
sögu.
Fyrirliði hópsins heitir Grete
Eriksen, og við hittum hana
aðeins að máli á Hótel Loft-
leiðum, er hópurinn var að fara i
Norræna húsið. Grete sagði
okkur, að það tilheyrði þeirra
framhaldsnami, að fara i skóla og
kenna, kynnast nemendunum og
fylgjast að öllu leyti vel með
kennslu i sem flestum skólum.
Við erum öll við nám i norsku og
er við fréttum af þessum nýju
ferðum Loftleiða og fórum að
ræða um að komast til tslands, og
þá alveg eins til að kynnast
islenzkunni betur, en hún er jú
nokkuð lik nýnorskunni og enn
likari „gammel norsk”. Við
leituðum þvi til norska rikisins og
fengum smástyrk til ferðarinnar,
en annars höfum kostað þessa
ferð sjálf. meðal annars með þvi
að safna til hennar i vetur. — Og
hvernig hefur tslandsdvölin
veriö?
— Hún hefur verið mjög góð.
Þetta er allt m jög vel skipulagt af
hálfu Loftleiða, það eina, sem
hefur valdið okkur vonbrigðum er
veðrið. Þegar við fórum til
Hveragerðis var veðrið þannig,
að við sáum yfirleitt ekki neitt, en
samt sem áður var gaman að
skoða gróöurhúsin og sérstaklega
þegar úti fyrir var öskrandi stór-
hrið. Þá höfum við notað morgn-
ana til að heimsækja skóla og á
fimmtudagsmorguninn heim-
sóttum viö Voga- og Hagaskóla. 1
hvorum skóla tóku 200-300 börn á
móti okkur. Við sýndum þeim
myndir frá Noregi, héldum
stuttan fyrirlestur um Noreg og
að lokum sungum við nokkur
norsk lög. Einnig höfum við
heimsótt kennaraháskólann, og á
laugardaginn förum við i flugferð
yfir Vestmannaeyjar og það er
ferð, sem við biðum með eftir-
væntingu. — Að lokum vil ég
þakka öllum, sem hafa skipulagt
þessa ferð fyrir okkur á tslandi,
þvi þetta er ferð sem við
gleymum seint sagði Grete.
Útvarpsbylgjur, og þar með
örbylgjur, eru i eðli sinu ekki
ósvipaðar ljósbylgjum. Hitaáhrif
þeirra er ekki ósvipuð og af geisl-
um sólarinnar. Likaminn er
varinn fyrir iægri bygljulengd-
um, en örbylgjurnar (sjónvarp,
FM, radar og útvarpsbylgjur eins
og VFH og UHF ) fara gegnum
húðina og inn i likamann og
valda hitaaukningu.
Hin mikla spurning er, hve
mikið þolum við. Of sterkar
örbylgjur hafa mest
áhrif á eistu og augu. sem hvort
tveggja eru mjög viðkvæm
liffæri. Augun þola tiltölulega
mikla hitaaukningu, en leiða
hitann illa út aftur, Þessvegna
getur tiltölulega litil aukning á
örbylgjum haft slæm áhrif.
Vitað er, að jafnvel „mein-
lausustu” rafsegulbylgjur geta
haft óvænt og stundum hörmuleg
liffræðileg áhrif. Þangað til að
fyrir liggja öruggar visindalegar
niðurstöður um skaðsemi ör-
bylgjanna, er mönnum ráðlagt,
að sýna fyllstu varkárni i meðferð
þeirra, svo að harmleikurinn,
sem röntgegngeislarnir ollu á
sinum tima, endurtaki sig ekki.
Brautryðjendurnir, sem unnu
að fyrstu tilraununum með rönt-
gegngeisla, urðu að gjalda þær
dýru verði. Þeir fengu brunasár,
sérstaklega á aldlit og hendur og i
mörgum tilfellum hafa þau sár
ummyndast i krabbamein, allt að
örbylgjuofnar geta verið stórhættulegir sé ekki viðhöfð full aðgæzla er
þeir eru I gangi.
50 árum eftir að þau mynduðust á
likamanum. Dr. K.Z.
Morgan.forstjóri heilsugæzlu-
deildar Oak Ridge National
Laboratory i Tennessee, stað-
hæfir, að i Bandarikjunum látist á
ári hverju þúsundir manna af af-
leiðingum rangrar meðferðar
röngtengeislatækja, eða of stórra
skammta af slikum geislum.
YOKOHAMA
FYRIR SUMARIÐ
HJÓLBARÐAR
Höfðatúni 8. Símar 16740 og 38900
SAMBAND ÍSLENZKRA SAMVINNUFÉLAGA • VÉLADEILD