Tíminn - 15.04.1973, Blaðsíða 14

14
TÍMINN
Sunnudagur 15. april 1973.
Leonardo
da Vinci á
skerminum
,,Frá fjallinu mun
mannfuglinn lyfta
sér til flugs og
fylla heiminn
gný sínum
ir
íslenzka sjónvarpið er með margt verulega at-
hyglisvert á dagskrá sinni næstu vikur og mánuði.
Einna athyglisverðastur þeirra er sá, sem fjallar
um italska snillinginn Leonardo da Vinci, ævi hans
og list. Myndaflokkur þessi er i fimm þáttum, hver
55-80 minútur i flutningi. Við fáum að sjá fyrsta
þáttinn 20. april n.k., þ.e. á föstudaginn langa.
Verða þættirnir sýndir óvenjulvga þétt i sjónvarp-
inu. Annar þáttur verður sýndur sunnudaginn 22.
april, sá þriðji miðvikudaginn 25. april, sá fjórði
sunnudaginn 29. april og fimmti og siðasti þátturinn
miðvikudaginn 2. mai.
Hér er um italskan myndaflokk
aö ræöa, og er stjórnandi hans
Renato Castellani. 1 þeirri grein,
sem hér fer á eftir, veröur sagt
frá lifi hins mikla listamanns i
stórum dráttum, og einnig veröur
greint frá gerö myndaflokksins.
Þær spurningar hljóta aö vakna
meö okkur, hvernig muni hafa
tekizt aö gera mynd um lif og
starf svo mikils listamanns, löngu
látins. Hvernig veröur þaö aö sjá
„Næturheim”, „MonaLisa” og
önnur fræg málverk spretta fram
undir pensli hans? Og viö fáum aö
sjá hina stórkostlegu uppfinningu
hans „Fuglmanninn” i endur-
nýjaöri gerö, fyrstu „flugvél”
heimsins.
Hvaöan erföi Leonardo da Vinci
hinar stórkostlegu gáfur sinar?
Þvi er erfitt aö svara. Viö verðum
aö láta okkur nægja þá staöreynd,
aö hann var fæddur utan hjóna-
bands, — aö faðirinn var skjala-
ritari I litlum fjallabæ i grennd
viö Flórens, en móöirin var
bóndastúlka. Sjálfur hélt Leon-
ardo einkalifi sinu aö mestu
leyndu. Dagbókarblöö þau, er
hann lét eftir sig, höfðu litt annað
að geyma en stuttorðar stað-
reyndir. En listsögufræöingar
hafa unniö mjög að þvi aö grafa
upp heimildir um listamanninn,
einkum i seinni tið. Fyrir fáum
árum barst þeim mikill fengur i
hendur, er fundust gögn á Spáni,
rituð af Leonardo sjálfum og
fjölluöu um ævi hans.
Stjórnandi myndaflokksins,
Castellani, sem starfaði i sam-
vinnu við Leonardo-sérfræðing-
inn prófessor Cesare Brandi, not-
aði allar nýjustu heimildir viö
gerð hans, og lýsir hann þvi lifi
Leonardos sem manns og lista-
manns með áöur ókunnum stað-
reyndum, — allt frá þvi, er hann
fæddist i Toscana 1452, þar til
hann lézt i útlegð i Frakklandi
1519.
Þaö tók hálft annað ár að gera
þessa sjónvarpsmynd, sem er
itölsk-frönsk-spönsk framleiösla.
Tvö hundruö leikarar og yfir tvö
þúsund „statistar” tóku þátt i
henni. Aöalhlutverkiöer leikiö af
Philippe Leroy. Myndtakan fór
Leonardo aö mála sitt höfuöverk,
Milanó. Leroy lætur sem hann máli
fram að hluta i Róm og að hluta á
ýmsum stöðum á Norður- og Mið-
ítaliu.
Móðirin var svikin
— Það hafa veriö margar sögu-
sagnir á lofti um fæðingu
Leonardos, — sagöi stjórnandinn
Castellani i viðtali, — nokkrir
ævisöguritarar héldu þvi m.a.
fram, að hann heföi verið
„syndarinnar ávöxtur”, — með
Pius páfa 11. sem upphafsmann!
Þaö þótti næsta ótrúlegt, að slikur
snillingur væri af venjulegum
smáborgurum kominn, og þvi var
reynt aö skreyta bakgrunn hans.
En þaö, sem nú er vitaö meö
„NÆTURHEIM,” i klausturkirkjunni Santa Maria delle Grazie i
i grfö og erg.
1505 haföi Leonardo fundiö upp eins konar flugvél, — tveir vængir eftir fyrirmynd leöurblöökuvængja,
sem hægt var aö spenna á sig, og lyfta sér sföan til flugs. Þetta tæki var endurbyggt eftir teikningum
meistarans, — og meö snilldarlegum tæknibrögöum tókst stjórnandanum Castellani og mönnum hans
aö skapa sanna mynd af þvi, sem geröist viö tilraun Leonardos.
vissu, er ,að Piero nokkur, ungur
ritari, sem bjó i litla fjallabænum
Vincii Toscana, var ástfanginn i
mjög fagurri bóndadóttur, er hét
Caterina. Ekkerter vitaö um fjöl-
skyldu hennar, en margt þykir
benda til, að hún hafi unnið á
bóndabæ Antonio da Vinci, föður
Pieros. Þann 15. april 1452 (sem
sé fyrir réttu 521 ári) fæddi
Caterina stóran og sterklegan
son, sem skirður var
Leonardo...
Barnsfaðirinn Piero var þá tæp-
lega tvitugur að aldri og ógiftur.
Ekkert hefði þvi átt að vera þvi til
fyrirstööu, aö hann viöurkenndi
faðernið og gengi aö eiga Cater-
ina. En þaö varö aldrei af neinu
brúökaupi. Ef til vill hefur ástin
kulnaö eitthvaö, eða foreldrar
skrifarans sett sig upp á móti þvi,
að sonur þeirra giftist stúlku af
lægri stétt.
Aftur á móti tók Vinci-fjöl-
skyldan meö gleði á móti
Leonardo litla, og var haldin
hátiöleg skirnarathöfn i kirkjunni
Santa Croce IVinci.Margir gestir
voru til staöar, — en ekki
Caterina.
Þessi kirkja er ekki til I dag, og
i sjónvarpsmyndinni var skirnar-
athöfnin tekin upp i litlu og virðu-
legu kirkjunni Santa Maria in
Cosmedin I Róm. 1 myndinni er
Caterina látin vera viðstödd, — i
felum. Elskhugi hennar fyrrver-
andi veit ekki einu sinni af henni.
Bóndastúlkan, erhaföi fætt heim-
inum snilling, stendur i felum bak
viö súlu, sveipuö i langt, hvítt
slör, og fylgist með athöfninni
tárvotum augum. Þegar henni
lýkur, flýr hún.
Stjúpurnar
Leikiö hefur vafi á þvi, hvar
Leonardo ólst upp, en nú er ljóst,
aö hann ólst upp hjá fööur sinum,
unz hann varö sautján ára.
Nokkurra mánuöa eignaðist hann
þegar sina fyrstu stjúpu, stúlku
frá Flórens að nafni Albiera degli
Amadori. Hún var tæpra sextán
ára, er hún giftist Piero, og mjög
fögur. Þau eignuðust ekki börn.
Caterina giftist einnig bráö-
lega, þrátt fyrir „fortíð” sina,
sem var erfitt að standa undir i
smábæ, þar sem mikiö var slúðr-
að. Eiginmaöurinn var bóndi og
hét Acattabriga di Piero del
Vacca, og þaö er mögulegt, aö
Vinci-fjölskyldan hafi komið þvi
hjónabandi i kring. Bær ungu
hjónanna var nálægt bæ Pieros,
og Caterina sá son sinn oft, án
þess aö fá tækifæri til aö nálgast
hann. Þetta var þungbært fyrir
Caterina, og ekki siöur fyrir
stjúpu Leonardos, sem árangurs-
laust beiö þess að eignast barn.
Smám saman skildist
Leonardo, að hann átti tvær
„mæöur”, en neyddist til að láta
sem ekkert væri. Þetta var
honum þjáningarfullt. Hann gat
aöeins sagt „mamma” viö stjúpu
sina, eiginkonu fööur sins, en á
sama tima óx upp meö honum
næstum sjúkleg ást til hinnar
raunverulegu móður. Þessar
andstæðu tilfinningar höföu áhrif
bæði á skapgerö hans og list.
Caterina varö fyrsti, og ef til vill
stærsti skugginn I lifi Leonardos.
Skrifarinn Piero var maöur
með mikla lifslöngun, bæði hvað
snerti konur og mat. Hann var
lifsglaður og aölaöandi á ýmsan
hátt, en geysilegur efnishyggju-
maður. Fyrsta kona hans lézt
eftir eins árs hjónaband, og flýtti
hann sér þá að giftast á ný, —
einnig i þetta sinn sextán ára