Tíminn - 15.04.1973, Blaðsíða 18

18
TÍMINN
Sunnudagur 15. april 1973.
Ræða
Steingríms
Hermanns-
sonar
í eldhús-
umræðunum
Framfarastjórn betra land
Viö stjórnarskiptin i júli 1971
varö liklega meiri og rúttækari
breyting i islenzku stjórnarfari en
oftast áöur viö slik tækifæri.
Landhelgismálið
A timum viöreisnarstjórnar-
innar vakti aögeröarleysiö i land-
helgismálinu furðu manna. Viö
stjórnarskiptin var þessu strax
snúiö viö. Þegar var hafin kynn-
ing á málstaö okkar með þeim
kraftiog dugnaöi, aöallra athygli
vakti. Nauöungarsamningnum
við Breta frá 1961 var sagt upp og
fiskveiðilögsagan færð út, eins
fljott og unnt var. bessum að
gerðum hefur siðan verið fylgt
eftir með þeirri festu, en þó ráö-
deild, að flestum mun vera orðiö
ijóst, að sigur er framundan i
þessari deilu, ef okkur auðnast að
standa saman.
1 þessu mikilvægasta máli is-
lenzku þjóðarinnar hefur hæstvirt
núverandi ríkisstjórn lagt áherzlu
á sem rikasta samstöðu. Fyrir
milligöngu rikisstjórnarinnar
fékkst fylgi allra alþingismanna
15. febrúar 1972 við þings-
lályktunartillögu þá, sem er
grundvöllurinn að aðgerðum rik-
isstjórnarinnar i landhelgismál-
inu, m.a. þeirri ákvörðun,
aö viðurkenna ekki lögsögu dóm
stólsins i Haag og senda bangað
þvi ekki málsvara. A slika sam
stööu hefur veriö lögö áherzla i
öllum málum, sem fiskveiðilög-
söguna varða. Þetta tókst m.a. i
frumvarpi til laga um botnvörpu-
veiðar innan fiskveiðilög-
sögunnar nýju, sem nú liggur
fyrir Alþingi. Það er ekki litils
virði i svo viðkvæmu máli, aö þar
náðist samstaða þingmanna úr
öllum stjórnmálaflokkum.
Fátt hefur hins vegar vakið
meiri athygli alþjóðar nú upp á
siðkastið enviöleitni Sjálfstæðis-
manna til þess að skapa
ágreining óg óeiningu i land
helgismálinu. Þar hefur Gunnar
Thoroddsen verið i fararbroddi og
hlotið að launum loforð um for-
mennsku i þingflokki þeirra Sjálf-
stæðismanna. Auðheyrt var hins
vegar hér áðan, að Geir Hall-
grimsson vildi ekki vera Gunnari
minni maður. Stöndum saman,
sagði Geir, — það vantar ekki —,
en siðan er hamrað á þvi að senda
skuli mann til Haag. Það er rétt,
sem sagt hefur verið, að þeir boða
samstöðu en vinna aö sundrung.
Yfir 30 þjóðir hafa fært fisk-
veiðilögsögu sina utar en 12
sjómilur. Ekki einni einustu
ai>þessum þjóðum hefur dottið i
hug að fela öldungaráðinu i Haag
að fjalla um þær ákvarðanir
sinar. Nú vilja þeir Sjálfstæðis-
menn aftur á móti, að við
íslendingar gerumst eins konar
tilraunadýr á þessu sviði. Það
gæti ekki aðeins haft ófyrirsjáan-
legar afleiðingar fyrir okkur
sjálfa, heldur einnig fyrir þessar
þjóðir allar, sem við höfum lagt
svo rika áherzlu á að eiga sam-
stöðu með.
Viö skulum vona, að þessi við-
leitni þeirra Sjálfstæðismanna,
aö skapa óeiningu i landhelgis-
málinu, beri ekki þann árangur
sem að er stefnt, enda mun
flestum ljóst, að hér er aðeins um
aumkunarveröa tilraun að ræöa
til þess aö breiða yfir herfileg
mistök fyrrverandi rikisstjórnar
með gerð landhelgissamningsins
frá 1961, sem við Islendingar súp-
um svo illilega seyöið af nú i með-
ferð alþjóðadómstólsins i Haag á
málinu. Það mun ekki ofsagt, að
áframhaldandi festa og samstaða
eru meginforsendur þess, að
algjör sigur megi vinnast.
Efnahagsmálin
A öörum sviöum hafa ekki siður
orðið breytingar við stjórnar-
skiptin. I hinu stööuga striði við
verðbólguna kunni viðreisnar-
stjórnin ekki önnur ráð en að tak-
marka fyrst og fremst hlut
launþega og framboð á atvinnu.
Það eru hin gömlu ihaldsráðin.
Núverandi rikisstjórn varpaði
slikum leiðum fyrir borð. Þessi
rikisstjórn telur kaupmátt launa,
atvinnuöryggi og lifskjör al-
mennings mikilvægustu for-
sendur skynsamlegrar stefnu i
efnahagsmálum. Þvi til hvers er
unnið, ef slikt er ekki tryggt i
lengstu lög? Og málið er i raun-
inni afar einfalt. Það er stað-
reynd, sem ekki verður hrakin, að
atvinnuöryggi hefur aldrei verið
meira né lifskjörin betri en nú i
okkar ágæta landi. Vanmáttug
viðleitni Sjálfstæðismanna til
þess að mála skrattann á vegginn
i efnahagsmálum fær ekki breytt
þessum staðreyndum, jafnvel
þótt Matthias Bjarnason og Geir
Hallgrimsson rembist eins og
rjúpan við staurinn frammi fyrir
alþjóð.
Á sviði atvinnuveganna er
sömu söguna að segja. Þar eru
stórtæk áform i undirbúningi, ef
ekki þegar i framkvæmd.
Landbúnaðurinn
Landbúnaðarlöggjöfin hefur
t.d. verið endurskoöuð að mestu
leyti og færð til nútimahorfs. Ný
jarðræktarlög voru samþykkt i
fyrra. Eru þar að finna mörg
merk nýmæli, einnig voru
samþykktar breytingar á lögum
um innflutning búfjár og er þar
með grundvöllur lagður að nýrri
landbúnaðargrein, holdanauta-
rækt, sem vænta má mikils af. A
þessu þingi hafa verið samþykkt
ný búfjárræktarlög og lög um
Stofnlánadeild landbúnaðarins
eru til meðferðar. Er þar gert ráð
fyrir ýmsum nýmælum, m. a.
aðild fulltrúa bænda að stjórn
sjóðsins og bættri eiginfjárstöðu,
fyrst og fremst meö auknu fram-
iagi rikissjóðs. önnur frumvörp,
eins og t.d. lög um jarðeignir og
járða- og ábúðalög, hafa verið
rædd á Búnaðarþingi og má
vænta þess, að þau verði að
lögum á næsta þingi. Ég harma,
að frumvarp að nýjum fram-
leiðsluráðslögum hefur ekki náð
fram að ganga, en það er von
min, að svo verði.
Staðreyndin er sú, að á sviði
landbúnaðarins hefur mjög mikið
verið unnið, og er hagur bænda
óvenju góður og bjartsýni rikj-
andi.
Ég mun nú fyrst og fremst snúa
mér aö málaflokkum, sem varla
heyröust nefndir á tima viðreisn-
arstjórnarinnar, — skipulags-
hyggju og byggðajafnvægi.
Skipuleg
vinnubrögð
Rikisstjórnin boöaði skipuleg
vinnubrögð viö framkvæmdir i
staö þess handahófs, sem áöur
rikti. Sérstök stofnun, Fram-
kvæmdastofnun rikisins, var sett
á fót til þess aö annast áætlana-
gerð og tyggja heildaryfirsýn
með ráðstöfun opinbers fjár-
magns til framkvæmda. Þar er
Steingrfmur Hermannsson
nú verið aö ljúka við ýmsar mikil-
vægar áætlanir. Sem dæmi má
nefna áætlun um stórfellda
endurnýjun hraðfrystihúsanna,
sem þegar er unnið eftir, og
byggðaáætlun fyrir Skagaströnd,
sem lokið er við, en stjórn stofn-
unarinnar hefur ákveðið að ná
skuli til Húnaflóasvæðisins alls,
þar með talin öll Strandasýslan.
Samtals er unniö að yfir 40 áætl-
unum af ýmsum gerðum og á
ýmsum sviðum. Þær munu smám
saman sjá dagsins ljós og skapa
öruggan grundvöll fyrir skipu-
legri framkvæmdir og ráðstöfun
opinbers fjármagns, en áður
tiðkaðist.
Byggðamál
Núverandi rikisstjórn lagði
þegar grundvöll að öflugu átaki á
sviði byggðamála. Viðreisnar-
mönnum þótti það mikil rausn að
leggja kr. 15 millj. úr rikissjóði i
Atvinnujöfnunarsjóð. Sú fjárveit-
ing var þegar af núverandi rikis-
stjórn aukin i kr. 100 millj. á ári
og lánsheimildir veittar. Hefur
þannig stórlega aukizt það
fjármagn, sem Byggðasjóður
hefur til ráðstöfunar. Fjármagn
til atvinnuuppbyggingar i dreif-
býlinu hefur jafnframt verið
aukið eftir ýmsum öðrum leiðum.
Má benda á mikla aukningu fjár-
magns til Stofnlánadeildar land-
búnaðarins og Fiskveiöasóðs og
fjármagn á fjárlögum og fram-
kvæmdaáætlun rikissjóðs, sem ég
mun ræða um nokkuö nánar
siðar.
En jafnvægi i byggð landsins
næst aldrei með þvi einu að stór-
auka fjármagn til framkvæmda i
dreifbýlinu. Þetta hefur Fram-
sóknarmönnum lengi verið ljóst.
Þvi hafa þingmenn flokksins hvað
eftir annað lagt fram á Alþingi
frumvörp um samræmdar fram-
kvæmdir á þessu sviði. Á viö-
reisnartimanum töluðu þeir hins
vegar fyrir daufum eyrum, enda
hefði þá, vægast sagt, fram-
kvæmdahraði i þessum efnum
mátt vera meiri, eins og Matthias
Bjarnason benti réttilega á i um-
ræðum á Alþingi nýlega.
Það þing, sem nú situr, hefur
hins vegar verið sérstaklega at-
hafnasamt á þessu sviði.
Ég vil fyrst nefna stjórnar-
frumvörp, sem öll stefna að þvi,
að jafna metin á milli dreifbýlis
og þéttbýlis á einn eða annan
hátt.
Ný hafnarlög gera ráð fyrir
stóraukinni hlutdeild rikissjóðs i
stofnkostnaði hafna. Hafnar-
málasamband sveitarfélaga fær
hlutdeild i áætlanagerð.
Ný heildarlöggjöf um heil-
brigðisþjónustu verður væntan-
lega samþykkt á næstu dögum.
Er þar gert ráð fyrir nýskipan
læknishéraða, ákvörðun um
heilsugæzlustöðvar, 85 af hundr-
aði rikisframlagi til byggingar
heilsugæzlustöðva og sjúkrahúsa,
svo eitthvað sé nefnt. Frumvarpi
þessu er að visu, að minu viti,
ábótavant um margt, en vafa-
laust tel ég þó aö um mikilvægar
endurbætur sé að ræða fyrir
dreifbýlið sérstaklega.
Ég treysti þvi, að frumvarp til
laga um byggingu 1000 leiguibúða
á næstu 5 árum á vegum sveitar-
félaga nái fram að ganga. Það
frumvarp má rekja til þings-
ályktunartillögu, sem við fluttum
nokkrir þingmenn á siðasta þingi,
um athugun á þörf fyrir leigu-
ibúöir i dreifbýlinu og um ráð-
stafanir til að bæta úr þeirri þörf.
Athugunin leiddi i ljós, að þörfin
er sizt minni en við töldum. Er
gert ráð fyrir þvi að lána 80 af
hundraði af byggingakostnaði af-
borgunarlaust fyrstu 3 árin, en
sem endurgreiðist siðan á 30
árum. Fjármagn verður að sjálf-
sögðu að fást. Um það er óþarft
að deila, enda munþað fást.
Lögin verða þó fyrst að sam-
ýkkjast. Einnig má vekja athygli
á þvi, að i ár munu 412 millj. —
rúmlega þriðjungur af öilu fjár-
magni Húsnæðismálastofnunar-
innar renna i Breiöholtið. Það
losnar flótlega.
Það er ekki nóg að stuöla að
aukinni atvinnu og atvinnu-
öryggi. Ibúðir verða að vera fyrir
hendi fyrir það fólk, sem vill setj-
ast að á slikum stöðum.
Húsnæðismál dreifbýlisins eru að
minu viti einn versti Þrándur i
götu eðlilegrar byggðaþróunar.
Með þessu frumvarpi er stigið
mikilvægt spor i rétta átt.
Að rafvæðingu dreifbýlisins er
unnið með endurnýjuðum krafti
samkvæmt þriggja ára áætlun,
eins og kunnugt er. Við þá áætlun
mun verða staðiö. Þetta kemur
greinilega fram i framkvæmda-
áætlun ríkissjóös, sem nú liggur
fyrir Alþingi. Fjárveiting til raf-
væðingar dreifbýlisins hefur
veriö aukin um 40 millj. króna til
þess aö standa megi við gerða
áætlun að öllu leyti.
Jafnframt hefur verið gerð
breyting á orkiilögum á þessu
þingi, þar sem gert er ráð fyrir
þvi aö lána megi allan kostnað
vegna mótorrafstöðva, að með-
töldum kostn. við flutninga og
uppsetningu, þar sem ekki verður
kostur á orku frá samveitum.
Einnig var i meðferð Alþingis
ákveðið að heimila aukin lán til
vatnsaflstöðva úr 2/3 af kostnaði i
3/4.
Þá vil ég nefna undirbúnings-
fyrirtæki vegna þörungavinnslu
að Reykhólum. A vegum þess
fyrirtækis er nú verið að ljúka
endurskoðun áætlana. Allt bendir
til þess, að þærstandist og munu
þá framkvæmdir hefjast á þessu
vori og framleiösla á næsta ári.
Austur-Barðastrandarsýslan
hefur verið með einna lægstar
meðaltekjur á öllu landinu. Það
mun gjörbreytast með þessari
framkvæmd,
Athafnasamt
þing í byggða-
málum
A þessu þingi hafa
alþingismenn sjálfir einnig verið
athafnasamir i byggðamálum.
Meðal annars hafa háttvirtir
Sjálfstæðismenn lagt á það rika
áherzlu að reka af sér slyðru-
orðið. Æði oft hafa þó þessar til-
raunir verið heldur broslegar.
Til dæmis má nefna, að nýlega
lagði ég fram, ásamt Tómasi
Arnasyni, frumvarp til laga um
heimild fyrir rikisstj til þess
að standa að Breiðholtsfram-
kvæmdum i dreifbýlinu,
svipuðum þeim og Reykjavik
hefur notið á siðustu árum. Það
skal viðurkennt, að frumvarp
þetta kom fram seint. Ég gerði
mér ekki grein fyrir þvi, fyrr en
ég fór að skoða húsnæðismála-
lögin itarlega, að viðreisnar-
stjórnin hafði árið 1970 gert sér
litið fyrir og fellt slika heimild úr
lögum fyrir aðra landshluta en
Reykjavik. En viti menn, nálægt
tveim vikum eftir, að við lögum
fram frumvarp okkar, birtist
frumvarp frá Þorvaldi Garðari
Kristjánssyni um sama efni.
Honum hefði þó átt að vera ljóst
hvað gerðist á viðreisnarárunum.
Auk þess var hann i stjórn
Húsnæðismálastofnunar rikisins
lengi vel.
Matthias Bjarnason hældi sér
áðan af þingsályktunartillögu
þeirra sjálfstæðismanna i
byggðamálum.
Staðreyndin er sú, að ég flutti
fyrir nokkru þingsályktunartil-
lögu, ásamt Vilhjálmi Hjálmars-
syni og Stefáni Valgeirssyni, um
mörkun almennrar stefnu i
Framhald á bls 39