Melkorka - 01.05.1954, Blaðsíða 16

FATÆKUR OG AUÐUGUR
Eftir Nönnu Ólafsdóttur
í íslendingasögum má oft lesa þessa lýs-
ingu á manni: „hann var ríkur og auðugur"
og þýddi að hann var voldugur maður og
auðugur. Síðar breyttist merkingin í orðinu
ríkur í þá, sem við nú þekkjum, að vera auð-
ugur að fé. Það er tungan, sem segir hér
sannleikann án vafninga, auður og völd
fylgjast að. Auðugur maður leitar valda og
kaupir þau með fé sínu. Völdin gefa Iionum
enn betri aðstöðn til auðsöfnunar og aukið
fé skapar aukin völd. Þannig koll af kolli,
þar til örfáir geysilega ríkir einstaklingar
hafa öll völdin í þjóðfélaginu. Annað hvort
stjórna þessir einstaklingar sjálfir (þó sjaldn-
ast) eða láta þjóna sína liafa framkvæmdina
á hendi. En víst er, að sú framkvæmd miðar
að því að skerða ekki möguleika húsbænd-
anna til auðsöfnnnar. Þvert á móti. Þetta er
sannleikur, sem þó er aldrei lesinn upp í
kirkjum.
#
í okkar þjóðfélagi liefur Jiegninn völd og
aðstöðu samkvæmt fjáreign og fjáreignin er
oftast í öfugu hlutfalli við vinnuafköst. Rétt-
ur hins ríka eru skrifuð og óskrifuð lög.
Völdin eru keypt með peningum hvað sem
líður kosningarétti og margrómuðu frelsi til
að kjósa þann sem maður vill.
#
Það er lögmál að aðeins eitt afl — vinnan
—skapar auðinn. Þrátt fyrir þetta lögmál ber
hinn vinnandi maður, sem stritar myrkra á
milli, sáralítið úr býtum. Mestur hluti fólks
hefur rétt. í sig og á eða þaðan af minna.
Verkamaður eða launamaður, sem vill helzt
tryggja sér örugga elli fjárhagslega (og er
heppinn ef liann getur það), verður alla æv-
ina að láta sér nægja brýnustu lífsnauð-
synjar, að öðrum kosti er hann slippur, þeg-
ar hann getur ekki lengur unnið. M. ö. o.
Iiann nýtur þess aldrei fjárhagslega að hafa
lagt fram allt vinnuþrek sitt í þágu samfé-
lagsins. Vinna hans skapar auð eftir sem áð-
ur, en sá auður rennur í annarra vasa. Þjóð-
félagið byggir á Jreirri meginreglu, að ein-
staklingurinn hafi möguleika til gífurlegrar
auðsöfnunar með ráni á arði af vinnu náung-
ans. Öðruvísi skapast auður ekki á hendi
einstaklings. Þetta er kallað frelsi, stundum
athafnafrelsi, en er raunverulega undirokun
mikils meiri hluta fólks. Og svo er blöðum
hinna voldugu og ríku fyrir að þakka, að
alltof margir gera sér ekki ljóst, hvers vegna
ævilangt strit skilar svo litlum arði, sem raun
er á.
Það er seinlegt verk að seðja gírugustu
skepnu jarðarinnar, auðmanninn. Og af því
að hún á stjórn landsins, og er fyrirferðar-
mikil í löggjöf og réttarfari, og hávaðasöm í
mörgum og stórum blöðum, er venjulegunr
manni vorkunn, þó að hann sjái illa út fyrir
óskajmaðinn. Til Jress er líka leikurinn gerð-
ur, að láta kjarna málsins kafna í hávaða. Og
aðeins með Jrví móti fæst venjulegur maður
til að mala auðkónginum gull, í þeirri sælu
sjálfsblekkingu, að einhvemtíma verði auð-
jöfurinn saddur og finni hjá sér hvöt til að
deila arðinum með sínum fátæka bróður.
Þegar áhyggjur og strit leggja þennan fátæka
bróður að velli um aldur fram, hefur hann
komið upp nokkrum barnahópi, sem jafn
fúslega taka til þar sem faðir Jreima bilaði,
eins og hann hafði gert eftir sinn föður og
moka nú upp gullinu í vasa sinna „velgerð-
44
MELKORKA