Morgunblaðið - 29.10.2011, Blaðsíða 23

Lára Björnsdóttir, formaður Vel-
ferðarvaktarinnar, segir nið-
urstöður lífskjararannsóknar
Hagstofu Íslands vera birting-
arform kreppunnar og hún sér
fyrir að tölurnar eigi einungis
eftir að hækka á næstu árum.
„Kreppa er eins og flóðbylgja
sem eftirbylgjur fylgja lengi á
eftir. Auðvitað geta aðgerðir
bjargað þessu. Ef ríkisstjórnin
myndi ákveða myndarlega að
fara inn í aðstæður þessara fjöl-
skyldna sem standa verst og ef
þessar aðgerðir sem hafa verið
settar af stað myndu virka yrði
þetta til skemmri tíma. En ég
óttast að þessar tölur muni ekki
lækka fyrr en eftir einhver ár,“
segir Lára.
Mestar áhyggjur hefur Lára
af barnafólki en að sögn hennar
var fjárhagsvandi fátækra
barnafjölskyldna, einkum ein-
stæðra foreldra, efst á blaði í
síðustu tillögum Velferðarvakt-
arinnar til stjórnvalda. Tölur
Hagstofunnar um slæman fjár-
hag einstæðra foreldra koma
henni ekki á óvart.
Tölurnar
munu hækka
EINS OG FLÓÐBYLGJA
FRÉTTIR 23Innlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. OKTÓBER 2011
ÍS
L
E
N
S
K
A
/S
IA
.I
S
/I
C
E
56
96
8
10
/1
1
* Innifalið: Flug með Icelandair ásamt flugvallarsköttum, gisting í tvíbýli á Hótel Absalon í 3 nætur með morgunverði, akstur til/frá flugvelli og á hótel ásamt
öllum öðrum akstri, skoðunarferð um gamla bæinn með Sigrúnu Gísladóttur, 1 aðgöngumiði í Tívolí , „julefrokost” á Kronborg og sigling um síkin með
Jazzbandi Michael Böving.
KAUPMANNAHÖFN
AÐVENTUFERÐIR
FYRIR ELDRI BORGARA
VERÐ 99.900 KR.*
Á MANN Í TVÍBÝLI
(AUKAGJALD FYRIR
EINBÝLI: 13.400 KR.)
Við ætlum að komast í sannkallaða danska
jólastemningu í aðventuferð eldri borgara til
Kaupmannahafnar 4.–7. desember.
Icelandair skipuleggur ferðina í samstarfi við
Landssamband eldri borgara, Emil Guðmunds-
son og Hótelbókanir í Kaupmannahöfn. Þetta
verða fjórir indælir dagar þar sem við skoðum
okkur um í borginni og upplifum eitt og annað
skemmtilegt undir fararstjórn Emils
Guðmundssonar.
+ Bókanir á www.icelandair.is/hopar (númer
hópsins er 1359) og nánari upplýsingar hjá
hópadeild Icelandair í síma 50 50 406 eða
með því að senda tölvupóst á
hopar@icelandair.is
+ Athugið að félögum Vildarklúbbs Icelandair
stendur til boða að nota 15.000 Vildarpunkta
sem 10.000 kr greiðslu upp í pakkaferð.
Skúli Hansen
skulih@mbl.is
Rúmlega helmingur íslenskra heim-
ila á í erfiðleikum með að ná endum
saman. 31,6% heimila álitu húsnæð-
iskostnað vera þunga byrði og 15,2%
heimila töldu greiðslubyrði annarra
lána en húsnæðislána eða leigu vera
þunga. Tæp 40% heimila gátu ekki
mætt óvæntum útgjöldum að upp-
hæð 160 þúsund með þeim leiðum
sem þau venjulega nýta til að standa
undir útgjöldum. Þetta er niðurstaða
lífskjararannsóknar Hagstofu Ís-
lands fyrir árið 2011 sem birt var í
Hagtíðindum í gær
Ef litið er á heildarmyndina þá
sést að fjárhagsstaða heimilanna
hefur versnað umtalsvert á síðustu
árum. Greiðslubyrði og vanskil ann-
arra lána en húsnæðislána hafa þó
minnkað frá því á síðasta ári og er
því undantekning hvað þetta varðar.
Sé litið til meðalaldurs fullorðinna
einstaklinga inni á hverju heimili þá
kemur í ljós að þau heimili þar sem
meðalaldurinn er á bilinu 30-39 ár
eiga við mesta erfiðleika að stríða.
Er þetta í samræmi við stöðu fyrri
ára. Rúm 14% heimila með meðal-
aldur á þessu bili höfðu lent í van-
skilum með húsnæðislán eða leigu á
einhverjum tímapunkti á síðustu 12
mánuðum, en tæp 40% heimila með
þennan meðalaldur töldu húsnæðis-
kostnað vera þunga byrði. Þessi
heimili áttu jafnframt erfiðast með
að ná endum saman en 59,4% þeirra
áttu í erfiðleikum með það. Almennt
séð virðist minni hætta vera á fjár-
hagsvanda hjá heimilum eftir því
sem meðaldur íbúanna hækkar.
Þannig voru vanskil á húsnæðislán-
um eða leigu lítil sem engin á síðustu
12 mánuðum hjá þeim heimilum þar
sem meðalaldur er yfir 70 ár. Sam-
bandið á milli aldurs og fjárhags-
vanda gildir einnig um önnur lán en
húsnæðislán. Sem dæmi má nefna að
tæp 20% heimila þar sem meðalald-
urinn var á bili 30-39 ár höfðu lent í
vanskilum með önnur lán en hús-
næðislán á síðastliðnum 12 mánuð-
um, en slík vanskil voru nær engin
hjá fjölskyldum þar sem meðaldur er
70 ár eða meira. Heimili þar sem
meðalaldurinn er undir 30 árum áttu
í mestu erfiðleikunum með að mæta
óvæntum útgjöldum en tæp 59%
slíkra heimila gátu ekki mætt þess
háttar útgjöldum að upphæð 160
þúsund kr. Rúmlega 43% heimila
með meðalaldur á bilinu 30-39 ár
gátu ekki mætt óvæntum útgjöldum
á árinu.
Allra verst er staðan hjá einstæð-
um foreldrum en langflestir þeirra,
78,4%, áttu í erfiðleikum með að ná
endum saman á síðustu 12 mánuð-
um. Til samanburðar var þetta hlut-
fall 56,2% árið 2009 og því er um að
ræða rúmlega 22% fjölgun síðan þá.
Rúm 18% einstæðra foreldra höfðu
lent í vanskilum með húsnæðislán
eða leigu og 28% þeirra höfðu verið í
vanskilum með annars konar lán.
67,5% einstæðra foreldra gátu ekki
mætt óvæntum útgjöldum að upp-
hæð 160 þúsund.
Barnlaus heimili standa best
Barnlaus heimili þar sem fleiri en
einn fullorðinn eru búsettir standa
best að vígi en þannig heimili virðast
hafa meira fjárhagslegt svigrúm en
önnur. Þannig gátu rúm 28% þeirra
ekki brugðist við óvæntum útgjöld-
um árið 2011 en 38% slíkra heimila
áttu í erfiðleikum með að ná endum
saman. Konur sem búa einar á heim-
ili standa einnig betur að vígi en fólk
á öðrum heimilum, þær eru ólíklegri
en fólk á annars konar heimilum til
þess að lenda í vanskilum, hvort sem
er með húsnæðislán eða önnur lán.
Samkvæmt niðurstöðum lífskjara-
rannsóknarinnar voru íslensk heim-
ili 123.100 á þessu ári en árið 2010
voru þau 124.600, samkvæmt lífs-
kjararannsókn þess árs. Í Hagtíð-
indum segir þó að fækkun heimila
árið 2011 sé innan skekkjumarka.
Lífskjararannsókn Hagstofu Ís-
lands er hluti af samræmdri lífs-
kjararannsókn Evrópusambandsins.
4.313 heimili voru í úrtaki rannsókn-
arinnar árið 2011. Rannsóknin var
framkvæmd síðastliðið vor og svar-
hlutfall hennar var 75%.
Staða heimilanna fer versnandi
 Ný könnun sýnir að rúmlega helmingur allra heimila á í erfiðleikum með að ná endum saman
 Tæp fjörutíu prósent heimila gátu ekki mætt óvæntum útgjöldum að upphæð 160 þúsund krónur
Morgunblaðið/Ernir
Fjölskylduhjálp Fjöldi fólks þarf að leita í viku hverri til hjálparstofnana.
Skúli Hansen
skulih@mbl.is
„Mér finnst þetta lýsa mjög alvar-
legu ástandi og ég held að það sé
áhyggjuefni til mjög langs tíma ef
hagur heimilanna er að þróast með
þeim hætti sem þarna kemur fram,“
segir Ólöf Nordal, þingmaður og
varaformaður Sjálfstæðisflokksins.
Að sögn Ólafar verður að fara að taka
þetta mál alvarlega og setja á dag-
skrá, en hún telur að úrræðin sem
gripið hefur verið til af hálfu ríkis-
stjórnarinnar dugi ekki. Ólöf bendir
einnig á að það verði að grípa til
skattalækkana sem og mun árang-
ursríkari aðgerða til þess að draga úr
húsnæðisskuldum heimilanna.
Ólöf hefur áhyggjur af stöðu ein-
stæðra foreldra en hún segir fjár-
hagsstöðu þess hóps vera gríðarlegt
áhyggjuefni. Hún telur það jafnframt
vera mikið áhyggjuefni og hættu-
merki að stór hluti landsmanna geti
ekki mætt óvæntum útgjöldum. „Það
eru þrjú ár liðin frá hruni og ástandið
heldur áfram að versna, það er leitt
að segja það en ég held að ef við hefð-
um náð að grípa strax inn í þetta mál
með því að auka hér tekjur þjóðar-
innar og grípa inn í skuldavandann
ættum við að vera farin að sjá aðrar
tölur, en í stað þess sjáum við þessar
stöðnunartölur og áframhaldandi
hnignun þannig að það verður að
horfast í augu við þetta mál,“ segir
Ólöf sem auk þess tekur fram að allt-
of langt hafi verið gengið í því að
hækka álögur á fjölskyldur í landinu.
Þungt víða í rekstri heimila
„Ég held að þetta sé nú bara í takt
við það sem menn hafa gert sér grein
fyrir, það er mjög þungt víða í rekstri
heimilanna og þær fjölskyldur og
þeir aðilar sem eru að reyna að
standa í skilum og halda sínu, það er
ekki mikið til skiptanna og það er
náttúrlega ljóst líka að margar af
þeim ráðstöfunum sem liggja fyrir
hjá Umboðsmanni skuldara varðandi
endurfjármögnun á lánum eru ennþá
ófrágengnar þannig að fólk er með
sín mál óuppgerð og ókláruð,“ segir
Lúðvík Geirsson, þingmaður Sam-
fylkingarinnar og 2. varaformaður
velferðarnefndar Alþingis, sem tók
jafnframt fram að hann væri ekki bú-
inn að kynna sér niðurstöður lífs-
kjararannsóknar Hagstofunnar.
Að sögn Lúðvíks skiptir miklu að
ljúka þessum málum og tryggja það
að þeir kjarasamningar sem voru
gerðir í sumar verði til þess að bæta
úr stöðunni. Lúðvík tekur fram að þó
svo að skrið sé komið á þessi mál hjá
Umboðsmanni skuldara þá liggi fyrir
að það sé gríðarlega stór hluti mála
enn óafgreiddur og ókláraður, en
Lúðvík segir ástæðu þess vera
m.a. að erindin komi mjög seint inn
frá heimilunum. Hann bendir jafn-
framt á að samfélagið þurfi á því að
halda að menn komist í gegnum þetta
á næstu misserum. „Velferðarnefnd-
in er með þessi mál uppi á borði hjá
sér núna og hefur verið að fara yfir
þessa stöðu og þessar heimildir sem
eru til vegna aðgerða gagnvart
skuldastöðu heimilanna,“ segir Lúð-
vík.
„Áhyggjuefni til
mjög langs tíma“
 Stór hluti mála enn óafgreiddur
Ólöf
Nordal
Lúðvík
Geirsson