Birtingur - 01.07.1956, Blaðsíða 9

Um Franz Kafka
Franz Kafka er fæddur 3. júlí 1893. Foreldrar
hans voru auðugir Gyðingar í Prag. Faðir hans,
Hermann Kafka, hafði hafizt af sjálfum sér og var
velefnaður stórkaupmaður í Prag. Hann var strang-
ur heimilisfaðir og rétttrúaður Gyðingur. Tilveran
olli honum engum heilabrotum, hann hafði komizt
að óhagganlegum niðurstöðum um hvað eina. En
sonur hans var íhugull og efaðist um margt, sem
föður hans þótti sjálfsagt. Faðir hans gerði meiri
kröfur til hans en hann treysti sér til að uppfylla,
og hafði Franz Kafka ekki sem hezta samvizku
gagnvart föður sínum, sem hann dáði mjög. Þess
vegna hefur honum verið svo hugleikið að brjóta
til mergjar viðhorf föður til sona sinna. Þetta
endurspeglast ljóslega í eftirfarandi frásögn.
Hann ólst upp á tímum þegar stoðirnar hrundu
undan rótgrónum hugsjónum manna og trú, án
þess þeir fengju nokkuð í staðinn til að halla sér að.
Hann ólst að mestu upp undir umsjá franskrar
stúlku. Hann lauk stúdentsprófi og hóf síðan laga-
nám, sem hann lauk með doktorsprófi. En bók-
menntir áttu snemma hug hans allan. Tók hann
virkan þátt í hinum frjálslynda bókmenntaklúbb,
„Lese- und Redehalle der Deutschen Studenten“,
þar sem hann gerði m.a. harða hríð að hinni innan-
tómu tízkustefnu þeirra Óskars Wildes og Franz
Wedekinds, sem þá var ofarlega á baugi.
Það fyrsta sem Franz Kafka birti, var smásaga,
sem bar sigur af hólmi í verðlaunasamkeppni, sem
tímaritið „Die Zeit“ efndi t'l.
Að loknu námi, 1906, hóf hann starf hjá ítölsku
tryggingarfélagi, en árið 1908 varð hann embætt-
ismaður við slysatryggingastofnun verkamanna.
Það var vel launað starf og vinnutíminn stuttur.
Fljótt fór að bera á heilsuleysi hans. Hann var
taugaslappur og þjáðist af höfuðverk. Og í örvænt-
ingu sinni gerðist hann grænmetisæta. Hann
hneigðist mjög til dulspeki. Vinskapur hans við
zíonistann Max Brod og Franz Werfel sem og
lestur rita Kierkegaards og Pascals gaf þeirri
hneigð hans byr undir báða vængi. Þótt undarlegt
megi virðast, lagði hann einnig stund á íþróttir
sér til mikillar áhægju, einkum sund og skemmti-
siglingu.
Það var ekki fyrr en árið 1912, að Kafka kom
fram sem fullþroskaður rithöfundur. Fyrir áeggjan
vinar síns, Max Brod, lét hann til leiðast að gefa
út bókarkorn, Betrachtung (Athuganir). Das Urteil
(Dómurinn) birtist í árbók Brods, „Archadia". Einn-
ig birtist 1913 fyrsti kafli skáldsögunnar, America
(Der Heizer: Kyndarinn), sem hann hafði þá í
smíðum. Um líkt leyti vann hann af miklu kappi að
smásögunni Die Vervandlung (Myndbreytingin),
sem mjög er rómuð að verðleikum. Das Urteil er til-
einkuð ungfrú F. B. Hafði Kafka hitt hana sumarið
1812 og orðið mjög ástfanginn. Samband þeirra stóð
í fimm ár og varð Kafka mikil hvöt til dáða. Því
lauk með því að ungfrú F.B. giftist öðrum, en Kafka
veiktist af berklum þrátt fyrir mikla útiveru og
ástundun íþrótta.
Þar sem Kafka var embættismaður ríkisins, var
hann undanþeginn herþjónustu. Árið 1915 hlaut
hann bókmenntaverðlaun þau, sem kennd eru við
þýzka rithöfundinn Theodor Fontane. Næstu árin
vann hann að skáldsögu sinni Der Prozess (Mála-
ferlin), en heilsu hans fór stöðugt hrakandi. Hon-
um var ráðlagt að fara á heilsuhæli. Hann lét til-
leiðast að dveljast sér til hvíldar og hressingar á
sveitasetrinu Zurau, sem systir hans veitti forstöðu.
Um þetta leyti ritaði hann skáldsöguna Das Schloss
(Höllin). Sumarið 1918 hvarf hann þó aftur til
starfs síns í Prag.
Ýmiss konar skortur, sem sigldi í kjölfar stríðs-
ins, var þá farinn að segja mjög til sín í Prag.
Reyndist þetta ofraun heilsu skáldsins, sem gegndi
enn embætti sínu samvizkusamlega og lagði hart að
sér við ritstörf. Hann fór af einu heilsuhælinu á
annað, ef takast mætti að fresta óumflýjanlegum
dauða fyrir aldur fram.
Sumarið 1923 bar fundum hans og pólsku gyð-
ingastúlkunnar Dona Dyment saman. Hún var á
tvítugsaldri en hann fertugur, og tókust með þeim
góðar ástir. Settust þau að í Prag, og skrifaði Kafka
þar smásöguna Eine kleine Frau, sem er eina saga
hans, sem rituð er í léttum dúr. En Kafka var
dæmdur til að bíða ósigur í baráttunni við hvíta
dauðann. Hann andaðist á Kierling-heilsuhæli 3.
júlí 1924.
Á rithöfundarferli sínum, sem stóð aðeins 10 ár,
birti Kafka aðeins fáeinar smásögur. Áður en hann
dó, bað hann vin s'nn, Max Brod, að brenna öll
handrit, sem hann lét eftir sig. Max Brod treysti
sér sem betur fér ekki til að uppfylla þá ósk hans,
og því höfum við rit hans, sem eru sex bindi að
vöxtum.
7