Birtingur - 01.07.1956, Blaðsíða 33

EMIL H . EYJÓLFSSON:
Leiklist
Tvö undanfarin sumur hafa starfað leikhús hér
í Reyjavík: Leikhús Heimdallar og Sumarleikhús-
ið. Þetta er þörf nýbreytni, en að sjálfsögðu verð-
skuldar fyrirhöfnin og erfiðið aðeins samúð, ár-
angurinn einn skiptir máli. Það sem hér fer á eft-
ir er ekki leikdómur, heldur þankar um leiklist í
Reykjavík, þar sem vitnað verður til sýninga áð-
urnefndra leikhúsa.
Leikritaval. Ég hef á tilf nningunni, að til þess
sé ekki nóg vandað, það sé allt of handahófskennt.
íslenzk leikmenning á enn langt í land, unz hún
verður sambærileg við það sem bezt er með öðr-,
um Evrópuþjóðum og óvíst, að veruleg framför
verði fyrr en frambærileg, íslenzk leikrit mynda
kjarna í leikstarfseminni. Þangað til verðum við
að styðjast aðallega við þýdd leikrit, og því er
lífsnauðsyn, að val þeirra sé markvíst, ekkert
átak sé til ónýtis. Þetta er þeim mun mikilvægara
sem hér í Reykjavík eru aðeins tvö leikhús, sem
starfa reglulega, og tiltölulega fáir leikendur. í
stórum borgum, þar sem eru tugir leikhúsa, eru
aðeins örfá sem miða að því að skapa list; hin eru
aðeins gróðafyrirtaeki og sýningar eftir atvikum
lélegar, góðar, ágætar. Hér, þar sem eru tvö leik-
hús, höfum við ekki efni á því að láta fjárhagsleg
sjónarmið ráða. (Ég miða auðvitað við, að allir
séu sammála um markmiðið: frambærileg, íslenzk
leiklist). Leikendur eru ekki fleiri en svo, að all-
ir mynda þeir ekki nema meðalstóran leikflokk.
í þessu eru einmitt möguleikar okkar fólgnir;
með nákvæmu leikritavali og réttri skipan í hlut-
verk má þróa einkenni leikenda. Að vísu yrði fjöl-
breyttni fyrst í stað mmni en nú er, en sýningar
yrðu smám saman heilsteyptari og við gætum átt
von á alhliða góðum sýningum í stað þeirra hálf
heppnuðu eða misheppnuðu, sem nú þykja sjálf-
sagðar.
Leikstjórn, tjöld o. fl. Þessum þáttum er einna
mest ábótavant. Yfirleitt eru tjöld hér hversdags-
leg og gerð af lítilli hugkvæmni. Dirfska og nýunga-
girni eru óþekkt fyrirbæri. Sífellt hjakkað í sama
fari. Ljósa- og litaeffektar aldrei nýttir til hlítar.
Engum leikstjóra okkar tekst að setja sterkan
svip á sýningar sínar, þannig að ekki verði um
villzt, hver hafi verið að verki. Hvað veldur, veit
ég ekki, en ég hef grun um, að það stafi að ein-
hverju leyti af því, að þeir hafi ekki hönd í bagga
með vali þeirra leikrita, sem þeir setja á svið.
Leikur. Hann er jafnan það sem er langbezt við
sýningar hér. Við eigum marga góða leikara,
nokkra ágæta. En það er margtuggin staðreynd,
að afbragðsframmistaða tveggja eða þriggja leik-
ara breytir engu um listgildi sýningar. Heildin ein
skiptir máli. Hitt er önnur saga, að það er gaman
að horfa á góðan leik og „spennandi“ að fylgjast
með ferli einstakra leikara.
Sýningar. Þó að ég sé allur af vilja gerður, get
ég engan veginn séð, hvaða erindi „Meðan sólin
skín“ og „Neiið“ eiga hingað. Því er stundum
borið við, að þetta sé það sem áhorfendur vilji
sjá. Hvaða áhorfendur? Þeir sem fara í leikhús
með sama hugarfari og á kabarett blaðamanna?
Hlutverk leikhúsa (enn einu sinni: þeirra sem
er umhugað að skapa iist) er ekki að eltast við
smekkleysi almennings, heldur ala þennan al-
menning upp, kenna honum að gera greinarmun
á lélegu og góðu. Hin leikritin, „Lykill að leynd-
armáli" og Napoleonsleikrit Shaws, eru betri.
Tjöld Magnúsar Pálssonar við hið síðarnefnda eru
þau beztu sem ég hef séð hérlendis. Leikendur
voru æði misjafnir. Lárus Pálsson er alltaf
skemmtilegur leikari, en túlkun hans á Napoleon
finnst mér fráleit. Guðbjörg Þorbjarnardóttir er
afar geðþekk leikkona, það er eins og aldrei skorti
nema herzlumuninn til þess maður hrífist allur
með. I Ne'inu bar Haraldur Björnsson af, var eini
leikandinn, sem ljóst var, að þar var stíllinn aðal-
atriðið. Á sýningum Sumarleikhússins mæddi mest
á þeim Gísla Halldórssyni og Jóni Sigurbjörnssyni.
Báðir eru ágætum hæfileikum gæddir; Gísli virð-
ist gáfaður leikari, en nokkuð þungur, Jón er af-
ar eðlilegur, tilgerðarlaus og hefur ágætar hreyf-
ingar. Yfir leik Helgu Valtýsdóttur er mikill þokki
og lífsreynsla. Hins vegar þótti mér jafnágætum
leikurum og Baldvin Halldórssyni og Róbert Arn-
finnssyni verða furðulítið úr hlutverkum sínum,
þótt þeir „léku“ ekki illa.
Heildaráhrif. Eitt fannst mér furðulegt: óeðli-
31