Birtingur - 01.07.1956, Blaðsíða 21

listarinnar, leikrit séu slæm í Ráðstjórnar-
ríkjunum.
Hann kannast ekki við Tennessee Willi-
ams, en þekkir Deigluna eftir Miller.
Þegar sú spurning er borin upp, hvort rit-
höfundar í Sovétríkjunum séu ekki of líkir
hver öðrum, svarar Erenbúrg, að við mun-
um hafa lesið slæmar bækur og við skul-
um fyrst lesa góðar bækur eftir sovéthöfunda,
og svo getum við talað við hann.
Er þá ekki minnzt frekar á sovéthöfunda,
en fleiri vestræna rithöfunda ber á góma,
þeirra á meðal Marcel Proust. Segir Eren-
búrg að verk hans hafi verið þýdd á rúss-
nesku, en hætt útgáfu þeirra af því að þau
seldust ekki.
Þá er spurt: Hver á að ráða í bókmennt-
um, fólkið eða rithöfundarnir?
Erenbúrg: Ég skil ekki.
Túlkurinn, sem talar norsku, er þýfgaður
um hvort hann hafi þýtt spurninguna rétt.
Hann endurtekur spurninguna, en allt fer á
sömu leið. Erenbúrg skilur ekki.
Nú mundu flestir hérlendir rithöfundar
skilja slíka spurningu, enda þótt vafalaust
mætti orða hana betur. Við getum tekið til
dæmis íslenzka ríkisútvarpið. Ef almenning-
ur, þ. e. meiri hluti þjóðarinnar, væri látinn
ráða, mundu aldrei vera flutt sígild tónverk
í íslenzka útvarpið, sinfóníur Beethovens
mundu aldrei hljóma þaðan, engar prelúdíur
eftir Bach, engar ballöður eftir Chopin, í
hæsta lagi Ástardraumur eftir Liszt eða
Stándchen eftir Schubert. Sama gildir auð-
vitað um bókmenntir: ef ekki væri gefið út
nema það, sem vel gengur að selja, mundum
við nú á tímum ekkert fá að lesa nema glæpa-
rit og sögur eftir Slaugther.
Ég vil þó ekki halda því fram, að Erenbúrg
hafi þótzt skilningsdaufari en hann var. I
rauninni eru orð hans, „ég skil ekki“, tákn-
ræn. Hver vestrænn rithöfundur, sem talar
við sovétrithöfund, hlýtur að verða þess var,
að stundum er eins og hvorugur viti raunveru-
lega hvað hinn er að fara. Á þessu er engin
furða. Rithöfundar þar eystra deila innbyrð-
is um sósíalrealisma, en þeir virðast löngu
hættir að hugsa um þau vandamál, sem við
erum sí og æ að velta fyrir okkur og deila um,
eins og til dæmis frelsi listamanna og tæki-
færi til að koma verkum sínum á framfæri.
Við erum vanir því að standa í stöðugum
kappræðum um nýjar stefnur 1 bókmennt-
um og listum. Ef hins vegar spurt er um
höfund í Ráðstjórnarríkjunum, hvort hann
sé sósíalrealisti, er jafnan svarað: Að sjálf-
sögðu. Og ef spurt er hvort rithöfundur, sem
ekki fær náð fyrir augum útgefenda, geti
kostað sjálfur prentun á verkum sínum, virð-
ist það láta í eyrum rithöfunda þar austur
frá eins og ef spurt væri hvort menn gætu selt
konur sínar.
Við erum sem sé ólíkir í hugsun, glímum
við ólík vandamál og skiljum illa hverjir aðra.
Þetta lagast sjálfsagt eftir því sem menning-
artengsl aukast milli ráðstjórnarþjóða og
vestrænna þjóða.
Síðan heimsókn sú, sem hér er frá skýrt,
átti sér stað, hefur hinn frægi gestgjafi okkar
látið svo ummælt við íslenzka konu, að við
höfum verið dómharðir um bækur hans án
þess að hafa lesið þær, sömuleiðis að hann
hafi aldrei heyrt annað eins níð um sovétbók-
menntir og við létum okkur um munn fara,
og ennfremur að við höfum ekki getað kennt
honum að búa til hangikjöt.
Sökum þessara ummæla vil ég taka fram,
að varla var minnzt á bækur Erenbúrgs sjálf s,
og þó fremur til lofs en lasts, það litla sem
það var. Við spurðum hvort satt væri að
síðasta bók hans „Bráðaþeyr" hefði verið
rangfærð í danskri þýðingu, og staðfesti
hann að svo væri. Einn okkar hafði lesið
hana í enskri þýðingu og lauk á hana lofs-
19