Birtingur - 01.07.1956, Blaðsíða 42

hefur ótrúlegra gerzt en jafn skeleggur samherji
Krústjoffs yrði kvaddur austur á næstunni til að
taka við æðstu tignarmerkjum, ef ekki einu vara-
forsætisráðherraembættinu.
Öldungaveldið á íslandi hefur orðið mörgum
framsæknum manni hneykslunarhella og mjög að
vonum. íslendingar eru ung röskleika þjóð og eiga
ekki að leyfa deigum afgömlum köllum að stýra
duggunni hálfdauðum höndum. Fyrir aldarþriðj-
ungi bentu ungir fullhugar fauskum sinnar tíðar
á opna gröf og buðu þeim að gera svo vel að ganga
inn. Kallaangarnir þumbuðust við og þumbast sum-
ir enn. En hvernig fór um fullhugana? Þeir eru nú
komnir á raupsaldurinn, snillingarnir, og virðast
hreint ekki vantreysta sjálfum sér til neins, en
hafa að einum undanskildum hálfgerðan ímugust
á ungum mönnum. Þeir eru alveg hættir að bjóða
íhaldssömum dragbítum að byggja eina sæng
niðri í jörðunni, en eru í þess stað á þönum eftir
hverjum afturhaldsfauski, sem hægt er að höndla,
og vilja óðfúsir bjóða þeim í flugferð austur til
Kína sér til upplyftingar eða að verma ekkjur sínar
allkaldar suður við Svartahaf. Fyrir tveimur ára-
tugum stofnuðu nokkrir fullhuganna merkilegt
bókmenntafélag og kusu því stjórn og útgáfuráð
úr sínum hópi. Nú fyrir skömmu athugaði ég að
gamni mínu meðalaldur stjórnar og útgáfuráðs, og
sjá: hann hafði hækkað um tuttugu ár! Um daginn
kom ég á fund í félagi, sem þeir stjórna. Þar
þurfti að kjósa 27 fulltrúa á einhverja ráðstefnu.
Stjórnin bar fram tillögu um fulltrúa og fékk
þeim öllum ráðið. Fjórir — 4 — þeirra voru inn-
an við fimmtugt! Hvers er að vænta af þeim sem
fæddust gamlir, fyrst svona fer um þá sem voru
þó eitt sinn ungir? Ég vara við þessari hrörnun,
því einmitt þannig hefur öldungaveldið á íslandi
þróazt: vaskir eldhugar, sem finnst þeir ætla að
kafna í lognmollunni kringum hina gömlu reyndu
vísu menn, hrinda af stað þjóðþrifahreyfingum, en
láta þær svo eldast með sér, unz þær eru orðnar
bleikar blóðlausar stofnanir sem híma hérna megin
grafar eingöngu vegna þess að allir limirnir eru
orðnir of farlama til að geta kastað á þær rekun-
um, þótt þeir vildu: Bókmenntafélagið, Þjóðvina-
félagið, Ungmennafélögin — er þörf að nefna fleiri
nöfn til viðvörunar? — Já, það er ekki úr vegi
að minna einnig á nokkur tímarit: Skírni, And-
vara, Eimreiðina, Helgafell. Er til svo sjónskarpur
maður, að hann geti komið auga á hlutverk þess-
ara rita nú orðið? — að hann gæti komið auga á
ófyllt skarð, þótt þau gengju öll fyrir ætternis-
stapa strax í dag? Vilji maður komast yfir hið
skásta af þessum ritum, verður maður að sæta
lagi milli messusöngs og jarðarfara í dómkirkj-
unni, skjótast upp á kirkjuloftið og hitta þar gaml-
an mann að máli — en þegar upp er komið, finnur
maður líka, að þar er allt við hæfi. Þetta væri að-
eins grátbroslegt, ef ekki væri sóað tugum og
hundruðum þúsunda króna árlega til þessa fá-
nýta útgáfustarfs, en hver ærleg tilraun til að
gefa út rit, sem gegni kalli tímans, látin stranda
á fjárhagsörðugleikum.
Árbók skálda skilst mér eigi að verða taglhnýt-
ingur Nýs Helgafells eftirleiðis, og er það illa
farið um verk sem vel var hafið. — „Ljóð ungra
skálda“ var síðasta bókin, sem Magnús Asgeirsson
lagði hönd að, og fannst mörgum sem merkum
skáldferli hans lyki með verðugum hætti, er hann
kynnti þjóð sinni nýja kynslóð ljóðamanna um
leið og hann sjálfur lagði frá sér pennan hinzta
sinni. Bókin hefur þannig sérstöðu í ljóðbókmennt-
um íslendinga bæði sem kveðjurit eins af öndveg-
isskáldum aldarinnar og kynningarrit nýs ljóða-
stíls, er mikill styrr hefur staðið um. Það var því
álitamál, hvort halda bæri verkinu áfram, þegar
upphafsmannsins naut ekki lengur við: hefði ekki
eins mátt kveðja einhvern pilt til að slá botninn
í ljóðaþýðingar, sem Magnúsi entist ekki aldur
til að ljúka? Árbókin í fyrra fannst mér reyndar
taka af öll tvímæli. En nú kastar fyrst tólfunum:
Tímaritið Helgafell, sem undir ritstjórn Magnúsar
Ásgeirssonar og Tómasar Guðmundssonar var eitt
vandaðasta bókmenntarit á Norðurlöndum, hefur
verið dregið eins langt niður á flatneskjuna og
komizt verður, og síðan hyggjast ritstjórarnir bíta
höfuðið af skömminni með því að næla árlega í
nýjustu verk ungra höfunda og veifa þeim framan
í vakandi lesendur í von um að þeir glæpist á
að kaupa karlægt tínjarit til að eignast Árbók
skálda. Þessar aðfarir minna óþægilega á þjóð-
fræga hvimleiða reimleika: lifendur sem ásækja
látin skáld, — en þær eru jafnframt frekleg móðg-
un við unga höfunda. Forleggjurum er ekki of-
ætlandi að gefa út verk þeirra rétt eins og ann-
arra höfunda, og ég heiti á ungskáldin að beita
upp í og sigla fremur af sér alla úgefendur en
láta bjóða sér upp á auðmýkjandi samflot með
gömlum fúakláfum.
40