Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2006, Blaðsíða 262

Hvernig hefur verið staðið að verki undanfarið?
Almennt: Ekki eru nema 13 ár síðan mat á umhverfisáhrifum framkvæmda var lögleitt hér á
landi (Birgir Jónsson 2000). Lögin hafa verið endurbætt tvisvar, árin 2000 og 2004. Nii,
árið 2006 voru samþykkt lög um umhverfismat áætlana, sem mun gera allt umhverfismat
hérlendis mun hnitmiðaðra, þar sem slíkt umhverfismat mun mynda ramma um ákveðin
svæði landsins eða tiltekin svið samfélagsins, sem auðveldar mat á umhverfisáhrifum
einstakra framkvæmda innan þess ramma (Trausti Valsson og Birgir Jónsson, 2005).
Vatnsafl: Tekist hefur misjafnlega með útlit vatnsaflsvirkjana undanfarin ár. Við
Sogsvirkjanirmr var ekkert gert til að gera mannvirkin minna áberandi, t.d. eru þau öll
hvítmáluð, sem er mest áberandi litur sem hægt er að nota á mannvirki í náttúrunni. Sum
mannvirkjanna eru reyndar neðanjarðar. Samt eru flestir nokkuð ánægðir með útlit
virkjunarsvæðisins, enda orðið vel gróið og mannvirkin og hinn nýi trjágróður virðist
falla vel inn í landslagið. Á Þjórsársvæðinu eru öll stöðvarhús ofanjarðar og nær öll önnur
mannvirki, nema hvað vatnið fer um jarðgöng í Búrfells- og Sultartangavirkjun og mun svo
einnig verða í væntanlegri Búðarhálsvirkjun.
Reyndar hefur á undirbúningsstigi hverrar virkjunar verið hugað að ýmis konar útfærslu
með mismunandi mikil sjónræn umhverfisáhrif. Er fróðlegt að kynna sér t.d. þær hug-
myndir sem á sínum tíma komu til greina varðandi Búrfellsvirkjun (Birgir Jónsson 2005).
Virkjunarstaðirnir verða yfirleitt meira aðlaðandi með árunum þegar gróður, þ.á m.
trjárækt, nær sér á strik.
Framkvæmdum við Sigölduvirkjun var þannig háttað að allt efni sem kom upp úr
aðrennslisskurði virkjunarinnar fór í stífluna. Gekk það nokkurn veginn upp, þannig að
engar stórar efnisnámur sjást. I Sigöldugljúfri neðan stíflunnar voru lindir á hraunlaga-
mótum í syðri gljúfurveggnum fyrir virkjun. Eftir virkjun hafa þessar lindir margfaldast
og mynda fossafjöld í gljúfrinu. Þessi sjón vekur hrifningu ferðamanna, sem ekki taka
eftir stíflunni ofan við gljúfrið í 8-900 m fjarlægð fyrr en þeim er bent á hana, enda með
sama lit og áferð og Sigaldan sjálf og úr sama efni.
Allt jarðefni í aðalstíflu Blöndu-
virkjunar var numið innan við 2 km
frá stíflustæðinu og nær allt inni í lón-
stæðinu (sjá mynd 1). Aðeins grjót-
náma vegna ölduvarnar stíflunnar er
neðan stíflunnar. Þó að stöðvarhús
Blönduvirkjunar sé neðanjarðar voru
reistar stórar og áberandi þyggingar á
yfirborði fyrir starfsemi sem að miklu
leyti hefði getað verið neðanjarðar,
eða í byggingum sem væru felldar
betur inn í landslagið. Sama má segja
um mjög áberandi byggingar sem eru
að rísa í nágrenni neðanjarðar-
stöðvarhúss Kárahnjúkavirkjunar.
Á brúninni ofan stöðvarhúss Hraun-
eyjafossvirkjunar var reist nokkuð
hátimbrað lokuhús. Húsið er ljóst að
lit og því mjög áberandi og sést
greinilega úr yfir 10 km fjarlægð.
Eftir á að hyggja hefði verið mun
snyrtilegra að hafa stöðvarhús Sultar-
tangavirkjunar neðanjarðar 2-300 m
Mynd 1. Blöndulón, horft til suðurs. (forgrunni er stöðuvatnið Þrlstikla og í bakgrunni
er miðlunarlónið með fjölda eyja. Ofarlega til vinstri er Blöndustífla og yfirfall á vestur-
bakkanum, hvort tveggja frekar áberandi og mynda þráðbeinar línur (landinu. Þarna
hefði önnur lögun stlflunnar og réttur gróður breytt miklu. (norðvesturhorni lónsins
er bogadregin jarðstífla I farvegi Kolkukvlslar og fellur sú stífla mun betur inn I landið.
Skagfirðingar fara nú til gæsaveiða að lóninu. Getur verið að heiðagæsin laðist að lón-
inu til að fella þar fjaðrir, e.t.v. óhult I eyjum lónsins?
Ljósm. Oddur Sigurðsson.
2 6 0, Arbók VFl/TFl 2 0 0 6