Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2006, Blaðsíða 283
greiningunni, en áætlað er að umhverfisáhrif þeirra
séu óveruleg miðað við endurlagningu malbiks.
Myndir 3-5 sýna niðurstöður úr vistferilsgreiningu á
dönskum þjóðvegi. Þegar litið er yfir allan líftíma
vegarins (mynd 3), sést að gróðurhúsaáhrif eru þau
umhverfisáhrif sem hafa flest einstaklings jafngildi,
eða um 150 PE yfir 100 ára líftíma vegarins. Það
þýðir að bygging 1 km og viðhald og rekstur 1 km
þjóðvegar í Danmörku í 100 ár hefur jafn mikil
gróðurhúsaáhrif og hægt er að telja til 150 einstakl-
inga á einu ári. Sé tekið meðaltal yfir 100 ára líftíma
vegarins samsvara gróðurhúsaáhrifin frá veginum
umhverfisáhrif 1,5 einstaklinga. Um 40% gróður-
húsaáhrifanna tengjast byggingarfasa vegarins og
60% rekstri og viðhaldi hans. Gróðurhúsaáhrifin
stafa nánast eingöngu af útblæstri C02 við brennslu
jarðefnaeldsneytis og kola við rafmagnsframleiðslu,
framleiðslu byggingarefna, flutnings þeirra, útlagn-
ingu og viðhalds vegagerðarefna og annars viðhalds
og vetrarþjónustu. Mynd 4 sýnir hvernig umhverfis-
áhrifin skiptast við byggingu vegarins; um 47% við
jarðvinnu og malarnám og 46% við framleiðslu,
flutning og útlögn malbiksefna, og 7% við fram-
leiðslu og flutning vegriðs úr stáli.
I veginn eru notuð tæplega 25.000 tonn vegagerðar-
efna; 89% malarefni og 11% malbiksefni. Mynd 4
sýnir að framleiðsla, flutningur og útlögn malbiks-
efnanna vegur þó þungt í umhverfisáhrifum bygg-
ingarfasans. Af mynd 5, sem sýnir umhverfisáhrifin
í rekstrar- og viðhaldsfasanum, kemur einnig fram
að malbiksframleiðslan vegur þungt í umhverfis-
áhrifunum auk þess sem umhverfisáhrif við vetrar-
þjónustu (snjómokstur og söltun) eru töluverð. Að
meðaltali er á dönskum ríkisvegum notað 3,74 tonn
af salti á hvern km akbrautar til hálkuvarna á ári,
eknar 59 umferðir yfir hverja akbraut við vegsöltun
á ári og 160 umferðir við snjómokstur á ári [13].
Umhverfisáhrif i liftíma vegar
Eituráhrif á vistkerfi (jarðvegur)
Eituráhrif á vistkerfi (vatn)
Eituráhrif á fólk (jarövegur)
Eituráhrif á fólk (vatn)
Eituráhrif á fólk (andrúmsloft)
Surt regn
Næringareínaauögun
Virkni sólartjóss til myndunar ósons
Gróöurhúsaáhrif
0 25 50 75 100 125 150 175
□ Bygging vegar ■ Viöhald vegar
Mynd 3. Umhverfisáhrif í 100 ára líftíma 1 km
þjóðvegar í Danmörku, sýnd sem einstak-
lings jafngildi (PE).
Bygging vegar
Eituráhrif á vistkerfi (jarövegur)
Eituráhrif á vistkerfi (vatn)
Eituráhrif á fólk (jarövegur)
Eituráhrif á fólk (vatn)
Eituráhrif á fólk (andrúmsloft)
Súrt regn
Næringarefnaauögun
Virkni sólarljóss til myndunar ósons
Gróöurhúsaáhrif
p Jarövinna og malarnám g Framleiösla og útlögn malbiks □ Vegriö
Mynd4. Umhverfisáhrif við byggingu 1 km
þjóðvegar í Danmörku.
Vlöhald vegar 1100 ár
Eituráhrif á vistkerfi (jarövegur)
Eituráhrif á vistkerfi (vatn)
Eituráhrif á fólk (jarövegur)
Eituráhrif á fólk (vatn)
Eituráhrif á fólk (andrumsloft)
Súrt regn
Næringarefnaauögun
Virkni sólartjóss til myndunar ósons
Gróðurhúsaáhrif
Hér að ofan hefur verið fjallað ýtarlega um gróður-
húsaáhrifin, en önnur umhverfisáhrif sem reiknuð
eru í greiningunni eru virkni sólarljóss til myndunar
ósons, næringarefnaauðgun, súrt regn, eituráhrif á
fólk og eituráhrif á vistkerfi. Líkt og fyrir gróður-
húsaáhrifin má rekja stærstan hluta umhverfis-
áhrifanna til brennslu kola og jarðefnaeldsneytis sem notað er til framleiðslu vega-
gerðarefna og flutnings þeirra. Sem dæmi má nefna veldur útblástur af köfnunarefnis-
oxíða (NOx) frá vélum og flutningabílum súru regni, næringarefnaauðgun og eitur-
áhrifum á fólk (andrúmsloft), útblástur NMVOC (lífræn rokgjörn efni sem ekki innihalda
metan) veldur virkni sólarljóss til myndunar ósons og útblástur þungmálma (sem er í
litlu magni í eldsneyti) veldur eituráhrifum hjá fólki og vistkerfi.
p Almennt vlðhald ■ Vlöhald malbiks p Votrarþjónusta
Mynd 5. Umhverfisáhrif við viðhald og
rekstur 1 km þjóðvegar í Danmörku.
Mynd 6 sýnir auðlindanotkun í líftíma vegarins. Þar kemur fram að auðlindanotkunin er
af annarri stærðargráðu en umhverfisáhrifin (umhverfisáhrifin allt að 150 PE en auð-
lindanotkunin allt að 15.000 PE). Það þarf ekki að þýða að auðlindanotkunin sé mikil-