Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2006, Blaðsíða 300
nema ef til vill í miðbæjarkjörnum. Á mynd 1 er reynt að túlka
þetta ástand myndrænt á svonefndu þríhyrningslínuriti. Sjá
má í hvaða mæli fyrrgreindir þrír þættir hafa áhrif á hverjum
tíma. Hægt er að hugsa sér ákveðið mannvirki sem gengur í
gegnum ákveðinn hring, „cyclus". Sem dæmi mætti taka
gatnamót. Fyrst eru þau byggð, síðan stýrt með forgangi, þá
þolað erfitt ástand um stund, þá fjölgað akreinum, þá
ljósastýrð, svo ástand þolað, síðan eru byggð mislæg gatnamót.
Éinnig má hugsa sér að myndin gildi fyrir umferðarmál á
ákveðnu svæði, t.d. í miðbæ. Eftir að byggt hefur verið, stýrt og
erfitt ástand þolað um stund er oft byggt meira, t.d. umferðar-
braut í kringum svæðið, stokkar, göng, sporvagnakerfi, neðan-
jarðarjárnbraut, bílastæðahús o.s.frv.
Eins og sjá má af þessari umfjöllun er bygging nýrra umferðar-
mannvirkja ekki gömul lumma og skynsamleg stýring um-
ferðar ekki nýi tíminn, heldur eru þessir þættir samofnir í vel
reyndri heildarmynd. Það er þó eftir sem áður að hluta pólitísk spurning hvar skuli bera
niður hverju sinni. Upplýsingagjöf fer almennt vaxandi, en upplýsingar jafngilda ekki
þekkingu og því munu stjórnmálamenn áfram leita einfaldra lausna. Að fást við umferð-
armál er eins og að taka til og gera hreint, því lýkur aldrei, en er alltaf jafnmikilvægt og
nauðsynlegt.
Ef byggingarþátturinn á mynd 1 væri skoðaður nánar mætti skipta honum í nýbyggingar
eða endurbætur. Seinni þátturinn er venjulega vanmetinn nú á tímum, m.a. vegna þess
að minna ber á honum, en nýframkvæmdir eru öllum sýnilegar. Stundum hefur kveðið
svo rammt að þessu að eðlilegu viðhaldi er ekki sinnt sem skyldi.
Nota mætti svipaða uppsetningu og mynd 1 sýnir um mörg annars konar vandamál. Sem
dæmi mætti taka æxli í manni. Það má uppræta með skurðaðgerð, þ.e. „byggja - laga -
framkvæma"-þátturinn. Því má halda niðri með lyfjagjöf og heilsusamlegu líferni, þ.e.
„stýra"-þátturinn. Loks má einfaldlega þola ástandið.
íslenska þjóðfélagið er að breytast. Mannafli í þjónustu eykst
sífellt, í iðnaði dregst hann heldur saman og fólki hefur fækkað
mjög í landbúnaði og fiskveiðum. Þetta er sýnt á mynd 2. Þetta
eru þekkt fræði og skjóta upp kollinum öðru hverju í um-
ræðum um byggðaskipulag. Þessi þróun hefur orðið eða er að
verða annars staðar í heiminum. Löndin eru þó mislangt komin
á þróunarbraut sinni. Heyrst hafa raddir um að upplýsingar
séu orðnar að fjórða þættinum. Þessi þróun þýðir að fjölbreyti-
leiki lausna eykst, hvort heldur ef byggt er eða stýrt. Reykjavík
hefur breyst úr bæ í borg á fáum áratugum.
Hér hefur verið fjallað um umferðarmál út frá ákveðnu sjónar-
horni, sem vissulega er umdeilanlegt. Aðferðafræðin hvað
varðar að byggja, stýra eða þola, er hugarsmíð höfundar, en fátt
er þó nýtt undir sólinni. Ef mönnum detta í hug einhver fræði,
sem skýra málið frekar, þá eru þeir hinir sömu beðnir um að
hafa samband við höfund. Og veki þessar vangaveltur ein-
hvern til umhugsunar um umferðarmál Reykjavíkur og lands-
ins alls er tilgangi þessarar stuttu og almennu greinar náð.
Helstu heimildir:
Fourastié, Jean: Die groíie Hoffnung des zwanzigsten Jahrhunderts, Köln Þýskalandi 1954.
Haraldur Sigþórsson: Regionalplanung und siedlungsstrukturelle Entwicklungen in Island, Karlsruhe, Þýskalandi, 1988.