Læknablaðið : fylgirit - 01.06.2004, Blaðsíða 18

ÁGRIP ERINDA / XVI. ÞING FÉLAGS ÍSLENSKRA LYFLÆKNA
2003. PTH var mælt með ECLIA aðferð (Roche, elecsys, viðmið-
unarmörk 10-65 ng/1). Líkamssamsetning var mæld með DEXA.
Greiningarskilmerki fyrir SHFT voru PTH >65 ng/1 og jónað kals-
íum <1,25 mmól/1. Onógt D-vítamín var skilgreint sem S-25(OH)D
<45 nmól/1, ónóg kalkinntaka <800 mg/dag (samkvæmt spurninga-
lista) og skert nýrnastarfsemi sem S-cystatín-C >1,55 mg/1. Við
athugun á fylgni PTH við aðrar breytur voru útilokaðir þeir sem
höfðu sjúkdóma eða tóku lyf sem höfðu áhrif á beinabúskap. Notuð
var lýsandi tölfræði, fylgnistuðull Spearmans og aðhvarfsgreining.
Niðurstöðun Alls var 2310 manns á aldrinum 30-85 ára boðin þátttaka,
1630 (70%) mættu, 586 karlar og 1023 konur, en af þessum var 21 úti-
lokaður vegna frumkalkvakaóhófs (primary hyperparathyroidism).
Alls fundust 106 (6,6%) einstaklingar með SHPT, 79 (7,7%) konur
og 27 (4,6%) karlar. Algengasta orsök SHPT var ónógt D-vítamín hjá
77 einstaklingum (73%). Aðrar mikilvægar orsakir voru hár líkams-
þyngdarstuðull (BMI, 25%), ónóg kalkinntaka (21%), skert nýma-
starfsemi (16%) og fúrósemíð taka (14%). Margir höfðu fleiri en eina
orsök. Aldursleiðrétt meðalgildi PTH var hærra hjá konum en körlum
(40,3±0,5 vs. 36,0±0,5 ng/1; p<0,001). Fjölþáttalínuleg aðhvarfsgreining
sýndi að fitumassi (en ekki fitulaus massi), 25(OH)D, reykingar, aldur
og cystatín-C höfðu sjálfstæð tengsl við PTH (R2=0,18; p<0,001).
Alyktanir: Unnt var að skýra flest tilfelli afleidds kalkvakaóhófs
út frá þekktum orsökum. Ónógt D-vítamín var algengasta orsökin
og því mikilvægt að herða áróður fyrir aukinni D-vítamínneyslu.
Tengsl PTH við líkamssamsetningu og reykingar, sem ekki hefur
verið lýst áður, þarf að kanna nánar.
E 07 Hlutverk sléttvöðvafrumna við miðlun
endótoxíntengdra bólguviðbragða í æðavegg
Skúli Gunnlaugsson, Wei Gen Li, Lynn Stall, Neal Weintraub
University of Iowa Medical School, Iowa City, Iowa
skuli-gunnlaugsson@uiowa.edu
Inngangur: Pað verður sífellt ljósar að bólguviðbrögð gegni lykil-
hlutverki í æðakölkun (atherosclerosis). Nýlegar rannsóknir hafa
leitt í ljós að endoxínemía í lágu magni (=lng/ml) finnist við lang-
vinnar, einkennalausar sýkingar (subclinical infections) og sé veru-
legur áhættuþáttur æðkölkunar.
Efniviður og aðferðir: Við hönnuðum rannsóknaraðferð með
frumuræktun til að endurspegla áhrif endótoxíns í kransæðafrum-
um manna jafnframt því að kanna stjórn þessara viðbragða.
Niðurstöður; Endótoxín (1 ng/ml) leiddi til myndunar kemótakt-
ískra cýtókína, súperoxíðs og einkirningabindingar (monocyte
binding) í kransæðaþelsfrumum. Endótoxín komst greiðlega í
gegnum æðaþel og leiddi til ræsingar kransæðasléttvöðvafrumna
og meira en tífaldaði myndun þeirra á cýtókínum við tífalt lægra
þröskuldargildi samanborið við æðaþelsfrumur. Tjáning TLR4
viðtaka var afhjúpuð hjá báðum frumuhópum sem og í heilum
kransæðum fengnum frá sjúklingum. Endótoxíntengd cýtokín-
myndun var mest við LBP;sCD14 hlutfall <1 sem venjulega sést við
einkennalausa sýkingu. Hærra hlutfall þessa olli hemlun viðbragða.
Sléttvöðvafrumur tjáðu mCD14 og ræktun þeirra með endótoxíni
án sCD14 leiddi til cýtókínmyndunar sem var upphafin með mót-
efni gegn mCD14. Viðbrögð við endótoxíni (en ekki TNFcc) voru
hindruð með lovastatíni eða geranýlgeranýltransferasa hemlara
sem gefur til kynna tengsl geranýlgeranýl-próteina við áhrifamátt
og boðleið endótoxíns.
Ályktanir: Lág þéttni endótoxíns við einkennalausar sýkingar leggur
skerf til byrjunar og/eða framgangs æðakölkunar með því að stuðla
að bólguviðbrögðum. Með tjáningu mCD14 virðast sléttvöðvafrumur
gegna mikilvægu hlutverki við endótoxín-tengd bólguviðbrögð í slag-
æðum. Hemlun þessara viðbragða með statínum gæti skýrt hluta
áhrifa þeirra við meðferð og vemdun æðakölkunar.
E 08 Ættlægi ífarandi sýkinga af völdum hjúpaðra baktería
meðal íslendinga
Magnús Gottfreðsson1’2, Helga Erlendsdóttir1, Sverrir Porvaldsson3, Kristleifur
Kristjánsson3, Hjördís Harðardóttir1, Kári Stefánsson3, Karl G. Kristinsson1*2
'Landspítali, 2læknadeild HÍ, 3íslensk erfðagreining
magnusgo@lanclspituli. is
Inngangur: ífarandi sýkingar af völdum hjúpaðra baktería, svo sem
Streptococcus pneumoniae (pneumókokka), Haemophilus sp. og
Neisseria meningitidis (meningókokka), er meiriháttar heilsufars-
legt vandamál um heim allan og dánartíðni sjúklinga með slíkar
sýkingar hefur ekki lækkað síðastliðna áratugi, þrátt fyrir ný og
öflug sýklalyf og framfarir í gjörgæslumeðferð. Því hafa verið settar
fram kenningar um að hætta á slíkum sýkingum og jafnframt horfur
sjúklinga ráðist af arfbundnum þáttum.
Efniviður og aðferðir: Skrásett voru öll tilvik ífarandi sýkinga
(blóð-, lið- og miðtaugakerfissýkinga) af völdum S. pneumoniae,
Haemophilus sp. og N. meningitidis meðal Islendinga árin 1975-
2003. Upplýsingarnar voru dulkóðaðar og ættlægi sýkinganna kann-
að með samkeyrslu við Islendingabók Islenskrar erfðagreiningar.
Reiknað var áhæltuhlutfail (risk ratio, RR) og skyldleikastuðlar
(kinship coefficient, KC) fyrir sjúklinga og þeir bornir saman við
1000 samanburðarhópa á sama aldri og af sama kyni.
Niðurstöður: Á þessu tæplega 29 ára tímabili voru 906 íslendingar
greindir með ífarandi sýkingar af völdum pneumókokka, 298
fengu sýkingar með Haemophilus sp. og 543 fengu ífarandi sýk-
ingar með meningókokkum. Áhættuhlutfall (risk ratio, RR) fyrir
fyrsta stigs ættingja sjúklinga með ífarandi meningókokkasýkingu
var 3,9 (95% öryggismörk; 2,4-5,7), en 1,4 (0,8-2,2) fyrir ífarandi
pneumókokkasýkingu. Skyldleikastuðull (KC) sjúklinga sem fengu
ífarandi meningókokkasýkingar var marktækt hærri en saman-
burðareinstaklinga og munurinn marktækur upp í 4 meiósur. Pá var
skyldleikastuðull sjúklinga sem létust af völdum ífarandi pneumó-
kokkasýkinga marktækt hærri en samanburðareinstaklinga og var
munurinn marktækur upp í 8 meiósur.
Umræða: ífarandi meningókokkasýkingar virðast liggja í ættum,
en orsakir þess geta verið tengdar bæði nálægð einstaklinganna og
arfbundnum þáttum. Hins vegar vekur sérstaka athygli að slæmar
horfur í kjölfar ífarandi pneumókokkasýkinga virðast vera ættlæg-
ar. Þörf er á frekari rannsóknum til að kanna ástæður þess.
E 09 Samnorræn viðmiðunarmörk í klínískri lífefnafræði
Leifur Franzson', Elín Ólafsdóttir2, Ingunn Þorsteinsdóttir2, Vigfús Þorsteinsson3
'Rannsóknardeildir SHR, 2LSH og 'FSA
leifmfr@landspitali. is
Inngangur: Rannsóknastofur í klínískri lífefnafræði mæla efni í líf-
sýnum til greiningar sjúkdóma og fylgjast með þeim. Niðurstöðurnar
eru túlkaðar með samanburði við viðmiðunarmörk sem oft eru ekki
fundin á vísindalegan og kerfisbundinn hátt og jafnvel byggð á eldri
aðferðum.
18 Læknablaðid/Fylgirit 49 2004/90