Jón á Bægisá - 30.09.2004, Blaðsíða 114

Andreas F. Kelletat
— In Moskau wird gekampft
— In Moskau kámpft man
- In Moskau kámpfen sie
- In Moskau kámpfen wir
og það er engan veginn hægt að skipta þeim út að vild. Hver þeirra um sig
sýnir mismunandi markmið ljóðmælanda (og höfundar texans). Forðast
ber í öllu falli að breyta gegn markmiði höfundarins. Slík breyting væri
jafngild svikum við bókmenntalega erfðaskrá höfundar og væri heldur ekki
réttlætanleg með vísun til rímþvingunar („kámpfen / dámpfen").
Til þess að geta ákvarðað þetta markmið höfundarins, þennan tón sem
hann notar á „lokaæfinguna" í Moskvu 1905 (fjarlægð, samkennd, áhugi,
höfnun o.s.frv.) er nauðsynlegt að koma aftur að sögulega samhenginu og
svara einnig spurningunni: Hver var afstaða höfundarins til atburðanna?
Það er ekki útilokað að svara þessu hvað Turtiainen snertir. Ljóðið
„(1905)“ er eitt af nokkrum sem eru „sjálfsævisöguleg“ og veita upplýsingar
um pólitískar skoðanir hans. í ljóðaflokknum „Kun olin pieni" (Þegar ég
var lítill) blandar Turtiainen sögulegum og skáldævisögulegum minning-
um sem kalla á samanburð við sjálfsævisöguleg skrif hans sem birtust að
honum látnum árið 1980. I þessum skrifum segir höfundur frá starfi for-
eldra sinna í verkalýðshreyfingunni í Helsinki (Turtiainen 1980: 21-24).
Faðir Turtiainens (sem ég blanda saman við föðurinn í ljóðinu þótt að-
ferðafræðileg synd sé) var sem sé einn þeirra Finna sem eignuðust von um
að losna undan arðráni og kúgun með hugsjóninni um „annað Rússland“
(Paasivirta). Það voru hans eigin félagar sem börðust í Moskvu, og um leið
voru það aðrir, því það var ekki barist íyrir jólin í Helsinki árið 1905.
Að þýða „Moskovassa taistellan“ með „In Moskau kámpft man“ eða
„In Moskau wird gekámpft“ væri, með hliðsjón af ævisögu Turtiainens,
verkum hans og augljósum pólitískum skoðunum, fölsun á afstöðu hans.
Það er ekki unnt að koma þessu sögulega samhengi, né heldur hinu per-
sónulega inn í þýsku þýðinguna, en það fær sannfærandi samsvörun með
textatengslunum gegnum þýska fornafnið „sie“.
8. Gæöi þýðingarinnar
Spurningunni hvort þýðandinn hafi verið ótrúr með því að bæta einni
samsætukeðju við frumtextann verður að svara neitandi. Viðbótarmerking
þýska textans liggur nefnilega í frumtextanum, í andstæðri hliðskipan 4.
og 6. línu: „Moskovassa taistellan / Moskopaska haistamaan11. En í línum
2/3 og 14/16 bindur Turtiainen hliðskipanina í pörunum „puuroa /
puuloa“ og „pukki tulee / tukki pulee" einungis við hljóðfræðilegt, brag-
fræðilegt og málfræðilegt svið, en þýðingin bætir við merkingarfræðilegu
112
ffisi d Æe/ydtá - Tímarit þýðenda nr. 8 / 2004