Jón á Bægisá - 30.09.2004, Blaðsíða 157

Gegn sjálfi-þýðingum
orðaformúlum sem enga merkingu höfðu og létu mann ekki í friði. Slíkt
hefur hent mig varðandi Brodsky, eins og þegar rússneskan var mér lítt
töm og ég skildi aðeins upphafslínuna: Ty poskáchesh po mrake, eitthvað í
líkingu við, „Þú hoppar um í myrkrinu“. Hinar línurnar voru allar í
myrkri sem ég gat fyllt af hugmyndum mínum um það hvernig ljóð
Brodskys myndi verða og ég verð að játa að það hefur valdið mér nokkrum
vonbrigðum að ná betri tökum á rússnesku. Ekki vegna þess að neitt væri
athugavert við framhaldið hjá Brodsky. Heldur var ég rændur því ímynd-
aða ljóði sem mér var svo óumræðilega dýrmætt. Næsta stig með Sorely
MacLean kom til um sjö árum seinna þegar ég var í Róm og sneri næstum
öllum 50 ljóðunum eða svo í bálkinum „Dáin do Eimchir" yfir á ítölsku.6
Ég held að þessi reynsla hafi gert mér ldeift að gerast gelískt skáld eða
kannski bara ímynda mér að ég sé orðinn gelískt skáld. Engin gagnrýni
tekur þýðingum fram og þegar hvorugt tungumálið sem um ræðir ber með
sér brennimark „móðurmáls“ er skynjun manns jafnvel enn næmari og
framandlegri. Sjálfs-þýðing er aldrei saklaus iðja og MacLean er engin und-
antekning. Ef þýðing snýst um að brjóta varnargarða, að blanda eitt tungu-
mál með reynslu og hrynjandi annars tungumáls gerist sjálfs-þýðing við
aðstæður útlegðar eða grófrar undirokunar þar sem eitt tungumál reynir að
taka stað annars. En Brodsky og Tsvetaeva urðu að gjalda fyrir að lifa og
hrærast í tungumáli sem var ólíkt því sem þau skrifuðu ljóð sín á. Þær kring-
umstæður sem knúðu þau til að yfirgefa Rússland voru langt í frá saklausar
og ég á erfitt með að ímynda mér að ef þeim hefði í alvöru verið stætt í
Rússlandi hefðu þau lent í því að endurskrifa verk sín á vestur-evrópsku máli
sem þau hefðu ekki valið sjálf. Eins og við vitum er ótrúlega lítið þýtt á
enska tungu. Af hverju þá þessi flýtir við að gefa allt sem er skrifað á gelísku
út á ensku eins fljótt og mögulegt er? Ef ég þarf í alvöru að segja ykkur þetta
þá skiptir hér öllu að losa sig við gelíska textann, sýna að honum sé ofaukið.
í ritdeilu vegna útgáfu þriggja binda tvítyngds verks skrifaði Wilson
McLeod grein í tímaritið Chapman þar sem hann útskýrir af meiri
sannfæringarkrafti en mér mun nokkru sinni auðnast hvað hér er á ferðinni:
Öll ljóðin í þessum þremur bindum eru birt á gelísku og ensku með
enskuna hægra megin, á þeirri síðu sem er meira grípandi, en bæði málin
prentuð í sama letri. Ekki er tekið fram að enski textinn sé þýðing á þeim
gelíska — í rauninni eru engar útskýringar gefnar á honum - og þýðanda
er hvergi getið: Maður er látinn álykta sem svo að skáldin hafi sjálf lagt
fram enska textann ásamt þeim gelíska.
Þessi framsetning ljóðanna er bagaleg í alla staði. Textana tvo má
6 Þrettán af þessum ljóðum birtust síðan undir titlinum „Sorley MacLean: Da Poesie a
Eimhir“ í tímaritinu Linea d’Ombra. Milanó. 12. h., 1986, s. 52.
á — Menninga(r)miðlun í ljóði og verki
155