Félagsbréf - 01.03.1960, Blaðsíða 59

í'ÉLAGSBRÉF
57
hennar er ekki bundin henni sjálfri, held-
ur hugsun Andrésar:
— Til eru þær konur, það vissi
hann, hverra hjarta er aðeins eitt
hólf. Sá sem á þar heima, hann þarf
ekki að vinna þrekvirki né drepa
menn.
Lýsingin á ást þeirra Solveigar og hoid-
legum unaði er siSfáguð í berorðu hisp-
ursleysi sínu, minnir meira á fslendinga-
sögur en dulúðarfullar lýsingar Kiljans
á þeim efnum.
Sá grunur verður áleitinn við lestur
þessarar hókar, að hin raunsæja skáld-
söguhefð sé nútímahöfundum fjötur uni
fót, en sú gerð sagna gnæfir enn eins og
múr á þessum vettvangi. Lýsingar hók-
arinnar, natúraliskar út í æsar, litríkar
og magnaðar funa blóðs, ástar og haturs,
eru þrátt fyrir allan hitann, sem lýst er,
kaldar eins og hvít, nakin náttúrustæling
í marmara á safni. Hin raunsæju orð hafa
sljóvgazt. Eldur merkir tæpast lengur eldur.
Bygging sögunnar er heilsteypt og
hnitmiðuð í stórum dráttum. Þó drcg-
ur úr heildarreisn frásagnarinnar óbilug
árátta höfundar að enda hvern einasta
hinna fjörutíu kafla bókarinnar á tignar-
legu smárisi. Víða er þar snjallt að orði
komizt, en þessi mörgu smáris draga þó
athyglina frá þeim stöðum, þar sem spenna
frásagnarinnar rís hæst. Áferðin minnir
á smáfextar öldur á löngum, mjóum firði.
Sennilega eru þetta áhrif frá erindasamn-
ingu og ritgerðakúnst höfundar.
Málfar allt er upphafið og víða glæsi-
fegt, vald höfundar á tungu feðra sinna
ótvírætt.
Ilreinn reyfarabragur er bókinni til lýta.
Merkilegt um slíkan natúralista sem Björn,
hvað hríðarlýsingin er gjörsamlega sálar-
laus. Hvað hefðu stórhríðarskáld eins og
Jón Thoroddsen, Þorgils gjallandi og Jón
Trausti sagt um svona taglhvarfaumbrot
í snjóskáldskap.
Ifér skal þessari skáldsögu ekki fleira
til foráttu fundið, og þrátt fyrir allt, sem að
henni má finna, leynist undir öllum reyf-
arablænum, bak við alla náttúrustælingu
og flaum smásmyglislegra lýsinga bróka og
skófatnaðar sú lind, sem ekki frýs fremur
en kaldavermsl. Lýsing Andrésar Guð-
mundssonar kemur áreiðanlega að innan
frá hugsun skálds. Tvímælalaust er Virkis-
vetur gott byrjandaverk skáldsöguhöfundar.
Sveinn Skorri Höskuldsson.