Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2002, Side 57

Hansina Ólafsdóttir sjúkruliði og Sigurður Jónsson íbúi í
Sóltúni.
b) Einstaklingar sem vissu hvað þeim var fyrir bestu og gerðu
sínar eigin ráðstafanir. Höfðu t.d. sinn eigin samastað,
eigin venjur, eigin gæludýr, tóku ekki þátt í félagsstarfi þar
sem þeim þótti það of aðþrengjandi. Voru einþykkir.
c) Einstaklingar sem vildu athygli þegar þeir voru óham-
ingjusamir; hlutlausir og meiri hópsálir í sér.
d) Einstaklingar sem voru hlutlausir þegar þeir voru óham-
ingjusamir, en brugðust jákvætt við þegar þeir fengu hjálp
ffá öðrum.
III. í tilfinningalcgu ójafnvægi
a) Einstaklingar sem gagnrýndu (leita að sökudólgum) og
voru alltaf með neikvæðar yfirlýsingar.
b) Orólegir einstaklingar.
c) Kröfuharðir einstaklingar.
d) Ahyggjufullir einstaklingar.
Samantekt:
Niðurstöður rannsóknarinnar voru að heilabilaðir, sem þurftu
hjálp og miðlungshjúkrun, fengu verulega meiri bót í tilfinn-
ingalegri líðan heldur en við hefðbundna hjúkrun í eftirfarandi
lykilþáttum:
ífyrsta lagi náðu þeir að vera í tilfinningalegu jafnvægi.
Minna bar á kvíða og depuró. Fólk sýndi tilfinningaleg við-
brögð, þ.e. brást bæði neikvætt og jákvætt við atvikum. í öðru
lagi hafði meðferðin áhrif á sjálfsmynd, þ.e. minna bar á
sjálfsóánægju. íþriðja lagi urðu sterkari tengsl við hjúkrunar-
starfsliðið og þar með betri samvinna í daglega lífinu. Þannig
náði einstaklingurinn framförum, þ.e færðist frá því að sýna
óæskilegt sjálffæði yfir í að sýna æskilegt sjálfræði. Við það
komst aukið jaíhvægi á tilfinningalífið (sjá dæmi).
Dæmi er tekið af konu sem var vön að hjálpa sér sjálf, gat
varið klukkutímum í að þvo sér og klæða sig í herbergi sínu.
Þetta er hún ekki fær um að gera lengur. Allt er á tjá og tundri
í klæðaskáp hennar; hún notar tannkrem sem andlitsfarða og
hún þarfnast nú aukinnar hjálpar að mati hjúkrunarstarfsliðs-
ins en vill hana ekki. Hún hefur á orði: „Eg er að verða vit-
laus á því að vita ekkert, hjúkrunarfólkið tekur eigur mína,
það læsir klæðaskápnum mínum og ég kemst ekki í dótið
mitt.“ Þegar hjúkrunarstarfliðið þvær henni í framan segir
hún: „Ég er nýbúin að þvo mér.“ Þegar hjúkrunarstarfsliðið
vísar henni írarn í dagstofu svo hægt sé að þrífa herbergið
hennar segir hún: „O, já, ert þú með lykil, svo þú getir sýnt
mér í skápinn á eftir?"
Einstaklingurinn sýnir sjálfræði en hjúkrunarstarfsliðið gríp-
ur fram fyrir hendur hans. Einstaklingurinn mótmælir og sýn-
ir óæskilegt sjálfstæði. Eftir nokkra mánuði verður framför
ffá óæskilegu sjálfstæði í æskilegt sjálfstæði. Konan velur
sjálf þann fatnað sem hún vill klæðast, með hjúkrunarstarfs-
liðið nálægt sér, sér til stuðnings. Hún dvelst í herbergi sínu
þar til hún ákveður sjálf að fara fram í dagstofu. Hjúkrunar-
starfsliðið fær samþykki hennar áður en það gerir eitthvað
fyrir hana:
„A ég að búa um rúmið þitt? Treystir þú þér til að búa um
rúmið sjálf? Eigum við að hjálpast að við að búa um rúmið?“
A þennan máta finnur einstaklingurinn sjálfstæði þrátt fyrir
að hann þiggi aðstoð.
Samskiptin eru meira á jafhræðisgrunni, betur gengur að láta
f ljós óskir og vonir og sterkari, umhyggjusamari tengsl
myndast milli einstaklingsins og umönnunaraðila.
Af þessu má draga þá ályktun að markviss hjúkrunarmeð-
ferð, sem miðar að tilfinningalegu jafnvægi, bæti líðan þeirra
sem eru með heilabilun á byrjunarstigi og miðlungsstigi.
Árangur varð ekki sýnilegur hjá þeim sem voru með heila-
bilun á lokastigi. Á íslandi hefur að hluta til verið stuðst við
meðferðarform það sem hér hefur verið lýst, sérstaklega hóp-
meðferð þar sem unnið er með endurminningar og raun-
veruleikaglöggvun ákveðna klukkutima á viku. Hins vegar má
án efa beita þessari hugmyndafræði meira í 24 klukkustunda
hjúkrun heilabilaðra einstaklinga og gera hana að markvissu
umbótastarfi að bæta tilfinningalega líðan þeirra. Þetta er
mjög mikilvægt því rannsóknir sýna að árangur næst, einnig
þar sem framfor virðist ekki í augsýn vegna eðlis sjúkdóma og
fordóma. Hjúkrunarfræðingar bera þá ábyrgð gagnvart skjól-
stæðingum sýnum að nýta þekkinguna í þeirra þágu, halda
þekkingunni við og leita stöðugt nýrra lausna ef viðunandi
árangur er ekki til staðar. Það verður spennandi að fylgjast
með meðferðarþróun þar sem unnið er út frá skynjun einstakl-
inga með heilabilun til að þeim líði sjálfum betur.
Rannsakendur hafa birt nokkrar greinar þar sem lesa má
nánar um aðferðafræði rannsóknarinnar og skilgreiningar á
hefðbundinni hjúkrun heilabilaðra, m.a.:
Dröes, R.M. Psychomotor group therapy for demented
patients in the nursing home. I B.M.J Miesen og G.M.M.
Jones (ritstjóri) Caregiving in dementia, research and
applications, 2: 95-118. London: Routledge, 1997.
Finnema, E.J., Dröes, R.M., Ribbe, M.W., Yilburg, W. Van.
The effects of emotion-oriented approaches on the care of
persons suffering from dementia: a review of the literature.
Int.J. Geriatric Psychiatry, 2000, 15:141-61.
Finnema, E.J., Dröes, R.M., Kooij, C.H. van der, Lange, J.
de, Rigter, H., Montfort, A.P.W.P., Tiilburg, W.V The design of
a large-scale experimental study into effect of the
emotion-oriented care on demented elderly and professional
carers in nursing homes. Archives of Gerontology and
Geriatrics, 1998; viðb. 6: 193-200.
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 4. tbl. 78. árg. 2002
249