Morgunblaðið - 22.04.1975, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 22. APRlL 1975
Þessa viku stendur yfir I
Norræna húsinu Alandseyjavika,
þar sem Islendingum gefst kostur
á að kynnast Alendingum,
menninguþeirra og sögu. Sannast
sagna munu tsiendingar þekkja
lítið til þessarar fámennu eyþjóð-
ar I Eystrasaltinu. Þeir, sem
koma á hinn bóginn til Alands-
eyja, kynnast hvarvetna einstakri
gestrisni og hlýju viðmóti, og
það er I sjálfu sér aðdáunarvert
og fróðlegt að sjá með eigin aug-
um hversu miklu þessi 22ja þús-
unda manna þjóð hefur áorkað
,við að byggja upp traust atvinnu-
lff og rækta gamla og rótgróna
menningu.
Hlupu vfir
iðnþróunina
Lars Ingmar Johansson er
deildarstjóri almennu stjórnar-
skrifstofu landstjórnarinnar á
Alandseyjum. Hann segir, að
Alendingar hafi í raun réttri
hlaupið yfir iðnþróunina, frá
einhæfu bændaþjóðfélagi til um-
svifamikillar þjónustustarfsemi.
Undirstaða efnahagslegra fram-
fara flestra ríkja hefur verið ör
uppbygging iðnaðar. A Álands-
eyjum hefur ferðamannastraum-
urinn gegnt þessu hlutverki.
Þangað kemur nú ein milljón
ferðamanna á ári hverju og sú
tala hefur tvöfaldazt á sl. fimm
árum. Stærsti hluti þessa fólks
kemur með ferjum frá Svíþjóð og
hefur aðeins nokkurra klukku-
stunda viðdvöl í Mariehamn, sem
er höfuðstaður eyjanna, til þess
að kaupa svínakjöt, sem þar fæst
á miklu mun lægra verði en í
Svfþjóð. Lars Ingemar segir, að í
kjölfar ferðamannabyltingar-
innar hafi komið fram ýmis
vandamál, sem Álendingar verði
nú að leysa úr. Meginþorri ferða-
mannanna komi að sumarlagi og
af þeim sökum verði margir
þeirra, sem vinna við ferða-
mannaþjónustuna að hverfa að
öðrum störfum á veturna. Svo
geti þvf farið, að Álendingar geti
ekki með öllu hlaupið yfir iðn-
þróunina. 1 þessu sambandi hafi
fyrst og fremst verið rætt um að
koma upp léttum iðnaði, sem gæti
stuðlað að því að jafna atvinnu-
möguleikana.
Sjálfstjórn í
eigin málum.
Alarik HSggblom er landstjóri
Álandseyja. Landstjórinn gegnir
þar sama hlutverki og forsætis-
ráðherra. Hann situr í forsæti
landstjórnarinnar, sem kjörin er
af þingi Álandseyja. HSggblom er
ýmsum Islendingum að góðu
kunnur, eftir að hann kom hér á
þjóðhátfðina sl. sumar. Hann sit-
ur í vistlegri skrifstofu á annarri
hæð ráðhússins f Mariehamn og
horfir þaðan landsförðurlega yfir
bæinn. Hann segir að grund-
vallarhugmyndin að baki sjálf-
stjórnar Alandseyja sé sú, að
Álendingar sjálfir ráði sínum eig-
in málefnum að svo miklu leyti
sem það ekki raski einingu
ríkisins. Sjálfsstjórnin sé í hönd-
um þingsins og lands-
stjórnarinnar. Og Haggblom
leggur á það áherzlu, með sýni-
legu stolti, að finnska stjórnin
geti enga samninga gert við aðrar
þjóðir, er bindi Álandseyjar,
nema landsþingið samþykki.
Hággblom segir, að sjálfstjórn-
in nái til lögreglumálefna, heil-
brigðismála, menntg- og
menningarmála, efnahagsmála,
samgöngumála og sveitarstjórnar-
mála. Dómsmálin eru á hinn
bóginn í höndum finnska ríkisins
og það heimtir einnig skatta, aðra
en útsvör, en Álendingar fá skatt-
peningana til baka í hlutfalli við
útgjöld finnska ríkisins. Sérstök
nefnd ákvarðar endurgreiðslur á
skattpeningunum.
Stefna ekki
að sjálfstæði
Þegar við spyrjum Hággblom að
því, hvort sjálfstæðisbaráttu
Alendinga sé lokið, eða hvort þeir
stefni að fullveldi, svarar hann
Hér sést landsþing Alandseyja koma saman til fundar
væri byggðaröskun talsvert
vandamál og loks væri það
áhyggjuefni, hversu lítill hluti
ungs fólks aflaði sér háskóla-
menntunar. En háskólanám
stunda Álendingar fyrst og
fremst I Abu, Helsingfors og
háskólabæjunum I Svíþjóð. Þegar
við inntum Hággblom eftir þess-
um fullyrðingum Hufvudstads-
blaðsins, vildi hann lítið úr þess-
um vandamálum gera. Hann
sagði, að Álendingar hefðu ein-
faldlega ekki mannafla til þess að
koma upp miklum iðnaði.
Að því er fólksflutningana
varðaði hefði þróunin snúizt við
1974. Fram til þess tíma hefði
verið um talsverða byggðaröskun
að ræða og jafnframt hefðu
allmargir Álendingar flutzt á
hverju ári til Svíþjóðar. Nú komi
hins vegar fleiri Svíar til að
setjast að á Álandseyjum en
þaðan flytji. Hann sagði það hins
vegar vera rétt, að hlutfall
háskólamenntaðra manna væri
lægra á Álandseyjum en I Finn-
landi. Þetta væri eðlilegt, þar sem
atvinnumöguleikar væru betri á
öðrum sviðum.
Hággblom segir, að heima fyrir
geti Álendingar aflað sér stað-
góðrar menntunar. I Mariehamn
reki landsstjórnin menntaskóla,
nýtízkulegan iðnskóla, verzlunar-
skóla, tækniskóla og sjómanna-
.Frá
Alands-
eyjum
Fyrsta grein
starfsemi að nokkru leyti, þó að
ekki sé grundvöllur fyrir mikilli
iðnvæðingu. Og landsstjórnin sé
einmitt um þessar mundir að und-
irbúa ný fjárfestingarlög til þess
að styrkja léttan iðnað.
Landsstjórniii
Landsstjórn Álandseyja er ekki
þingræðisstjórn I venjulegri
merkingu þess orðs. Lands-
stjórnin er skipuð sjö
mönnum. Landstjórinn er kjörinn
sérstaklega. Hann er embættis-
maður og kosning hans gildir því
þar til hann hefur náð fullum
starfsaldri. Hann verður þó ætíð
að njóta trausts þingsins, sem ella
„Eyverjar
hafa sterkari
sjálfstœðiskennd
en aðrir ”
samstundis, að um fullveldi hugsi
þeir ekki. Það sé óraunhæft fyrir
svo litla þjóð að ætla sér slíkt.
Alendingar séu velflestir á einu
máli um að standa vörð um þá
sjálfstjórn, sem nú sé fyrir hendi,
enginn grundvöllur sé fyrir eðlis-
breytingum þar á. A hinn bóginn
sé nú verið að vinna að því að
auka sjálfstjórnina, ekki sfzt í
fjármálum og efnahagsmálum.
Hággblom segir, að sambúðin við
finnsk stjórnvöld sé góð og hafi
svo verið um langt árabil, en áður
eða fram að fyrri heimsstyrjöld
hafi sambúðin verið nokkuð stirð.
Helztu
vandamálin
Hufvudstadsbladet í Helsing-
fors greindi frá því fyrir skömmu,
að helztu vandamál Álendinga
væru þrenns konar. í fyrsta lagi
stæði þeim fyrir þrifum að hafa
lftinn sem engan iðnað. I öðru lagi
skóla. Uti á landsbyggðinni séu
svo alþýðuskóli, búnaðarskóli,
húsmæðraskóli og hótel- og veit-
ingaskóli.
Þá segir landsstjórinn Hágg-
blom, að þótt Álandseyjar séu að
verulegu leyti landbúnaðarland,
hafi siglingar lengi verið einn
veigamesti þátturinn I efnahags-
líÞnu og nú standi þær undir
30% af þjóðartekjunum. Hann
bætir þó við og segir, að
Álendingar verði að auka iðnaðar-
getur vikið honum frá. Það hefur
einu sinni gerzt á þeim rúmum 50
árum síðan landsstjórnin var sett
á fót. Hinir sex meðlimir lands-
stjórnarinnar er kjörnir af lands-
þinginu til tveggja ára í senn.
Landsstjórnarmennirnir eru ekki
þingmenn, en þeir sitja eigi að
síður þingfundi án atkvæðis-
réttar. Landsstjórnin er kosin
hlutfallskosningu á landsþinginu,
en að baki hennar stendur ekki
ákveðinn meirihluti þingmanna
eins og á sér stað þar sem þing-
ræðisreglan er I gildi.
Flokkaskipan
Á landsþinginu sitja 30 þing-
menn kjörnir til fjögurra ára I
senn. Fjórir af fimm stjórnmála-
flokkum á Álandseyjum mynda
sameiginlegt bandalag, Alándsk
samling, sem hefur 28 fulltrúa á
þingi. Alándska forbundet hefur
síðan tvo þingmenn. Það er þjóð-
ernissinnaður borgaraflokkur og
er talinn standa lengst til hægri.
Annar þingmanna flokksins er
William Nordlund ræðismaður Is-
lands á Álandseyjum. Flokkurinn
berst fyrir auknu sjálfstæði eyj-
anna og vill draga verulega úr
samneytinu við Finnland.
Álándsk samling er á hinn bóginn
myndað í því skyni að standa vörð
um sjálfstjórnina og þeir flokkar,
sem að bandalaginu standa, vilja
ekki breyta henni í grundvallar-
atriðum. Flokkaskipanin er þann-
ig að verulegu leyti mótuð af
sjálfstjórnarmálunum og baráttu
Álendinga fyrir að halda sænsk-
um uppruna slnum.
Það eru fjórir flokkar, sem
mynda Álándsk samling. Lengst
til vinstri eru sósíaldemókratar,
sem hafa fjóra þingmenn. Þá
kemur Alándsk liberal samling,
Allarik Hággblom landstjóri Alandseyja