Morgunblaðið - 22.04.1975, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 22. APRlL 1975

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar.
hf. Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10 100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22 4 80
Áskriftargjald 700,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 40,00 kr. eintakið
Aufúsugestir frá
r
Alandseyjum
Dr. Gunnar Thoroddsen iðnaðarráðherra:
Stígum rétt
spor með
markaðs-
samstarfinu
Ohætt er að full-
yrða, aó sú Norður-
landaþjóð, sem íslendingar
hafa haft minnst kynni af,
eru Álendingar. Á Álands-
eyjum býr lítil en dugandi
þjóó, sem í rúma fimm ára-
tugi hefur búió við sjálf-
stjórn í eigin málum, en aö
öðru leyti heyrt undir
finnska ríkið. Fyrir fimm
árum fengu Álendingar
ásamt Færeyingum sjálf-
stæóa aðild að Norður-
landaráöi og það var í
sjálfu sér ánægjuefni fyrir
íslendinga, aó það skyldi
hafa gerzt á fundi ráðsins
hér i Reykjavík, því að full-
víst er, að eyþjóðirnar
þrjár í hópi Norðurland-
anna hafa að ýmsu leyti
sérstöðu í þessum ríkja-
hópi. Það er því full ástæða
fyrir íslendinga til þess að
auka kynni sin af Álands-
eyjum og treysta tengslin
við þá þjóð, sem þar býr.
Um þessar mundir gefst
gott tækifæri til þess að
bæta úr skák í þessum
efnum. I Norræna húsinu í
Reykjavik stendur nú yfir
éynningarvika á Álands-
eyjum. Þar hefur verið
komið upp fróðlegri og
athyglisverðri sýningu,
sem varpar ljósi á líf og
sögu þessarar þjóðar. Jafn-
framt þessari sýningu eru
nú fluttir fyrirlestrar um
atvinnu- og menningarlíf
Álendinga. Hér er um að
ræóa mjög þarft framtak,
sem án nokkurs vafa á eftir
að auka þekkingu manna á
þessari eyþjóð og treysta
íengslin milli landanna.
Þeir fjölmörgu aðilar, sem
standa að Álandseyjavik-
unni og hafa lagt þar hönd
að verki, eiga því miklar
þakkir skildar.
Álandseyjar eru um 6500
ialsins, en aðeins lítill hluti
þeirra er byggður. Eyjarn-
ar eru fyrst og fremst land-
búnaóarland og stærsti
hluti vinnuaflsins vinnur
við landbúnaðarstörf og
skógarhögg. Fiskveiðar
eru einnig stundaðar í rík-
um mæli. En á hinn bóginn
eru siglingarnar veiga-
mesta atvinnugrein Álend-
inga. Það er undravert,
hversu stóran og mikinn
kaupskipaflota þeir hafa
byggt upp. Álendingar,
sem nú eru aðeins 22
þúsund, eiga þannig þriðj-
unginn af öllum kaupskipa-
flota finnska ríkisins og
siglingarnar leggja þeim til
um þaó bil 30% þjóðar-
teknanna. Á síðustu árum
hefur ferðamannastraum-
ur aukizt gríðarlega og
þangað kemur nú ein millj-
ón feróamanna á ári
hverju. Það er því ekki
alveg út í hött þegar sagt
er, að Álendingar hafi
hlaupið yfir iðnþróunina,
frá bændaþjóðfélaginu yfir
í þjónustustarfsemina.
Álendingar hafa byggt
upp fjölþætt skólakerfi og
leggja rækt við marg-
breytilega menningarstarf-
semi. Allt er þetta reist ái
gömlum og traustum merg,
því að þjóðin á sér langa og
að ýmsu leyti merkilega
sögu. Alendingar eru
sænskir að uppruna og
heyrðu lengi til Svíaríki.
Um langan aldur réðu
Rússar síðan eyjunum, en
eftir fyrri heimsstyrjöld-
ina voru þær lagðar undir
finnska ríkið, en Álending-
ar fengu heimastjórn í
eigin málum 1922 á grund-
velli ákvörðunar Þjóða-
bandalagsins. Þjóðin hefur
því þurft að heyja langa og
oft á tíðum erfiða baráttu
fyrir sjálfsákvörðunarrétti
sínum og til þess að standa
vörð um þjóðerni sitt og
uppruna.
Islendingar finna oft til
smæöar sinnar og skilja því
e.t.v. betur en aðrir,
hversu mikið átak það er
fyrir litla þjóð að standa
vörð um menningu sína og
byggja upp sjálfstætt at-
vinnulíf. Þessu hafa Álend-
ingar fengið áorkað með
aðdáunarverðum hætti.
Það er því full ástæða fyrir
íslendinga að nota það
tækifæri, sem nú gefst, til
þess að kynna sér Álands-
eyjar, líf og sögu þjóð-
arinnar, sem þær byggja.
Víst er, að Álendingar eru
hér aufúsugestir.
Ræða dr. Gunnars Thoroddsen á
ársþingi Félags islenzkra iðnrek-
enda 17. april 1975:
FIMM ÁRA EFTA-AÐILD.
Um þessar mundir eru liðin
fimm ár frá þvi er Island gerðist
aðili að Fríverzlunarbandaiagi
Evrópu, Efta. A árinu 1972 var
gerður viðskiptasamningur við
Efnahagsbandalag Evrópu, sem
felur í sér nokkuð hliðstæðan
samning og gerður var við Frí-
verzlunarbandalagið árið 1970. Sá
samníngur hefur þó ekki enn tek-
ið gildi að fullu vegna landhelgis-
deilunnar við Vestur-Þýzkaland.
Skoðanir voru skiptar á sinum
tíma um það, hvort við ættum að
taka þátt i markaðssamstarfi
Evrópuþjóða með aðild að Frí-
verzlunarbandalaginu. Það er
skoðun mín, að við höfum stigið
rétt spor með þátttöku í þessu
samstarfi.
í viðræðum, sem fram hafa far-
ið milli rikisstjórnarinnar og
stjórnar Félags islenzkra iðnrek-
enda, var ákveðið, að láta fara
fram úttekt á þvi, hver áhrif þátt-
taka okkar í markaðssamstarfi
Evrópu hafi haft á efnahagsþróun
okkar og þá sérstaklega á þróun
iðnaðarins. Hefur Þjóðhagsstofn-
un og Iðnþróunarstofnun íslands
verið falið að vinna það verk og er
gert ráð fyrir því að þessari
athugun verði lokið á miðju þessu
ári. Mun þá væntanlega verða
hægt að mynda sér glögga skoðun
á því, hver áhrifin hafi orðið á
iðnaðinn í heild og einstakar
greinar hans.
An þess að hér verði gerð til-
raun til að meta hver áhrif þátt-
taka okkar í markaðssamstarfinu
hafi haft á umræddu tímabili vil
ég nefna nokkrar tölur um þróun
iðnaðarframleiðslu. Aætiað er, að
þjóðarframleiðslan i heild hafi á
árunum 1970—1974 aukizt að
meðaltali um 6,2%. A sama tíma-
bili er áætlað, að meðaltalsaukn-
ing iðnaðarframleiðslunnar hafi
numið 12 %t en 10% ef álfram-
leiðsla er undanskilin. Hlutdeild
mannafla í iðnaði hefur aukist
litillega á árunum 1970—1973 eða
úr 17,7% í 18,3%. Aukning frarn-
leiðslu hefur hinsvegar orðið mun
meiri en aukning mannafla og
bendir það til þess, að um aukna
framleiðni hafi verið að ræða,
áætlað um 5—6% á ári
1970—1973.
Útflutningur iðnaðarvöru hef-
ur aukizt verulega á síðustu ár-
um. Munar þar mest um útflutn-
ing á áli, en útfiutningur ann-
arrar iðnaðarvöru hefur einnig
orðið verulegur. Utflutningur al-
mennrar iðnaðarvöru hefur auk-
izt úr 440 millj. kr. árið 1969 í
2.238 milljónir kr. árið 1974.
Heildarútflutningur iðnaðarvöru
að meðtöldu áli, hefur aukizt á
sama timabili úr 959 millj. kr. í
7,027 millj. kr. og hefur hlutdeild
iðnaðarvöru í útflutningi vaxið úr
10% árið 1969 í um 20% árið
1974.
LÁNSFJÁRMÁL
Eitt af meginvandamálum
iðnaðarins á undanförnum árum
hefur verið skortur rekstrarfjár.
Vegna verðhækkana og aukins til-
kostnaðar hafa framleiðslu-
fyrirtæki I iðnaði átt i miklum
erfiðleikum um að halda uppi
sama framleiðslumagni og áður,
nema til kæmi aukið rekstrarfé,
— að ekki sé talað um fram-
leiðsluaukningu, en til þess hefur
nú skapazt sérstakt lag vegna
breyttrar skráningar á gengi ís-
Dr. Gunnar Thoroddsen
iðnaðarráðherra.
lenzku krónunnar. Til þess að
ráða hér bót á hóf iðnaðarráðu-
neytið þegar á öndverðum vetri
viðræður við bankastjórn Seðla-
banka Islands um úrbætur á
rekstrarfjárvanda iðnaðarins.
I þeim viðræðum hefur einkum
verið lögð áherzla á þessi atriði:
1. Rýmkun gildandi reglna um
endurkaup framleiðslu- og
rekstrarlána iðnaðarins, m.a. með
þeim hætti, að í vaxandi mæli
verði tekið tillit til þeirra fram-
leiðslugreina, sem njóta enn
no'tkurrar tollverndar, en munu
lenda í mjög harðnandi sam-
keppni á næstunni af völdum
tollalækkana.
2. Sérstaka lánafyrirgreiðslu til
iðnfyrirtækja vegna gengistapa af
innflutningi hráefna.
3. Fyrirgreiðslu við iðnfyrir-
tæki, sem hafa með höndum við-
skipti við fyrirtæki í sjávarútvegi
og fiskiðnaði, sem lent hafa i
greiðsluerfiðleikum vegna haila-
reksturs.
Undirtektir hafa verið jákvæð-
ar, og munu úrbætur á rekstrar-
fjárvandamálum iðnaðarins að
nokkru leyti komnar til fram-
kvæmda. Það er brýnt hagsmuna-
mál allrar þjóðarinnar, að inn-
lend iðnarframleiðsla verði efld,
ekki aðeins tímabundið, á meðan
við erum að komast úr þeim mikla
efnahagsvanda, sem nú er við að
etja, heldur til frambúðar. Það er
nauðsynlegt að gera iðnaðinum
kleift, bæði fjárhagslega og á ann-
an hátt, að nýta það svigrúm, sem
nú er fyrir hendi til framleiðslu-
aukningar.
Stofnlánasjóðir iðnarins eru
Iðnlánasjóður og Iðnþróunarsjóð-
ur. Iðnþróunarsjóður, sem tók til
starfa við inngöngu Islands í
EFTA, veitir lán til fjárfestingar í
útflutningsiðnaði, en einnig til
fyrirtækja, sem verða fyrir vax-
andi samkeppni á innanlands-
markaði vegna aukinnar fríverzl-
unar. Til þessa hefur sjóðurinn
getað sinnt svo til öllum láns-
beiðnum, sem að mati stjórnar og
framkvæmdastjórnar hafa fallið
undir verksvið sjóðsins og verið
taldar lánshæfar. Samþykkt lán
Iðnþróunarsjóðs á árinu 1974
námu 434,2 millj. kr.
Verksvið Iðnlánasjóðs er mun
viðtækara en Iðnþróunarsjóðs.
Það tekur einnig til hvers konar
þjónustuiðnaðar.
Samþykkt lán Iðnlánasjóðs á
árinu 1974 námu 420,5 millj. kr.,
en sjóðurinn gat hvergi nærri
annað eftirspurn. Alls námu láns-
umsóknir 1.341 millj. kr. Er aug-
ljóst að stefna verður að verulegri
eflingu útlánagetu sjóðsins frá
því sem nú er.
Iðnrekstrarsjóður var stofnað-
ur með lögum frá árinu 1973.
Hlutverk sjóðsins er að styrkja
útflutning og erlenda markaðsöfl-
un í þágu iðnaðarins, þar á meðal
nýiðnaðinn, sem gæti leitt til út-
flutnings. Á árinu 1974 veitti Iðn-
rekstrarsjóður lán að upphæð
samtals 38,3 millj. kr. og styrki
14,8 millj. kr. 1 lögum sjóðsins er
ákveðið, að taka skuli lög Iðn-
rekstrarsjóðs til endurskoðunar
hið fyrsta með það fyrir augum að
sameina sjóðina og verkefni
þeirra. Er nú unnið í iðnaðarráðu-
neytinu að þeirri endurskoðun.
Kemur þar til athugunar að sam-
eina Iðnrekstrarsjóð Iðnlánasjóði
á þann hátt að gera hann að sér-
stakri deild, framleiðnideild, er
hafi víðtækara verksvið en Iðn-
rekstrarsjóður hefur nú.
Hlutverk framleiðnideildar
væri að aðstoða iðnaðinn enn
frekar við aðlögun að breyttum
aðstæðum og vaxandi samkeppni
vegna aukinnar friverslunar og
tollalækkunar. Þessi aðstoð þyrfti
að taka ekki aðeins til útflutn-
ingsiðnaðar, heldur og til ótoll-
verndaðrar framleiðslu fyrir inn-
lendan markað og framleiðslu,
sem á næstunni á við vaxandi
erlenda samkeppni að etja vegna
tollalækkana. Eftir því sem
verndartollar fara lækkandi er
örðugra og ástæðuminna að
greina á milli framleiðsluiðnaðar
fyrir innlendan markað annars
vegar og fyrir erlendan markað
hins vegar. Tilgangi sínum næði
framleiðnideild Iðnlánasjóðs með
styrkjum og lánum við hagstæð-
um kjörum til fyrirtækja, stofn-
ana og félaga sem starfa eingöngu
I þágu iðnaðarins. Einnig væri
deildinni heimilt að ábyrgjast lán,
sem veitt eru af öðrum aðilum.
Ekki yrði gert ráð fyrir því, að
framleiðnideildin veitti lán til
verkefna, sem að öðru jöfnu væri
hægt að fjármagna með lánum frá
öðrum lánastofnunum, svo sem
Iðnþróunarsjóði og með almenn-
um lánum frá Iðnlánasjóði. Lán-
veitingar framleiðnideildar gengi
til verkefna, sem haft gætu veru-
lega þýðingu varðandi þróun
nýrrar framleiðslu og skipulags-
breytingu og þróun innan ákveð-
inna iðngreina. Framleiónideild
hefði heimild til veitingu fjár-
framlaga til margvíslegra
verkefna, er miða að hagkvæmari
rekstri og aukinni framleiðni i
iðnaði. Þó yrði engan veginn gert
ráð fyrir því, að með því væri létt
á eða dregið úr nauðsynlegri
aukningu fjárframlaga rikissjóðs
til þeirra stofnana, sem starfa i
þágu iðnaðarins.
AÐFLUTNINGSGJÖLD
AF VÉLUM OG TÆKJUM
Af hálfu félags ykkar hefui
réttilega verið bent á þá öfugþró-
un, sem átt hefur sér stað á þeim
árum aðlögunartíma Efta-aðildar,
sem liðin eru, að á sama tima sem
tollar hafa lækkað á ýmsum inn-
fluttum iðnaðarvörum og stefnt
er að auknum útflutningi iðnaðar-
vöru, skuli aðflutningsgjöld á vél-
um og tækjum til iðnaðarfram-
leiðslu heldur hafa farið hækk-
andi í stað lækkunar, sem telja
verður sjálfsagða og eðlilega. Inn
í fjárlög árins 1975 voru því sett
heimildarákvæði þess efnis, að
fella mætti niður eða endurgreiða
að hálfu sölugjald af vélum og
tækjum til samkeppnisiðnaðar;
kom þessi lækkun til fram-
kvæmda í ársbyrjun 1975. Hér er
að vísu aðeins um áfanga að ræða
og verður unnið að þvi að fella
niður aðflutningsgjöld af þessum
mikilvægu fjárfestingarvörum
iðnaðarins svo fljótt sem verða
má.