Morgunblaðið - 22.04.1975, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 22. APRtL 1975
23
Davíð Sch. Thorsteinsson:
Samdráttur í iðnaði og endur-
skoðun Efta-samninganna
VERÐLAGSMÁLIN
í samræmi við stefnuyfirlýs-
ingu núverandi ríkisstjórnar er
nú unnið að nýrri löggjöf um
verðmyndun, viðskiptahætti og
verðgæzlu. Með væntanlegri lög-
gjöf verður stefnt í átt til almenns
eftirlits neytenda með viðskipta-
háttum til að tryggja heilbrigða
samkeppni og eðlilega verðmynd-
un.
í þvi sambandi skal það tekið
fram að aflétta ber hið fyrsta
verðlagsákvæðum á þeim iðnaðar-
vörum, sem eiga i samkeppni við
hliðstæðar erlendar vörur. Á fjöl-
mörgum sviðum iðnaðarfram-
leiðslu er samkeppni við innflutn-
ing orðin það hörð, að verðlags-
ákvæði eru óþörf.
IÐNÞRÓUNARÁÆTLUN
A árinu 1969 sneri þáverandi
ríkisstjórn sér til Sameinuðu
þjóðanna um aðstoð í því skyni að
undirbúa iðnþróunaráætlun til
langs tíma. Var leitað eftir
þessari fyrirgreiðslu í framhaldi
af margvíslegum athugunum, sem
fram höfðu þá farið á vegum
iðnaðarráðuneytisins á stöðu og
horfum í iðnaði við inngöngu í
EFTA. Fyrri hluta árs 1971 voru
gerðir samningar um áætlanagerð
þessa við Iðnþróunarstofnun og
Viðskiptastofnun Sameinuðu
þjóðanna. Að áætlanagerð var sið-
an unnið næstu árin, aðallega af
erlendum sérfræðingum í sam-
starfi við Iðnþróunarstofnun Is-
lands, og skýrslugerð lokið á
árinu 1973. Nokkru eftir að
skýrsla hinna erlendu sérfræð-
inga lá fyrir, skipaði fyrrverandi
iðnaðarráðherra nefnd, Iðnþró-
unarnefnd, en hún skyldi auk
ýmissa annarra starfa hafa það
meginverkefnim að yfirfara og
endurskoða áætlanagerð hinna
erlendu sérfræðinga um langtíma
iðnþróun. Álitsgerð nefndarinnar
er væntanleg nú á næstunni.
TÆKNIÞJÓNUSTA
Á undanförnum árum hafa ver-
ið unnin margháttuð störf, sem
miða að aukinni hagræðingu og
bættu skipulagi í framleiðslu.
Starfsemi þessi hefur ýmist verið
að eigin frumkvæði fyrirtækja
eða á samstarfsgrundvelli fleiri
fyrirtækja, með stuðningi ýmissa
aðila, svo sem Iðnþróunarsjóðs,
Iðnþróunarnefndar og Iðnþróun-
arstofnunar Islands. Af þeim
greinum, þar sem unnið hefur
verið markvisst að hagræðingar-
aðgerðum má nefna vefjar- og
fataiðnað, húsagagna- og innrétt-
ingaiðnað, málm- og skipasmiða-
iðnað. Þótt á þessum sviðum hafi
viða verið unnið gagnlegt og
árangursríkt starfa, þarf áfram að
halda og efla þann stuðning, sem
veittur er iðnfyrirtækjum um
hagræðingu og hvers konar
tækniþjónustu. Hér á landi er
verulegur hluti iðnfyrirtækja
smáfyrirtæki og stjórnendur
þeirra þurfa að hafa yfirgrips-
mikla þekkingu á öllu þvi, er lýt-
ur að rekstri fyrirtækja. Ber því
brýna nauðsyn til þess, að auka
stórlega framboð á alhliða
þjónustu, sem iðnfyrirtækin hafa
möguleika á að hagnýta sér, bæði
á viðskiptalegu og tæknilegu
sviði.
Á síðasta þingi var lagt fram
frumvarp um Iðntæknistofnun Is-
lands, en óskir um að slíkri stofn-
un yrði komið á fót komu frá
félagi ykkar þegar á árinu 1971.
Samstaða náðist ekki um þetta
frumvarp, enda skoðanir mjög
skiptar, bæði utan þings og innan.
Þetta frumvarp er til endurskoð-
unar í iðnaðarráðuneytinu og
vænti ég þess, að hægt verði að
leggja fram frumvarp um tækni-
stofnun fyrir iðnaðinn annað-
hvort á þessu þingi eða í byrjun
næsta þings.
HORFT FRAM A VIÐ
Nýleg spá áætlanadeildar
Framkvæmdastofnunar ríkisins
gerir ráð fyrir þvi, að atvinnu-
fólki munu fjölga á árunum
1975—1985 um 16.200 manns.
Ljóst er, að það mun falla enn
meir en hingað til í hlut iðnaðar
ins að skapa ný atvinnutækifæri
fyrir þann aukna fjölda vinnu-
færra karla og kvenna, sem hér
munu bætast við á vinnu-
markaðinum og standa undir
þeim aukna hagvexti sem nauð-
synlegt er að ná næstu árin til
bættra lífskjara.
Ræða Davfðs Sch. Thorsteinsson-
ar á ársþingi Féiags Islenzkra iðn-
rekenda:
Sá efnahagsvandi sem við Is-
lendingar eigum nú við að etja og
þær ráðstafanir, sem gripið hefur
verið til nú undanfarið, er saga
sem er ykkur öllum svo vel kunn,
að ég ætla hvorki að þreyta ykkur
með þvi að þylja yfir ykkur
margar tölur né fara um þau mál
mörgum orðum.
Mér finnst aftur á möti
nauðsynlegt að reyna að meta
stöðuna hvað snertir framleiðslu-
iðnaðinn.
Árið 1974 einkenndist af mikilli
spennu á vinnumarkaðnum,
feiknalegri verðbólgu og lítilli
aukningu framleiðslunnar.
Þannig jókst heildarframleiðslan
i iðnaði á síðasta ári aðeins um
4%, en það er mun minni aukning
en verið hefur mörg undanfarin
ár.
Aætlað er að afkoma iðnaðarins
hafi verið sæmileg á íslenzkan
mælikvarða, en hvergi nærri eins
góð og hún þyrfti að vera, því án
góðrar afkomu geta iðnfyrirtækin
ekki undirbúið sig undir
hömlulausa samkeppni við
þróuðustu iðnríki veraldar.
ÞJÓÐARTEKJUR
FARA MINNKANDI.
Þjóðartekjur stóðu í stað árið
1974, en vegna lélegrar afkomu
útflutningsatvinnuveganna var
fyrst gripið til þess ráðs að taka
kaupgjaldsvísitöluna úr sam-
bandi og láta gengið síga niður á
við, en þegar þessar ráðstafanir
dugðu ekki til var gengið fellt í
september og nú aftur i febrúar,
jafnframt því, sem heitið var smá-
vægilegum mðurskurói fjárlaga.
Bráóabirgðasamkomulag hefur
nú tekist við forystu verkalýðs-
félaganna, en þau hafa að minu
áliti tekið mjög ábyrga afstöðu, og
sýnt meiri skilning á því en oft
áður að framleiðsluatvinnuveg-
irnir verða að geta gengið snurðu-
laust. En því miður er þá sorgar-
sögu að segja, að búist er við að
þjóðartekjur minnki um 6% á
þessu ári, svo vandinn er hvergi
nærri leystur enn.
SAMDRÁTTUR I IÐNAÐI.
Mér voru rétt i þessu að berast
fyrstu tölur úr Hagsveifluvog
iðnaðarins árið 1974. Niðurstöður
siðasta ársfjórðungs þess árs
virðast því miður staðfesta byrjun
þessarar óheillaþróunar i alltof
ríkum mæh.
Þar ber allt að sama brunni:
starfsmannafjöldi minni en áður
og forsvarsmenn fyrirtækja spá
fækkun starfsmanna á þessu ári,
innheimta söluandvirðis, sem
farið hefur versnandi allt undan-
farið ár, gengur nú enn verr og
fyrirliggjandi pantanir eru minni
en nokkru sinni fyrr.
Allt þetta staðfestir samverkan
alls atvinnulífs á Islandi, staðfest-
ir hve háðir atvinnuvegirnir eru
hver öðrum og hvernig slæm af-
koma eins kemur niður á öðrum.
Jafnframt staðfestir þetta, að
ekki má gripa til eins harkalegs
niðurskurðar á útlánum til fram-
leiðsluatvinnuveganna og nú
hefur verið gert.
MINNA REKSTRARFÉ.
Það hlýtur að vera vanhugsuð
ráðstöfun að stöðva útlán til ión-
aðarins I kjölfar gengisfellingar,
einmitt þegar iðnaðurinn þarf á
auknu rekstrarfé að halda til þess
að gengisfellingin komi að gagni
og gegni því hlutverki sínu að
auka og treysta grundvöll fram-
leiðsluatvinnuveganna.
Stjórn félagsins hefur undan-
farið átt viðræður um þessi mál
við stjórn Seðlabankans og eins
veit ég að iðnaðarráðherra hefur
lagt fram ákveðnar tillögur við
stjórn hans og það er von mín, að
úr verði bætt, áður en verra hlýst
af en orðið er.
RÉTT
GENGISSKRÁNING
ER LlFSN AUÐSYN
Rétt skráning gengisins er iðn-
aðinum lífsnauðsyn og því hefur
stjórn F.t.I. lagt á það höfuð-
áherzlu í öllum viðræðum við
stjórnvöld að gengið megi ekki
skekkja með neins konar ívilnun-
um, uppbótum eða afléttingu
gjalda til þeirra framleiðsluat-
vinnuvega, sem skráning gengis-
ins er einkum miðuð við.
Því miður er það svo hér á
íslandi að grundvöllur gengis-
skráningarinnar hefur smátt og
smátt verið skekktur með ýmiss
konar vanhugsuðum aðgerðum,
til þess að leysa einhver tíma-
bundin vandamál, svo sem að
koma saman fiskverði.
Ég segi vanhugsuðum, þvi áhrif
slíkra aðgerða á aðra atvinnuvegi
hafa sjaldnast verið hugsuð,
þegar til aðgerðanna var gripið.
Til að skýra hvað ég á við vil ég
nefna, að fiskveiðarnar greiða
engan launaskatt og heldur engan
söluskatt af skipum og rekstrar-
vörum eins og olíu.
Auðvitað er þetta eins og það á
að vera, en þar sem aðrir fram-
leiðsluatvinnuvegir búa ekki við
sömu skilyrði er ekki hægt að una
slíkri mismunun. Þessi mis-
munun gerir það ódýrara að reka
fiskveiðarnar en ella og afleiðing-
in verður sú aó grundvöllur
gengisskráningarinnar verður
rangur og því ógerlegt að skrá
gerigið á sanngjarnan hátt.
AÐLÖGUNARTÍMI
AÐEFTA.
Grundvöllur gengisskráningar-
innar er rangur, og vanefndir
EFTA loforðanna frá 1970 þekkið
þið öll.
Þetta varð til þess að stjórn
Félags islenzkra iðnrekenda fór
þess formlega á leit við ríkis-
stjórn Islands i september síóast-
liðnum, að „sótt skyldi um fram-
lengingu aðlögunartíma landsins
að EFTA og EBE um 36 mánuði“.
Mikið fjaðrafok hefur orðió
vegna þessarar kröfu félagsins og
hefur ýmsum þótt bæði „ógerlegt
og óráðlegt að fresta aðlögunar-
timabilinu". Vegna ummæla sem
þessara og þeirrar hugsunar, sem
liggur þar að baki, vil ég segja
þetta:
Er nauðsynlegra að standa við
samninga við útlendinga heldur
en Islendinga? Ef gerðir eru tveir
samningar svo til samtimis og
fyrri samningurinn er forsenda
hins, er þá ekki siðari
samningurinn ómerkur, þegar sá
fyrri hefur verið svikinn?
Við, sem hér erum inni, vitum
hvernig það er að reka fram-
leiðsluiðnað hér á Iandi. Við
þekkjum muninn á þvi umhverfi
sem okkur er ætlað að starfa í og
þvi umhverfi sem keppinautarnir
starfa í. Við höfum aldrei farið
fram á annað og kærum okkur
heldur ekki um annað en að njóta
sömu skilyrða og erlendir keppi-
nautar okkar búa við og við get-
um heldur aldrei sætt okkur við
annað.
BETRIREKSTUR
IÐNFYRIRTÆKJA
Til að forðast misskilning vil ég
leggja á það áherzlu að það nægir
ekki að gera kröfur til annarra án
þess að gera jafnframt kröfur til
iðnaðarins sjálfs. Það er fjöl-
margt í stjórn iðnfyrirtækja, sem
betur mætti fara. Við höfum
séð hve miklum árangri ýmsar
greinar iðnaðarins hafa náð með
ýmiss konar hagræðingu og mér
er ljóst að innan fyrirtækjanna
sjálfra eru enn ótal verkefni
óunnin.
I þvi sambandi vil ég geta þess
að nú um áramótin voru ráðnir
þrír nýir starfsmenn til félagsins
og er ætlunin að tveir þeirra
heimsæki á þessu og næsta ári
alla félagsmenn til þess að bjóða
þeim aðstoð sína við að leysa ýmis
verkefni á sviói stjórnunar, bæði
á sviði bókhalds- og hagræðingar.
TILLÖGUR F.I.I
16. DESEMBER.
Þann 16. desember s.l. lagði
stjórn félagsins ákveðnar tiliögur
í allmörgum liðum fyrir ríkis-
stjórnina um breytta skipan
þeirra mála, sem varða umhverfi
framleiðsluiðnaðarins, og var þar
m.a. rætt um fjármál, skattamál,
tollamál, verðlagsmál, tækniþjón-
ustu og gengismál. Tillögur
þessar eru ykkur öllum kunnar og
ætla ég ekki að rekja þær nánar
hér.
Því miður verð ég að segja eins
og er, að enn hefur aðeins eitt af
stærri málunum verið leyst, en þó
aðeins að hálfu leyti. Söluskattur
í tolli af vélum framleiðsluiðn-
aðarins var lækkaður um
helming um síðustu áramót og við
vitum ekki hvenær hinn
helmingurinn af þessum rangláta
skatti verður afnuminn. Aðrar
kröfur okkar eru sagðar í athug-
un í viðkomandi ráðuneytum.
Undanfarna mánuði hefur þvi
verið marglýst yfir af ráða-
mönnum þjóðarinnar að út-
flutningsatvinnuvegirnir og inn-
lendur framleiðsluiðnaður séu
grundvöllur allrar atvinnustarf-
semi í landinu. Þessar yfirlýs-
ingar gefa mér von um það, að
ríkisstjórnin muni sjá um að
hrinda í framkvæmd tillögum
okkar frá þvi i desember 1974, en
þær tillögur miða allar að þvi að
Davfð Sch. Thorsteinsson for-
maður Félags fslenzkra iðnrek-
enda.
gert verði möguiegt að starfrækja
hér á landi framleiðsluiðnað i
fullri og opinni samkeppni við
þróuðustu iðnríki veraldar.
ENDURSKOÐUN
EFTA-SAMNINGA.
Ég geri mér ljóst að það er
erfitt fyrir hvaða ríkisstjórn sem
er að þurfa að kyngja þeim bita á
alþjóðlegum vettvangi að svo hafi
verið staðið að stjórn efnahags-
mála innanlands, gagnvart fram-
leiðsluiðnaðinum að sækja þurfi
um breytingu á þeim samningum,
sem Island hefur gert við önnur
ríki.
Ég held þó að slíkt komi ekki
öðrum aðildarríkjum í EFTA og
EBE á óvart. Þau eru þróuð iðn-
ríki, sem vita hvaða skilyrði þurfa
að vera fyrir hendi til að heilbrigt
atvinnulif geti dafnað og vaxið.
. Þau vita að stöðugleiki i efna-
hagskerfinu er eitt af grund-
vallarskilyrðum þróunar í iðnaði
og með tilliti til ástandsins i efna-
hagsmálum hérlendis undanfarið
er ég þess fullviss, að þau munu
taka slíkri málaleitan af okkar
hálfu með miklum skilningi.
Uttekt A stöðu
FRAMLEIÐSLUIÐNAÐAR.
1 þeim viðræðum, sem fóru
fram i desember 1974 milli ríkis-
stjórnarinnar og stjórnar F.l.I.
hét ríkisstjórnin þvi að láta fara
fram úttekt á stöðu framleiðslu-
iðnaðarins og áhrifum EFTA-
aðildarinnar á hann. Þessi úttekt
er nú i þann veginn að hefjast á
vegum Iðnþróunarstofnunar og
Þjóðhagsstofnunar og mun stjórn
F.I.I. fá tækifæri til þess að
fylgjast með framkvæmd hennar.
Ég lit svo á að eini tilgangurinn
með þessari úttekt sé sá að gera
ríkisstjórninni mögulegt aff taka
afstöðu til kröfu okkar um fram-
lengingu aðlögunartímans að
EFTA. Ég vil undirstrika það hér,
að slík framlenging er tilgangs-
laus nema framkvæmdar verði
samtímis tillögur F.I.I. frá því í
desember 1974, og að tekin verði
upp gjörbreytt stefna í stjórn
efnahagsmála í heild.
TILLÖGUR UM
EFNAHAGSMÁL.
Tillögur nínar um nýja stefnu i
stjórn efna íagsmála eru i stuttu
máli bessar
1. GENGI.
Grundvöllur gengisskráningar-
innar verður að vera réttur,
þannig ao starfsskilyrði þeirra,
sem flytja út framleiðslu sína, eða
selja hana innanlands í sam-
keppni við erlenda framleið-
endur, séu sem líkust.
Gengisskráningin sjálf á að
miðast við að vel rekin fyrirtæki i
útflutningi séu rekin með hagn-
aði og að sem mest jafnvægi sé
með gjaldeyristekjum þjóðar-
innarog gjaldeyriseyðslu hennar.
Gæta verður þess að skekkja
aldreigengisskráninguna með til-
færslum og afnema í áföngum,
t.d. á næstu 10 árum, allar út-
flutningsuppbætur, hverju nafni
sem þ;er nefnast.
Taka ber upp auðlindaskatt,
þar sem þeir sem nýta auðlindir
landsins greiða fyrir afnot þeirra
til bjóðarinnar.
2. VERÐJÖFNUNAR-
SJÓÐIR
Til þess að draga úr þeim sveifl-
um í efnahagskerfinu sem stafa
af mismunandi aflabrögðum og
verði sjávarafurða, þarf að beita
verðjöfnunarsjóðum i mun ríkari
mæli en hingað til og gæta þess,
að sjóðirnir séu varðveittir i er-
lendri mynt og alls ekki hleypt út
í efnahagskerfið fyrr en til þeirra
þarf að grípa til verðbóta.
3. FJÁRLÖG.
Alnema þarf öll lög og ákvæði,
sem valda sjálfvirkni i gerð fjár-
laga. Upphæð fjárlaga, þ.e. hve
hárri upphæð er hægt að veita til
opinberra fjárfestinga og
svokallaðrar samneyzlu, svo sem
tryggingamála, menntamála, heil-
brigðisþjónustu o.s.frv., verði
ákveðin með tilliti til efnahags-
ástandsins á hverjum tíma.
Aldrei má afgreiða fjárlög með
halla eða skuldasöfnun á þenslu-
tíma. Hætta þarf útgáfu verð-
tryggðra spariskirteina ríkissjóðs
til að fjármagna óarðbærar fram-
kvæmdir.
4. ARÐSEMI.
Arðsemissjónarmið ráði fjár-
festingu i atvinnuvegunum og
lagasetningum þeirra vegna.
5. TEKJUSKIPTING
I SJÁVARUTVEGI.
Breyta þarf verðmyndunar-
kerfi Iandbúnaðarafurða og rjúfa
tengsl þess við afkomu annarra
atvinnuvega og miða i þess stað
verð þeirra við erlent markaðs-
verð búvöru.
7. NIÐURGREIÐSLUR.
Hætta þarf öllum niður-
greiðslum og lækka söluskatt um
sömu upphæð.
Niðurgreiðslur hafa m.a. áhrif á
neyzluvenjur og geta stöðvað eða
skaðað þróun nýrra framleiðslu-
greina í landbúnaði. Auk þess er
óeðlilegt aó nálega enginn viti
kostnaðarveró þeirra afurða sem
þeir neyta.
8. KJARASAMNINGAR.
Aldrei verði samið um launa-
kjör opinberra Starfsmanna og
þeirra, sem vinna við bygginga-
starfsemi, samgöngur, verslun,
viðskipti, þjónustuiðnaó og ýmiss
konar aðra þjónustu nema á
grundvelli samninga við þá, sem
starfa við framleiðsluatvinnuveg-
ina, þ.e. fiskveiðar, fiskiðnað og
framleiðsluiðnað, en það eru þeir
Framhald á bls. 26