Morgunblaðið - 20.07.1975, Blaðsíða 18

Samtal við kommúnistaleiðtoga:
Maðurinn, sem mestu máli skiptir f Portúgai f dag, maðurinn, sem hefur áhrif á
valdsvél hersins, maðurinn, sem að einu leyti, kemur út sem sigurvegarinn, þó að hann
hafi tapað kosningunum, er Alvaro Cunhal, leiðtogi Kommúnistaflokks Portúgals. Það
er ekki auðvelt að fá viðtal við hann. En ef það tekst, þá þarf ekki annað en að hlýða á
hann til að fá skilning á þvf, sem er að gerast f landinu, fá skýra mynd.
Cunhal er lítill diplomat. Þegar hann opnar munninn, þá segir hann það sem hann
hugsar, umbúðalaust. Og meðal þess sem hann hugsar, sem hann vill og sem hann
hefur að einhverju leyti fengið, er algjör afneitun á lýðræðislegum réttindum, lýðræði
eius og við skiljum það. Fyrir honum er mergurinn málsins þessi: Annað hvort alræði
öreiganna eða fasismi. Þriðja aflið telst ekki með, lýðræðislegur sósialismi er della. Ef
þessi afstaða skaðar evrópska félaga, þá er það þeirra mál. Hann fer ekki f neinar
grafgötur með skoðanir sfnar.
Hann umlykur sig þó hulu að einu leyti, þeirri hulu sem hann umvefur einkamál sfn:
Hann neitar að segja hvort hann eigi fjölskyldu eða hvar hann bjó eftir flótta sinn frá
Peniche kastala, þar sem hann var f haldi fram til 1960 (þó er áiitið að hann hafi búið f
Moskvu og verið giftur rússneksri konu). Þó undarlegt megi virðast er hann aðlaðandi.
Hann er vingjarnlegur, kátur, snaggaralegur, orðheppinn og getur fengið mann til að
hiæja jafnvel þegar hann lætur út úr sér hina fráleitustu hluti. Auk þess hefur hann
lfflega og skarpa hugsun, þrátt fyrir blinda trú og snert af barnaskap, sem hlýtur að
vekja furður víðmælanda hans. (Augu hans flöktuðu og eyrun roðnuðu þegar ég í
illgirni minni fét að þvf liggja að Sovétrfkin, sem búin væru að fá sig fullsödd á
kreddum hans, gætu hugleitt að drepa hann). Það er erfitt að standast töfra myndar-
legs, vel rakaðs andlits hans Ijómað trú, blárra augna og snjóhvfts hárs. (Konur hrffast
gjarnan af honum). Það er þó auðvelt að leiða sjarma hans hjá sér, ef maður hefur f
huga miskunnarleysi hans og vantrú á frelsi.
EFTIR ORIANA FALLACI
Cunhal: Segðu það sem þér sýnist,
hugsaðu það sem þér sýnist. Við
portúgalskir kommúnistar þurfum á
hernum að halda. Og við styðjum herinn.
Alþýðufylking með jafnaðarmönnum
kemur okkur ekki að neinu gagni, banda-
lag eins og Nenni og Togliatti gerðu 1948.
Við höfum þegar gengið í nokkurs konar
bandalag með MFA, hreyfingu hersins. 1
þessu landi er ómögulegt að mynda al-
þýðufylkingu án hersins. Mestu mistök
jafnaðarmanna felast f þvf að hafa ekki
skilið svo einfalda staðreynd, að hafa snú-
ið baki við hernum þrátt fyrir öll atkvæð-
in, sem þeir fengu. Jafnvel nú geta þeir
ekki skilið þessa staðreynd. Þeir neita að
viðurkenna að við stöndum í byltingu með
hernum, byltingu, sem herinn stjórnar og
átti upphafið að. Jafnaðarmenn veðjuðu á
rangan hest, þegar 25. aprfl. Á úrslita-
stundum, þá höfum við kommúnistar
alltaf verið fyrstir að taka við okkur. 11.
marz, til dæmis, þegar gerð var byltingar-
tilraun, þá biðum við ekki til að sjá f
hvaða átt vindurinn blés. Við hikuðum
ekki til að átta okkur á hver yrði ofan á.
Við öxluðum strax þá ábyrgð að afneita
gagnbyltingunni og fordæma Spinola. Og
við stóðum með hreyfingu hersins.
Oriana Fallaci er ftölsk blaðakona.
Failaci: Segðu það sem þér sýnist,
hugsaðu það sem þér sýnist. Það er ekki
hægt að sniðganga og gera vaidaiausan
flokk, sem nýtur fylgis þorra þjóðarinnar,
flokkinn, sem vann kosningarnar. Ef mað-
ur viðurkennir ekki leikreglur kosninga
En við kommúnistar höfum aldrei
viðurkennt leikreglur kosninga. Þú gerir
vitleysu með því .að ganga út frá þeim
punkti. Nei, nei, nei, mér er alveg sama
um kosningar. Alveg. Ha, ha. Ef þú heldur
að allt sé spurning um hvaða hlutfall
atkvæða hinn eða þessi flokkur fær, þá
lifirðu í mikilli blekkingu. Ef þú heldur
að Jafnaðarmannaflokkurinn með sín
40% og Alþýðudemókratar með sín 27%
séu meirihluti, þá veðurðu villur. Þeir
eru ekki meirihlutinn.
— Ertu að grfnast, Cunhal. Eða er
reikningur ekkert annað en skoðun?
9P ö, aumlngia
itðisku
Kommúnlstarnlr 9 9
Ég er að segja þér að kosningar hafa
ekkert eða mjög lftið með afl byltingarinn-
ar að gera. Hvort sem þér líkar betur eða
verr, hvort sem jafnaðarmönnum líkar
betur eða verr. Kosningar hafa ekki nema
óverulega þýðingu fyrir það afl. Vegna
þess að hreyfing hersins í þessu landi er
pólitískt afl. Sjálfstætt afl með eigin póli-
tíska hugsun, pólitískt óháð, þó að það
styðjist ekki við kosningaúrslit. Ég veit þú
ætlar að stinga upp f mig með því að segja
að herinn hafi kosið líka. Og hvað með
það? Atkvæði hans dreifðust á milli
ýmissa flokka. Hreyfing hersins, sem slík
tók ekki þátt. Og ef þú heldur að stjórn-
lagaþingið geti komið saman án MFA, þá
skjátlast þér illilega. Ef þú heldur að
stjórnlagaþingið verði einhvern tíma þjóð-
]þing, þá skjátlast þér hrapalega. Nei, sið-
ur en svo. Stjórnlagaþingið verður sannar-
lega aldrei löggjafarstofnun, það verður
sannarlega aldrei fulltrúadeild. Því lofa
ég þér. Það verður stjórnlagaþing og ekk-
ert meira, með takmarkaða þýðingu, ekk-
ert meira. Það kemur saman innan vel
ákveðins pólitísks ramma, i anda sam-
komulagsins við MFA, sem undirritað var
af afli, sem MFA er ekki fulltrúi fyrir.
Vegna þess að MFA hóf byltinguna 25.
apríl, ekki Jafnaðarmannaflokkurinn.
— Hef ég skilið þig almennilega?
Sagirðu að það yrði ekkert þjóðþing f
Portúgal?
Þú hefur skilið nákvæmlega. Ég lofa
þér þvi að það verður ekkert þjóðþing I
Portúgal.
— Ef svo er, af hverju þá að halda
kosningar? Af hverju tóku Kommúnistar
þátt f þeim. Af hverju að eyóa svo miklum
kröftum og peningum?
Ha, ha, ha. Kannski hefurðu eitthvað til
þíns máls. Það hefði kannski verið betra
ef við hefðum ekki tekið þátt. En maður
getur ekki alltaf gert það sem maður vill,
maður getur ekki alltaf fylgt áætlunum.
Allt hafði verið áætlað, ákveðið. Svo marg-
ir andstæðir þættir gripu inn í — þessi
mislita ríkisstjórn til dæmis. Sú mikla
stjórnarsamsteypa, þar sem 'meira að
segja alþýðudemókratar áttu sæti. Við
kommúnistar höfðum sagt hernum að al
þýðudemókratar (PPD) ættu ekki að vera
með, að ekki væri hægt að leiða landið til
sósíalisma með breiðri stjórn lýðræðis-
sinna. En þeir voru fastir í þeirri mein-
ingu að klessa saman jafnaðarmönnum,
kommúnistum, sósíalistum og ýmsum blæ-
brigðum innan hreyfingar hersins ... Við
vöruðum þá við að kosningarnar gætu
verið hættulegar, að þær væru ótímabær-
ar, að ef ekkert væri að gert myndum við
tapa þeim, að óvirk atkvæði ættu ekki leið
með herská. En við gátum aðeins komið í
veg fyrir sveitarstjórnakosningarnar. Þeir
voru ákveðnir að halda kosningarnar til
stjórnlagaþingsins.
— Cunhal, kosningar eru mælikvarði á
vilja þjóðar.
Einn af mælikvörðunum. Aðeins einn.
Og ég segi þetta bara til að gleðja þig, eða
öllu heldur, því ef ég hefði sagt „enginn
mælikvarði" þá hefðum við haldið enda-
laust áfram: já, nei, já, nei. En hvernig
getur þú talað um mælikvarða þegar til
eru hérué þar.sem fólkið kann hvorki að
lesa né skrifa? Héruð þar sem áróðurinn
felst í þvf að hvísla: „Ef þú kýst hamar og
sigð, þá koma kommúnistarnir og gefa þér
sprautu bak við eyrað.“
— Það sem þú ert að segja, Cunhal, er
að fólkið er vanþroskað. Það er alltaf
afsökunin fyrir einræðí. Og einmitt það
sama og fasistar segja.
Ja... Það þýðir ekki að fólkið sé van-
þroska.. það þýðir að kosningar eru ekki
eina ...
— Sannleikurinn er sá að þú bjóst ekki
við að tapa svo illa, Cunhal.
Nei, nei. Ég vissi að hægri menn myndu
vinna. Hafði ég ekki aðvarað herinn? Ég
bjóst við fleiri atkvæðum í Lissabon, satt
er það. Ég bjóst við fleiri atkvæðum í
mörgum héruðum, fyrir sunnan ... en ég
taldi sjálfum mér aldrei trú um að við
fengjum meirihluta. Það hefðu verið fals-
vonir. Andkommúnískar tilfinningar voru
svo heitar að ég gat ekki einu sinni haldið
fundi í sumum bæjum. Þeir skrifuðu á
veggi: „Cunhal, ef þú kemur hingað, þá
deyrðu“. Kjósendur f sveitum voru okkur
mjög óhagstæðir. 1 sveitunum einkenndist
andrúmsloftið í kosningabaráttunni af
ógn. Og alls staðar var óvinurinn sem
9 9 Án kommúnlsta
er bylllngln
óframkvæmanleg 99