Morgunblaðið - 20.07.1975, Blaðsíða 26

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. JÚLl 1975
25
• VIÐVÖRUN . . . Ræða Alexanders Solzhenitsyn í Washington # VIÐVÖRUN . . . Ræða Alexanders Solzhenitsyn í Washington
kenna. Hér verð ég að leggja áherzlu á að
ég ver Bandaríkin gegn þessum ásökun-
um.Ég verð að segja að mér finnast
Bandaríkin sízt sek i þessu máli af öllum
Vesturlöndum. Bandarikin hafa lagt mest
af mörkum til að hindra þessa þróun.
Bandaríkin hjálpuðu Evrópu að vinna
báðar heimsstyrjaldirnar. Þau lyftu
Evrópu tvívegis upp úr djúpi eyðilegging-
arinnar að loknum styrjöldum. I áratugi
lykil að New York borg, sem
þangað.
hafa Bandarikin verið eins og skjöldur til
varnar Evrópu á meðan löndin hafa velt
því fyrir sér hvernig þau geti komizt hjá
því að kosta heri sína eða jafnvel lagt þá
niður. Hvernig þau geti komizt hjá því að
borga fyrir vígbúnað. Hvernig þau geti
hætt þátttöku i NATO vitandi að Banda-
rikin munu vernda þau hvort sem er.
Þetta hafa þessi iönd gert, lönd sem
standa á ævafornum merg siðmenningar
og mennta, enda þótt þau séu nær hætt-
unni og ættu að geta gert sér betur grein
fyrir henni.
Eg er kominn hingað til þessa stóra
meginlands ykkar. I tvo mánuði hef ég
ferðazt vítt og breitt um víðáttu landsins.
Hérna verðið þið ekki vör við nálægð
hættunnar, hversu yfirvofandi hún er.
Hérna er auðvelt að láta sem ekkert sé og
misreikna sig. Hérna verður fólk að gera
andlegt átak til að skilja ástandið.
Bandaríki Norður-Ameríku hafa lengi
verið stórlyndasta og rausnarlegasta land
í heiminum. Þegar einhvers staðar verða
flóð, jarðskjálftar, eldsvoðar, náttúruham-
farir, drepsóttir, hverjir eru þá fyrstir til
hjálpar? Bandaríkjamenn.
Og hvert er svarið sem heyrist.
Skammir, formælingar og blótsyrði.
„Yankee go home!“. Upplýsingamið-
stöðvar Bandaríkjanna eru eyðilagðar,
brenndar og fulltrúar „þriðja heimsins“
stökkva upp á borð til að greiða atkvæði
gegn Bandaríkjunum.
En þetta léttir ekki hina miklu byrði á
herðum Bandaríkjanna. Söguþróunin
hefur gert ykkur að leiðtogum heims-
byggðarinnar, hvort sem ykkur líkar
betur eða ver. Land ykkar hefur ekki
lengur efni á neinni kothugsun. Stjórn-
málaleiðtogar ykkar geta ekki lengur
hugsað eingöngu um ríki þeirra, um
flokka þeirra, eða minni háttar málefni.
Þið verðið að hugsa um heiminn allan. Og
þegar næsta stjórnmálakreppa rfs í
heiminum — og ég held að einni slíkri sé
nýlokið og hin næsta geti skollið á hvenær
sem er — munu stærstu ákvarðanirnar
falla á ykkar herðar.
Ég leyfi mér að vitna í nokkuð sem ég
hef heyrt hérlendis: „Það er ekki hægt að
verja þá sem ekki hafa vilja til að verja sig
sjálfir. “
Ég er samþykkur þessu. En ég verð að
minna á að þetta var sagt í sambandi við
Víetnam. í helmingi Evrópu nútímans og
þremur f jórðu hlutum heimsins er viljinn
til sjálfsvarnar enn minni en í Suður-
Vfetnam.
Við heyrum stundum sagt eftirfarandi:
„Við getum ekki varið þá sem ekki geta
varið sig með eigin mannafla og mann-
auði.“ En gegn afli alræðisins, þegar öllu
því afli er beint gegn einu landi, getur
ekkert land varið sig með sínum eigin
styrk eingöngu.
Okkur er sagt að ekki sé hægt að verja
þá sem ekki búa við fullkomið lýðræði.
Þetta er furðulegasta röksemdin af öllum
þeim sem fram eru bornar. Og þetta er hið
leiðandi stef í þeim blöðum ykkar sem ég
hef lesið og heyrt i ræðum sumra stjórn-
málamanna ykkar. Hvenær hefur nokkru
ríki sem staðið hefur framarlega í bar-
áttunni gegn alræðinu tekizt að halda
uppi fullkomnu lýðræði? Hefurykkurhér
í Bandaríkjunum tekizt það?
Jafnvel sameinuðum lýðræðisrfkjunum
tókst ekki að geraþað — Bandarikjunum.
Englandi, Kanada, Astraliu. Þegar fyrstu
hættueinkennin fóru að berast frá Hitler,
réttu þið Stalín framrétta höndina.
Líka er sagt að „ef Sovétrfkin ætla að
fara að reyna að græða á detente þá
skulum við aldeilis...“ — En hvað gerist
þá? Því Sovétríkin hafa notað detente f
eiginhagsmunaskyni, gera það núna og
munu halda því áfram.
Kína og Sovétríkin eru til dæmis bæði
þátttakendur í detente en hafa samt sem
áður kiófest þrjú ríki í Indókína í ró og
næði. Kannski að þeir sendiykkurborð-
tennislið til að keppa við ykkur í sárabæt-
ur!
Fyrir mörgum árum sendu Sovétríkin
ykkur flugmennina sem flugu yfir
Norðurpólinn á leið til Ameríku. Ég man
mjög vel eftir árinu — þetta var í júní
1937 — þegar rússnesku flugmennirnir
luku afreksflugi sínu yfir Norðurpólinn
og lentu i Washingtonriki.Þetta var sama
árið og þegar Stalín lét drepa 40000
manns á mánuði og Stalín vissi vel hvað
hann var að gera. Flugmennirnir voru
hetjur, — enginn segir þeim neitt til
hnjóðs — en þetta var sjónarspil sett upp
til að dreifa athygli ykkar frá raunveru-
legum atburðum ársins 1937.
Og hvert er tilefnið núna? Á þessu ári
er 38 ára afmæli. Er 38 ára afmæli eitt-
hvað merkilegt? Ó nei, en þeir þurftu á
því að halda að reyna að fela Víetnam og
þvf voru þessir flugmenn sendir hingað
enn einu sinni. Chkalov minnismerkið var
afhjúpað f Washingtonríki. Chkalov er
hetja og þess verður að hans sé minnzt. En
til að gefa alveg rétta mynd hefði átt að
koma fyrir vegg á bak við minnismerkið
og varpa á hann myndum af aftökunum
sem sýndu höfuðkúpurnar og beinin.
Ég biðst afsökunar á að vitna í svona
marga hluti, en blöð ykkar og útvarp segja
svo margt sem gefur tilefni til þess.
Við getum ekki litið fram hjá því að
Norður-Víetnamar og Rauðu Khmerarnir
þverbrutu samkomulagið um Indókina.
En við skulum lítafram áveginn. Hvaða
þýðingu hefur sú staðreynd. Þýðir hún
það að víð leyfum þeim að slátra fólki
endalaust, og svo ef þessum morðingjum
sem nærast á ofbeldi þóknast að bjóða upp
á detente þá tökum við því með þökkum?
Bandariskir leiðtogar litu til framtfðar-
innar á árunum 1933 og ’34 en þeir litu
þangað miklum nærsýnisaugum. Fyrir
tveimur árum litu þeir enn fram á við
þegar þýðingarlaust samkomulag var gert
í Vietnam án nokkurrar tryggingar fyrir
friði og enn var litið á málið nærsýnisaug-
um. Þeim lá svo mikið á að ná þessu
samkomulagi að þeir gleymdu að ná heim
Bandarikjanmönnunum sem voru þarna.
Þeim lá svo mikið á að undirskrifa þetta
skjal að 1300 Bandarikjamenn týndust.
Hvernig er þetta gert? Hvernig má
þetta vera? i styrjöld er hugsanlegt að
sumir af þessum Bandarfkjamönnum hafi
horfið í bardögum. En leiðtogar Norður-
Víetnam hafa viðurkennt að nokkur hluti
þeirra sé enn í fangelsum. Hafa þeir látið
ykkur hafa landsmenn ykkar aftur? Nei.
Þeir hafa ekki gert það og þeir leggja
stöðugt fram ný skilyrði fyrir ykkur. i
upphafi sögðu þeir: „Sviptið Thieu völd-
um. “ Núsegjaþeir: „Bandaríkin eiga að
reisa við Víetnam; að öðrum kosti verður
mjög erfitt fyrir okkur að finna alla þessa
menn.“
Ef rikisstjórn Norður-Víetnams á erfitt
með að skýra það út fyrir ykkur hvað
hefur orðið um bandaríska stríðsfanga
sem ekki hefur verið skilað aftur get ég, á
grundvelli reynslu minnar i „eyjaklasan-
um“ sagt ykkur það svo ekki verður um
villzt:
Það er lögmál í „eyjaklasanum" sem
kveður svo á, að þeir sem sætt hafa verstri
meðferð og þeir sem hafa þolað hana af
mestu hugrekki, — hinir heiðariegustu,
hugrökkustu, ósveigjanlegustu — þeir
koma aldrei aftur í heiminn. Þeir verða
aldrei aftur sýndir heiminum vegna þess
að þær sögur sem þeir segja munu ekki
falla vel inn í hug manneskjunnar.
Sumir af stríðsföngum ykkar sem sleppt
hefur verið hafa sagt frá þvi að þeir hafi
verið píndir. Þetta þýðir að þeir sem enn
eru eftir hafa verið píndir á enn hrylli-
legri hátt, en þeir hafa ekki gefið eftir.
Þetta eru beztu menn ykkar. Þetta eru
fyrstu hetjur ykkar, sem stóðust raunir í
einmanalegu návígi.
Og í daggetaþeirþví miðurekki heyrt
okkur hylla þá og þegíð af því aukið
hugrekki. Þeir geta ekki verið hér vegna
þess að þeir eru i einmanalegum fanga-
klefum þar sem þeir munu annað hvort
deyja eða eyða 30 árum, eins og Raoul
Wallenberg, sænski diplómatinn sem var
handtekinn árið 1945 í Sovétríkjunum.
Hann hefur verið i fangelsi í 30 ár og þeir
munu ekki láta hann af hendi.
Og hér eru móðursjúkir framámenn,
sem sagt hafa: „Ég mun fara til Norður-
Vietnam. Ég mun krjúpa á kné og sárbiðja
þá um að láta stríðsfangana lausa“. Þetta
er ekki pólitísk aðgerð. Þetta er sjálfs-
pynding.
Skiljið þið í raun og veru hvað
„detente” hefur þýtt í öll þessi 40 ár?
Vinátta rólegra ástand, viðskipti o.s.frv.
Ég þarf að segja ykkur dálítið frá því
hvernig þetta lítur út hinum megin frá, —
nokkuð sem þið hafið aldrei heyrt eða séð
áður.
Aðeins lítils háttar kynni af Bandaríkja-
manni, — og Guð forði ykkur frá því að
hafa sést með honum á veitingahúsi —
þýðir 10 ára fangelsi fyrir njósnir. 1 fjórða
bindi „Eyjaklasans“ mun ég segja frá
slíku atviki. Sovézkur borgari var í Banda-
ríkjunum, og þegar hann kom heim sagði
hann frá því að í Bandaríkjunum væru
dásamlegar bifreiðar, vegir. Öryggislög-
reglan handtók hann og krafðist 10 ára
fangelsis. En dómarinn sagði: „Ég er ekki
að mótmæla, en það liggja ekki fyrir nægi-
legar sannanir. Getið þið ekki fundið eitt-
hvað annað á hann?“ Og þá var dómarinn
rekinn úr landi vegna þess að hann and-
mælti öryggislögreglunni og hinn
maðurinn fékk 10 ár. Getið þið gert ykkur
i hugarlund hvað þetta þýðir? Hahn sagði
að það væru góðir vegir i Bandaríkjunum.
Fyrir það fékk hann 10 ár.
Sjá nœstu 1
síðu ^gj
i VIÐVÖRUN . . . Ræða Alexanders Solzhenitsyn í Washington • VIÐVÖRUN . . . Ræða Alexanders Solzhenitsyn i Washington