Morgunblaðið - 20.07.1975, Blaðsíða 25

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. JÚLÍ 1975
• VIÐVÖRUN . . . Ræða Alexanders Solzhenitsyn í Washington • VIÐVÖRUN . /. Ræða Alexanders Solzhenitsyn í Washington
Vlðvörun
Ræða Alexanders
Soizhenltsyn í Washlngton
þetta kerfi sem hæft til stjórnmálasam-
bands, vináttu og aðstoðar. Þetta var upp-
haf vináttunnar og hernaðarsamstarfsins
sem á eftir kom.
Viðfangsefni og umfang ræðu
minnar í dag leyfa ekki að
ég segi mikið um Rússland eins og
það var fyrir byltinguna. Ég vil aðeins til
samanburðar vitna til nokkurra talna sem
hver og einn getur sjálfur lesið i fyrra
bindi „Gulag eyjaklasans" sem gefin
hefur verið út í Bandaríkjunum.
Samkvæmt útreikningum sérfræðinga f
nákvæmustu og hlutlægustu upplýsingum
sem finnast um Rússland fyrir byltinguna
og ná yfir siðustu áttatíu árin fyrir bylt-
inguna, þ.á m. þau ár þegar byltingar-
hreyfingar gerðu atlögu að lífi keisarans,
voru um 17 manns líflátin árlega.
Hinn illræmdi spánski rannsóknarrétt-
ur deyddi um það bil 10 manns á mánuði
þegar mest var.
1 bók minni „Eyjaklasanum" vitna ég í
bók sem Tsjekov gaf út árið 1920. I þeirri
bók er hróðuglega frá því skýrt að árin
1918 og 1919 hafi byltingaröflin komið
rúmlega 1000 manns fyrir kattarnef á
hverjum mánuði án réttarhalda.
Og þegar ógnaröld Stalíns stóð sem hæst
1937 og ’38 getum við deilt fjölda mánaða i
fjölda þeirra sem drepnir voru og þá kem-
ur út talan 40000 á mánuði. Þetta eru
tölurnar: 17 á ári, rúmlega 10 á mánuði,
meira en 1000 á mánuði, meira en 40000 á
mánuði. Þannig þróaðist það sem í Rúss-
landi var kölluð íhaldsemi.
Hvað gerði það mögulegt fyrir lýðræðis-
ríkin í vestri að gera bandalag við Rúss-
land þessara ára og við þetta ríki, Sovét-
ríkin? Gervallur, sameinaður lýðræðis-
heimurinn, England, Frakkland, Banda-
rikin, Kanada, Ástralía og önnur smærri
lönd gengu í hernaðarbandalag með
Sovétríkjunum árið 1941. Hvernig er hægt
að útskýra þetta? Hvernig getum við
skilið þetta?
Fyrsta skýringin sem við getum komið
með er sú að öll lýðræðisríki heims saman-
lögð hafi verið of veik til að berjast gegn
Þýzkalandi einu, Hitler einum. Ef svo
hefur verið er það hræðilegur fyrirboði.
Það er hræðilegur spádómur fyrir líðandi
stund. Ef öll þessi lönd f sameiningu gátu
ekki lagt að velli eitt lítið Þýzkaland é
dögum Hitlers, hvað geta þau gert f dag
þegar rúmur helmingur veraldar býr við
alræðisstjórn?
Ég fellst ekki á þessa skýringu. Eftirfar-
andi gæti verið önnur skýring: Bandalagið
hafi einfaldlega orðið til vegna skelfingar
og ofsahræðslu stjórnmálamanna þess
tíma. Þeir hafi einfaldlega ekki haft nægi-
legt sjálfstraust og sálarstyrk og hafi í því
ruglingsástandi ákveðið að gera bandalag
við sovézku alræðisstjórnina.
Að endingu gæti þriðja skýringin verið
sú að þetta hafi verið með ráðum gert.
Lýðræðið hafi ekki viljað verja sig sjálft
heldur viljað verja sig með því að beita
fyrfr sig öðru alræðiskerfi, sovézku al-
ræði. Ég ætla ekki nú að fjalla um
mórölsku hlið þessa mál — um það tala ég
síðar — heldur aðeins um almenn
sjónarmið. Hversu mikil þröngsýni var
þetta? Hvaða hyldjúp sjálfsblekkinga?
Rússneskur málsháttur segir að maður
skuli ekki kalla á úlfinn sér til hjálpar
gegn hundunum. Maður á sjálfur að berj-
ast gegn hundunum en ekki að kalla á
úlfinn til hjálpar. Þvf að þegar úlfarnir
koma éta þeir eða reka burt hundana en
sfðan rífa þeir mann lfka á hol.
Lýðræðisöflin í heiminum gátu sigrazt
á báðum alræðiskerfunum, fyrst hinu
þýzka, síðan hinu sovézka. Þess f stað
styrktu þau sovétalræðið, og hjálpuðu til
tvið að koma hinu þriðja af stað f Kfna.
Allir þessir atburðir leiddu til þeirrar
stöðu sem nú er í heiminum.
Þegar Roosevelt var í Teheran sagði
hann þetta þegar hann lyfti glasi sfnu f
eitt sfðasta skiptið: „Ég efast ekki um að
við þrír“ — þ.e. Roosevelt, Stalfn og
Churchill — „leiðum þjóðir okkar í sam-
ræmi við óskir þeirra og áform.“
Hvernig getum við útskýrt þetta? Sjálf-
sagt er bezt að láta sagnfræðingum það
eftir. En við hlýddum á þetta á þeim
tíma og undruðumst.
Við sem vorum f rússneska hernum
héldum að þegar við kæmum til Evrópu
mundum við hitta Bandaríkjamennina og
segja þeim frá ástandinu. Ég var í þeim
hópi hermanna sem þrammaði í átt til
Elbu. Hefði ég haldið örlitið lengra áfram
hefði ég náð til Elbu og gæti hafað tekið í
hendur framvarðasveitar bandaríska
hersins. En litlu áður en þangað var kom-
ið var ég handtekinn og settur f fangelsi
og fundum okkar bar ekki saman. En nú,
eftir þessa löngu bið, er ég hér til að segja
ykkur, sem vinur Bandaríkjanna, það sem
við sem vinir ykkar vildum segja en var
meinað að segja við Eibu.
Annar rússneskur málsháttur segir að
óvinur sé sá sem sífellt geldur jáyrði við
því sem þú segir, en vinur sá sem rök-
ræðir við þig. Það er einmitt þess vegna
sem ég er hingað kominn til að tala við
ykkur, vinir mfnir.
Eitthvað gerðist sem venjulegum
mannshuga er óskiljanlegt. Við — hinir
valdalausu almennu sovétborgarar —
gátum ekki skilið það árum og áratugum
saman hvað gerðist.
Bretland, Frakkland, Bandarfkin —
sígurvegararnir í sfðari heimsstyrjöldinni
— áttu að setja skilyrði fyrir friði, ströng
skilyrði, og skapa tilveru sem kom heim
og saman við lífsviðhorf þeirra, við frelsis-
hugmyndir þeirra og hugmyndir þeirra
um þjóðarhagsmuni.
1 stað þessa undirskrifuðu þjóðarleið-
togar vestrænna ríkja, af einhverjum
óskiljanlegum ástæðum, hverja uppgjöf-
ina á fætur annarri. Og forseti ykkur,
Roosevelt, setti Sovétríkjunum alls engin
skilyrði áður en hann hóf að veita þeim,
ótakmarkaða aðstoð.
Á ráðstefnunni í Yalta var, alveg að
óþörfu, viðurkennt hernám Mongólíu,
Moldavíu, Eistlands, Lettlands og
Litháens. Strax að því loknu var nær
ekkert gert til að vernda Austur-Evrópu
og sjö eða átta lönd þar voru einnig látin
af hendi.
Stalín hafði krafizt þess að hann yrði
látinn fá alla sovétborgara sem vildu ekki
snúa til heimalands síns. Og Vesturveldin
afhentu honum með valdi rúmlega eina og
hálfa milljón manna. Brezkir hermenn
drápu Rússa sem ekki vildu verða fangar
Stalfns og hrintu þeim með valdbeitingu
til Stalíns þar sem þeirra beið dauðinn.
Hvernig gátu hin vestrænu lýðræðisríki
gert þetta? Og i kjölfarið fylgdu 30 ár
stöðugrar undanlátsemi og uppgjafar í
hverju landinu á fætur öðru þar til nú
þegar Sovétrfkin eiga lepprfki f Afriku,
þegar nær öll Asía tilheyrir þeim og þegar
Portúgal er á leið niður í hyldýpið. Á
þessu þrjátíu ára tímabili hefur alræðinu
verið látið meira eftir en nokkurt sigrað
land hefur nokkru sinni í sögunni gefið
eftir að stíði loknu.
Það varð ekkert strið, en það hefði vel
getað orðið.
Lengi vel gat ég ekki skilið þetta. Okkur
var um megn að skilja veikleikann sem
lýsti sér í vopnahléinu í Víetnam. Hver
venjulegur borgari í Sovétríkjunum skildi
að þetta var aðeins kænt bragð sem gerði
Norður-Víetnömum kleyft að taka Suður-
Víetnam þegar þeir vildu. Og svo allt í
einu var friðarverðlaunum Nóbels úthlut-
að fyrir þetta. Sá friður er sorglegur og
kaldhæðnislegur.
Það er mjög alvarlegt hugarfar sem leitt
% Alexander Solzhenitsyn og Natalía kona hans virða fyrir sér
þeim var færður í heimsókn þeirra |
Vfetnamstríðinu lauk: „Hin blessaða
þögn.“ Ég mundi ekki óska versta óvini
mfnum þess konar blessaðrar þagnar. Ég
mundi ekki óska mfnum versta fjand-
manni þess kyns þjóðareiningar.
Ég heí eytt 11 árum í „eyjaklasanum".
Og hálfa ævi mína hef ég hugleitt þetta
vandamál. Sem áhorfandi f fjarlægð að
þessum skelfilega harmleik í Víetnam get
ég sagt ykkur að milljón manns verða
drepin þar. Fjórar til fimm milljónir
munu látnar dvelja f einangrunarbúðum
og Iátnar endurbyggja Víetnam.
Ykkur er kunnugt um hvað er að gerast
f Kambódíu. Það er þjóðarmorð. Það er
fullkomin og algjör eyðilegging en í nýju
formi.
eftir Japan, Israel, Formósu, Filippseyjar,
Malasíu, Thailand, 10 Afríkuríki. Við
skulum bara lifa í friði.
Gefið okkur aðeins tækifæri til að keyra
fallegu bílana okkar á glæsilegu hrað-
brautunum okkar. Leyfið okkur að leika
tennis og golf. Látið okkur halda áfram að
blanda drykki okkar eins og við erum vön.
Látið okkur halda áfram að horfa á tann-
kremsgljáandi brosin á auglýsingasíðum
tímaritanna.
En það er einmittþettasemeraðgerast.
Og nú hafa þessir atburðir snúizt upp í
ásakanir á hendur Bandaríkjunum í öðr-
um vestrænum löndum.
Við heyrum núna margar raddir sem
segja að allt sé þetta Bandaríkjunum að
hefur af undanhaldi sfðustu 30 ára. Af-
leiðingin er sú hugsun að gefast alltaf upp
jafnfljótt og hægt er og biðja um frið og
ró, hvað sem það kostar.
Mörg blöð á Vesturlöndum hafa skrifað:
Við skulum flýta okkur að stöðva blóð-
baðið í Víetnam og koma á þjóðareiningu
þar í landi.
Eitt af leiðandi blöðum ykkar f Banda-
ríkjunum skrifaði í stórri fyrirsögn þegar
Eins og stundum áður í sögunni er ekki
nægileg tækniþekking fyrir hendi til að
byggja gasklefa, svo að höfuðborgin hin
seka höfuðborg, er tæmd. Gamalmenni,
konur, börn eru rekin í burtu án nauð-
synja, án matar. Farið og deyið.
Nú heyrast raddir f landi ykkar og
annars staðar á Vesturlöndum: Eftirlátið
Kóreu og þá fáum við að vera f friði.
Eftirlátið auðvitað Portúgal. Látið þeim
• VIÐVÖRUN . . . Ræða Alexanders Solzhenitsyn í Washington # VIÐVÖRUN . . . Ræða Alexanders Solzhenitsyn í Washington (