Morgunblaðið - 20.07.1975, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. JÚLl 1975
Starfsaðferðir Indiru Gandhi
Hún bíður færis
að höggva á hnútinn
Zareer Masani, höfundur ný-
legrar ævisögu Indiru Gandhi,
forsætisráðherra Indlands,
skrifaði fyrir skömmu grein I
brezka blaðið OBSERVER, þar
sem hann leitaðist við að svara
þeirri spurningu, hvers vegna
Indira hefði gripið til þess ráðs að
setja herlög á Indlandi og
fangelsa andstæðinga sfna. Sömu-
leiðis tengir hann aðgerðir
hennar nú við þær aðferðir, sem
hún hefur áður beitt, þegar hún
hefur verið í vanda stödd, — og
sýnir fram á, að þær hafi yfirleitt
farið eftir ákveðnu mynstri. Þær
hafa, að hans mati, sýnt í senn
gagngera stjórnmálaþekkingu og
hárffna tilfinningu fyrir því,
hvenær tfmi sé til kominn að láta
til skarar skrfða — og þannig
jafnan orðið dramatfskar og kom-
ið andstæðingunum að óvörum.
Masani segir, að á valdaferli
Indiru hafi sýnt sig ítrekað að
fyrstu viðbrögð hennar við vanda-
málum séu væg og varkár,
stundum jafnvel svo, að út á við
hafi virzt, sem hún ætlaði að gef-
ast upp fyrir þeim þegar í stað.
Reynslan sýni hins vegar, að því >
fari fjarri — hún taki sér einung-
is tima til að fylkja liði sínu — og
þegar andstæðingar hennar haldi,
að þeir hafi náð undirtökunum,
höggvi hún jafnan á hnútinn hart
og ákveðið. Þessi vinnubrögð hafa
reynst henni vel til þessa að
minnsta kosti, meðal annars
vegna þess, að hún hefur jafnan
komið á óvart, þegar mikið hefur
legið við. Hugrekki hennar og
eitilharka hafa verið eins og
sverð, sem hún dregur skyndilega
undan sakleysislegum og kvenleg-
um saribúningi sínum og bregður
af fullkomnu vægðarleysi.
Þær ráðstafanir hennar á
dögunum að fangelsa bókstaflega
alla forystumenn andstæðinga
sinna, bæði úr eigin flokki og
öðrum samtökum, eiga sér enga
fuilkomna hliðstæðu í sögu Ind-
lands sem sjálfstæðs ríkis- en
næst þeim komast handtökur rót-
tækra kommúnistaleiðtoga árið
1962, þegar Kina og Indland áttu í
styrjöld — og handtaka verka-
lýðsforingja í járnbrautar verk-
fallinu I maí 1974. Og ritskoðun
hefur aldrei fyrr verið komið á í
Indlandi, jafnvel ekki í styrjöld-
inni við Kína.
Masani bendir á, að enda þótt
Vesturlandabúum bregði meira
við herlagasetningu Indiru
Gandhi og fangelsanirnar nú
heldur en fyrri ráðstafanir
hennar — vegna viðkvæmnislegr-
— þegar
andstæðingarnir telja
sig hafa tögl og hagldir
Mynd þessi var tekin af Indiru Gandhi í Nýju Delhi fyrir nokkrum dögum er hún ræddi þar við nokkra
ritstjóra um ástand málanna.
ar trúar þeirra á indverskt lýð-
ræði, eins og hann kemst að orði
— séu þær í rauninni ekki svo
óvæntar eða undarlegar, sé litið á
aðdraganda þeirra og nánasta um-
hverfi Indlands, til dæmis Pakist-
an, Bangladesh og Sri Lanka, þar
sem þau Butto, Mujibur og frú
Bandaranaika ríkja með harðri
hendi.
Masani minnir á, að Indira
Gandhi vár upphaflega kosin for-
sætisráðherra (í febrúar 1966) til
þess að verða eins konar skraut-
fjöður í hatti Kongressflokksins
og að forystumenn hans voru þess
fullvissir, að þeir gætu stjórnað
henni að vild. Hún sýndi það fyrst
svo um munaði árið 1969, að þeir
hefðu reiknað það dæmi skakkt
— er henni tókst á síðustu stundu
að koma í veg fyrir kosningu for-
seta, er henni var andvígur — og
lét síðan kné fylgja kviði með þvi
að losa sig við Morari Desai,
íhaldssaman, aldraðan varafor-
sætisráðherra sinn og þjóðnýta
fjórtán helztu banka landsins.
Hún kom sem sigurvegari út úr
klofningi flokksins og kosning-
arnar 1971, þar sem hún hlaut
meira atkvæðafylgi en faðir
hennar hafði nokkru sinni notið,
sýndu svo ekki varð um villzt, að
henni hafði tekizt að sannfæra
hinn fátæka og ómenntaða fjölda
Indlands um, að hún stefndi að
því að bæta lífskjör hans.
Næsti stóri prófsteinninn á
stjórnmálakænsku Indiru var
Bangladesh-málið. Sem fyrr fór
hún sér hægt í upphafi — og í níu
mánuði stóð hún gegn kröfum
landsmanna sinna og stuðn-
ingsmanna um að senda indverskt
herlið til Bangladesh. Það var
ekki fyrr en í desember 1971,
þegar hryðjuverk Pakistana i
Bangladesh höfðu magnað andúð
almenningsálitsins í heiminum
gegn þeim, að hún lét til skarar
skríða. Áður hafði hún tryggt sér
aðstoð Sovétmanna og stutt
skæruhernað gegn Pakistönum í
Bangladesh til að lama bardaga-
hæfni þeirra. Sfðan sveiflaði hún
sverði sínu með leifturhraða og
stríðið var unnið.
Sigurinn í Pakistan jók álit
Indiru Gandhi geysilega heima
fyrir — jaðraði við dýrkun á
henni eftir þetta, henni var líkt
við Durga, stríðsgyðju Hindúa og
eftir fylkiskosningarnar 1972 þar
sem Kongressflokkurinn vann
víðast hvar mjög á, skipaði hún
ráðherraembætti hinna ýmsu
fylkja eftir eigin geðþótta. Hún
hafði alger undirtök í stjórn
landsins, flokknum og fylgi yfir-
gnæfandi meirihluta þjóðarinnar.
En það gekk hægt að ráða bót á
erfiðleikum lands og þjóðar og
almenningi tók að lengja eftir
uppfyllingu þeirra kosningalof-
orða Indiru Gandhi að losa
þjóðina undan fátækt. 1 stjórn-
málum landsins og stjórnsýslu
varð ekkert Iát á spillingu og
annarri óáran. Tveimur árum
eftir hinn glæsilega kosningasig-
ur stóð Indira frammi fyrir meiri
háttar hættu. Hin gamla kempa
Jayaprakash Narayan hafði risið
upp gegn henni, fyrst og fremst á
grundvelli stjórnleysis og spill-
ingar f stjórnkerfinu — og það
varð fljótt ljóst, að þessi barátta
hans átti sér sterkan hljómgrunn
meðal fólksins.
Efnahagssérfræðingar höfðu
um árabil bent á, að óhugsandi
væri að vinna bug á sívaxandi
verðbólgu í Iandinu — sem hafði
tekið stórt stökk fram á við
með Bangladesh-styrjöldinni —
nema með mjög ströngum efna-
hagsráðstöfunum og óvægilegum
aðgerðum til að binda enda á
svartamarkaðsbrask, hamstur og
ólöglega birgðasöfnun
landbúnaðarins og verzlunar-
stéttanna, jafnframt því sem
nauðsyn bæri tii að koma á öflugu
opinberu dreifingarkerfi fyrir
lífsnauðsynjar handa landsmönn-
um en helmingur Indverja býr
Framtíð Indlands og Indiru ko
umbótaáætlunarinna
ÞÁ skoðun má vfða sjá f skrifum
vestrænna fréttamanna frá Ind-
landi, að mestu skipti um þróun
stjórnarfars þar f framtfðinni
hversu til takist um framkvæmd
þeirrar nýju umbótaáætlunar f
félags- og efnahagsmálum, sem
Indira Gandhi lagði fram laust
eftir sfðustu mánaðamót. 1 þess-
ari áætlun var lögð megináherzla
á umbætur á kjörum verkafólks í
iandbúnaðinum, (niðurfellingu
skulda og átthagafjötra fátækl-
inga, skiptingu ónýttra stórjarða,
umbætur f húsnæðismálum,
áveituframkvæmdir o.s.frv.) en
einnig boðaðar geysiharðar refsi-
aðgerðir gegn hvers konar ólög-
legri fjármálastarfsemi og auð-
söfnun, svo sem jarðabraski,
svartamarkaðsbraski og smygli.
Af skrifum fréttamanna má
ráða, að í þessum nýju áætlunum
Indiru Gandhi sé fátt eitt, sem
ekki hafi komið fram áður en
spurningin virðist nú, hvort
aukin völd geri henni fært, að
framkvæma þessar umbætur.
Bent er á, að áætlanir hennaf séu
ekki ýkja róttækar, enda stefni
Indira ekki að neinni umbyltingu
þjóðfélagsins, þar eð hún ætti þá
á hættu að fá miðstéttirnar og
herinn upp á móti sér, — en þar
með væri grundvellinum kippt
undan herlagasetningunni 26.
júnf sl.
Fréttamenn benda á, að það
sem fyrst og fremst vaki fyrir
Indiru Gandhi sé að gera ind-
verskt þjóðfélag sterkara, auð-
ugra og áhrifameira án meiri
háttar umróts hinna sterku hefða
f landinu.
Eftir herlagasetninguna hefur
allt verið með kyrrum kjörum í
landinu. Framkvæmd herlaganna
hefur fyrst og fremst verið fólgin
í ritskoðun, umfangsmiklum
handtökum andstæðinga stjórn-
arinnar til hægri og vinstri —
fjöldi fangelsaðra skiptir nú þús-
undum — og banni við starfsemi
ýmissa stjórnmálasamtaka — er
talið, að 26 samtök hafi verið
bönnuð.
I fyrsta sinn frá því Indland
varð sjálfstætt ríki hefur verið
komið þar á ritskoðun — og regl-
urnar þar um eru býsna stranear.
Leyfið mér að gera fullkomlega
Ijóst, að ég er enginn svindlari.