Morgunblaðið - 20.07.1975, Blaðsíða 19

Morgunblaðið - 20.07.1975, Blaðsíða 19
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. JULl 1975 19 £ Cunhalog aðrir frambjóðendur kommúnista á kosningafundi í apríl í Lissabon. aðeins skyndilausn á bráðum vanda- málum. Jafnvel þó að ekki hefði verið stefnt að sósíalisma, þá voru þessar þjóð- nýtingar löngu orðnar nauðsynlegar. Og hér kemur þú gasprandi um kosningaúr- slit, lýðræðisleg réttindi, frelsi. — Er það vegna þess að þér ifkar ekki slfkt tal að þú lézt þagga niður f blaði jafnaðarmanna, Republica? Er það vegna þess að þér er ekkert gefið um frelsi að þú hefur komið allri upplýsingamiðlun und- ir einokun, allt frá dagblöðum til útvarps og sjónvarps? Ég hef ekki komið neinu undir einokun. Blöðin stjórna sér sjálf hugmyndafræði- lega og mér finnst það ágætt. Þau fylgja byltingarþróun Portúgal og eru algerlega frjáls. Það leiðir af sjálfu sér, að ef starfs- menn álíta ritstjóra eða blaðamenn gagn- byltingarsinnaða, þá hafa þeir rétt til að krefjast uppsagnarþeirra. Þaðermeira að segja skylda þeirra, andleg og pólitísk. Alls staðar i Portúgal geta starfsmenn blaða rekið ritstjórann. Eða neitað að prenta blaðið fyrir hann. Það er það sem gerðist með Republica. Jafnaðarmenn höguðu sér móðursýkislega. Þeir bjuggu til hneyksli úr málinu til að minna fólkið á að þeir unnu kosningarnar. Sannleikur- inn er sá að starfsmennirnir gerðu uppreisn af þvi að Republica birti ekki annað en árásir á Kommúnistaflokkinn, fúkyrði um PCP og gagnrýni á byltinguna. Þeir byrjuðu með þvi að ritskoða efni, sem þeim fannst ósanngjarnt og gerðu svo uppreisn. Það var alveg rétt hjá þeim að gera það. — Hvað ef starfsmenn úr liði jafnaðar- manna gerðu það sama við þfn blöð. Hvað myndirðu segja við þá, Cunhal? Ha, ha. Ég myndi segja: Strákar. . . Heyrðu Cunhal, af þvf að þú ert hroka- fullur, og leynir því hvergi, þá virkarðu eins og harðstjóri sem reynir ekkert til að fela harðstjórn sína. En gerir þú þér ekki grein fyrir þeim skaða, sem þú vinnur verður, en ftalski Kommúnistaflokkurinn getur þó, þrátt fyrir allt, náð til sín sjö milijón atkvæðum, en þú fékkst ekki einu sinni 700 þúsund. Hefurðu nokkru sinni fhugað þá staðreynd? Hefurðu nokkurn tíma fhugað klókindin f þeim kosti, sem Togliatti tók, að gerast þátttakandi f svo kölluðu borgaralegu lýðræði? Nei, nei, nei, nei, nei, nei og nei. Við höfum þegar fengið miklu meira með okkar lagi. I dag eru engir einkabankar i Portúgal, og allir grundvallarþættir hafa verið þjóðnýttir. Umbætur i landbúnaði eru á leiðinni, kapitalisminn er eyðilagður og einokunin er við það að vera eyðilögð. Og þessu er ekki hægt að snúa til baka. Ekki hægt að snúa til baka. Þess vegna er svar mitt við kvörtunum evrópskra kommúnista þetta. Við bíðum ekki eftir kosningaúrslitum til að breyta hlutum og eyðileggja fortíðina. Okkar leið er bylting og á ekkert sameiginlegt með kerfi ykkar. Trúirðu þvf að Portúgal verði kommúnistfskt? Það geri ég vissulega. Það er stefnu- mark mitt, úr þvi að ég er sjálfur kommúnisti. Og það er óumdeilanlegt að Portúgal, eins og ástandið er þar núna, er að færast i átt til sósialisma. Það eina sem ég get ekki sagt, eins og ástatt er, er hvers konar mynd sósíalisminn mun taka. Kannski ég ætti að geta það, þar sem ég stjórna flokki, sem er svo langt í frá að hafa verið sigraður. En, hreinskilnings- jega, þá get ég það ekki. Ég veit ekki af hverju. Við kommúnistar vildum helzt fá allt, en við verðum að sætta okkur við mjög flókinn, mjögandstæðufullan veru leika. Okkar stefna að kommúnistisku Portúgal er vissulega opin fyrir breyt- ingum. Við höfum undirritað 5 ára banda- lag við MFA. Og við ætlum ekki að snúast gegn hernum. — Hvað ef herinn uppgötvar það að honum er ekki eins kært til ykkar eins og M KOSNINGAR, HA, HA" þurfti að sigra, ekki fasismi, það var Kommúnistaflokkur Portúgals. Allir voru á móti okkur, hægriöflin, miðöflin og vinstriöflin. Við höfum ykkur líka á móti okkur, ykkur í heimspressunni — alltaf talandi um Prag, um Lissabon eins og hún væri Prag ... og Vatikan-útvarpið hvatti fólk til að kjósa ekki vinstriöflin og jafnaðarmenn hömruðu á hættunni -á borgarastríði, á strfði við Spán ef kommúnistar kæmust til valda, á valda- ráni kommúnistahers. Það var óhjákvæmilegt að hægrimenn ynnu. — Það voru ekki hægrimenn sem unnu, Cunhal. Það voru jafnaðarmenn, sem unnu. Auk þess var engin ógn. Þú talaðir þar sem þér sýndist. Kosningarnar voru haldnar f samræmi við reglur. Það varst þú, sem sfðar hafðir rangt við. Nánar tiltekið aðhafðist ólöglega. Ah, á þessu stigi málsins verð ég að skýra út fyrir þér hvað er að gerast I Portúgal, hvert ástandið er. Það er bylting í gangi, skilurðu? Byltingu hefur verið komið af stað, skilurðu? Jafnvel þó að hún þróist samfara þróun borgaralegs lýð- ræðis, sem stundum fellur saman við markmið byltingarinnar og stundum stangast á við það. Lausn okkar vanda- mála felst í afli byltingarinnar, en borgaralegt lýðræði vill leysa þau með gömlum kosningahugtökum og lögfræði- legri hugsun og vill verja hana með lögum fyrri stjórnar. Það skírskotar til laga sem ber að hlýða. I byltingunni verða lög til, ekki virt. Skilurðu? Byltingin virðir ekki gömul lög, hún býr til ný. — Alveg rétt. Alveg satt. En fyrst svo er, af hverju þá þetta tal um lýðræði? Lýðræði þýðir valddreifing, frjáls hugs- un. Það eru kosningar, sem verður að virða. Kosningar þar sem allir geta tekið þátt, ekki bara flokkar, sem þú sættir þig við. Þetta er þín skoðun. Hún er sfður en svo mín. Mér skilst það. En hver ósköpin áttu þá við þegar þú tekur orðið lýðræði þér f munn? Alls ekki það sem vaiddreifingarsinnar eiga við. Fyrir mér er lýðræði það að losna við kapítalisma og auðhringi. Og ég skal bæta við: Það er héðanífrá enginn grund völlur fyrir lýðræði í Portúgal .að vestur- evrópskri fyrirmynd. Með „héðanífrá“ meina ég „ekki lengur“. Auðvitað, ef okkur hefði verið sagt þann 24. aprfl: „Þið búið við svipaðar stjórnmálaaðstæður og í Frakklandi, eða á Italíu eða í Englandi“, þá hefðum við hrópað upp yfir okkur: „dásamlegt, hvílíkur léttir“. En allt fór á annan veg. Rás atburðanna opnaði okkur nýja möguleika og það er ekki hægt að ætlast til þess að óskir þjóðar setji sjálfum sér takmörk. Með öðrum orðum: Ykkar vestræna lýðræði nægir okkur ekki lengur. Við höfum ekki lengur áhuga á ykkar lýðræðislega frelsi, sam- fara einokunar valdi. Við myndum ekki taka það upp þó að við gætum. Vegna þess að við viljum það ekki. Við kærum okkur ekkert um lýðræði eins og ykkar. Við viljum ekki einu sinni ykkar sósíalisma, eða draum um sósíalisma. Er það ljóst? — Hvað þá? I þessu landi þurfum við gegnumgang- andi, róttæka breytingu á sviðum félags- og efnahagsmála. Við eigum um tvennt að velja: annað hvort einokun samfara sterkri afturhaldsstjórn, eða að binda endi á einokun með sterku kommúnísku lýðræði. Kapítalismi í Portúgal hefur þróast á mjög sérstæðan hátt — byggist á vanþróuðum iðnaði, frumstæðum land- búnaði, fátækt, sem tæknin hefur aldrei náð að linna. Að auki, þá hefur hann alltaf notið verndar stjórnarbáknsins. Það var fasistaríkið sjálft, sem lagði grundvöllinn að auðhringakerfinu með þvi að kúga verkamenn með ofbeldi og viðhalda þeim ófremdarskilyrðum, sem þeir búa við. Okkar kapitalismi hefur alltaf verið van- þróaður, og stenzt ekki samanburð við þann, sem er f Vestur-Evrópu. Það hefur alltaf verið geysilegur munur á launum okkar verkamanna og annarra evrópskra verkamanna, hyldýpi milli lifskjara. Þar af leiðandi hef ég áhuga á að losna við einokun, þó að við gerum það á nokkuð óskipulegan hátt eins og stendur. Það sem þú sérð nú i Portúgal er aðeins byrjunin. Þetta eru bráðabirgðaaðstæður. Reyndu ekki að halda að þær þjóðnýtingar, sem þegar hafa verið gerðar, séu samkvæmt einhverri áætlun eða stefnu. Þær eru P pPortúgai verður aldrel land ivðræðisiegra réltlnda pp evrópskum vinstri sinnum og sérstaklega félögum þfnum, kommúnistum f öðrum löndum. Hugsaðu bara um spánska Kommúnistaflokkinn.... 0. Aumingja spánski Kommúnistaflokk- urinn. 0. Grey spönsku kommúnistarnir. Hvað aðstaða þeirra snertir mig djúpt, hvað ég þjáist fyrir þá. — Hugsaðu bara um ítalska Kommún- istaflokkinn og þann greiða, sem þú hefur gert Kristilegum demókrötum á Italfu. Æ. Hvað mér þykir þetta leitt, hvað ég kvelst, navré. Je suis navré. Vraiment navré. Ó, aumingja ítölsku kommúnistarn- ir. Je pleure pour les Communistes Italiens. Ég græt fyrir alla evrópska kommúnista. Ég ásaka sjálfan mig, ég fordæmi sjálfan mig, ég kvelst fyrir þeirra hönd. Já, ég þekki kvartanir þeirra. Þeir endurtaka það i hvert skipti sem þeir koma hingað. „Af hverju gerirðu þetta?“ „Af hverju felstu ekki á einhverjar reglur lýðræðisins?" „Af hverju meinarðu Kristilegum demókrötum að taka þátt i kosningunum?“, og svo framvegis og svo framvegis og amen. Hvaða Kristilegu demókrata? Þeir voru ekki annað en pfnulítill flokkur, sem stofnaður var fjórum vikum áður, með fasista í farar- broddi. Fasista, sem hefði átt að vera búinn að sitja í fangelsi síðan 28. septem- ber, því hann hafði þá svikið hreyfingu hersins með Spinola. Ungur afturhalds- flokkur, sem hafði ekki einu sinni kaþólskan grundvöll og hafði þegar reynt að gera samsæri... — Það erennósannað, oghvaðsem þvf lfður var þá ekki MDP (Movimento Democratio Portugues, kommúnistisk samtök) Ifka slfkur smáflokkur, en stofn aður fyrir stuttu með þinni blessun? Við horfum f gegnum tvo mjög ólíka glugga. Þinn gluggi er ekki minn. Mér er það augljóst. Mér þykir það þó sæta furðu að þú skulir hæðast að kommúnistabræðrum þfnum f öðru landi. ttalskir kommúnistar voru að reyna að ná sögulegri málamiðlun og þú.... Æ, hvað það er sorglegt að vita til þess að þeir hafi þjáðst svo mikið vegna mfn. Ó, hvað mér finnst ég vera rotinn. Þeir sáu möguleika og ég eyðilagði hann fyrir þeim. Veiztu hvað mér finnst. Ef að kommúnistaflokkur skaðast af atburðum sem verða í öðru landi, ef hann þarf að bera afleiðingarnar, þá þýðir það það . .. — ... að hann sé ekki til að púkka upp á? Það má vera að hann sé ekki mikils ykkur til hans, Cunhal. Hvað ef þeir breyta Portúgal f eitthvað svipað Perú? Nei ... ég held ekki. Nei, ekki Perú. . . — En ef svo skildi fara? Ja, þá skal ég segja þér þetta: Þú getur varpað frá þér þeirri hugmynd að nokkuð pólitískt afl geti lifað af i Portúgal áh Kommúnistaflokksins. Eða öllu heldur: Án kommúnista er byltingin ófram- kvæmanleg. Ég er ekki að segja þetta til að láta í ljós neina skoðun. Ég er að segja þetta til að skýra frá staðreyndum. Ég er ekki heldur að segja þetta til að gefa kúgun f skyn. Ég er að segja þetta til að sýna að við gerum okkur grein fyrir því að án okkar er ekki hægt að vera. Herinn gerir sér grein fyrir þessu og hefur ekki uppi nein áform um að halda áfram án okkar. Hvorki nú né síðar. — Samt sem áður eru sumir innan hersins á móti ykkur. Eg skfrskota til maóista, sem segjast vera búnir að fá nóg af áhrifum Kommúnistaflokks Portúgals innan herráðsins og hreyfingar hersins. Það leynast vissulega nokkrir maóistar í hernum, og það er augljóst að þeir eru á móti okkur, því þeir eru innblásnir aftur- haldi. Allir maóistahópar eru að því leyti eins, alls staðar í heiminum. Óvinur þeirra er ekki miðstéttin, eða jafnvel kapitalism- inn. Þeirra óvinur er Kommúnistaflokkur- inn. Portúgölsku maóistarnir eru hins og itölsku, frönsku og þýzku maóistarnir, brúður afturhaldsins gegn Kommúnista- flokknum. Og af þeim stafar hætta. Aftur á móti hafa þeir enga möguleika á að ná völdum. Allt sem þeir geta gert er að kljúfa, standa i móðgunum, eins og f gær- kvöldi, þegar þeir byrjuðu að öskra yfir því að í búðum fyrir pólitíska fanga væru kommúnistar sem hafa róið undir með fasistum. — Fangabúðir? Hvað kemur næst? Er ekki nóg að hafa fangelsi? Hvað eru marg- ir pólitfskir fangar f Portúga! f dag? Framhald á bls. 39 p p Stundum eru hermennlrnlr ailtol vægirpp I

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.