Morgunblaðið - 20.07.1975, Blaðsíða 27

Morgunblaðið - 20.07.1975, Blaðsíða 27
26 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. JÚLl 1975 • VIÐVÖRUN . . Ræða Alexanders Solzhenitsvn í Washington • VIÐVÖRUN . . Ræða Alexanders Solzhenitsyn í Washington Viðvörun Ræða Alexanders Solzhenltsyn I Washlngton Á árunum 1945, 1946 og 1947 var fjöldi manna i fangelsum okkar fyrir að hafa framið glæpsamleg athæfi, — ekki fyrr að hafa starfað fyrir Hitler, heldur vegna þess að Bandaríkjamenn höfðu hleypt þeim útúr þýzkum fangelsum og þeir höfðu dvalizt smátíma á Vesturlöndum. Það þýddi að þeir höfðu séð velferðina hinum megin og mundu segja frá henni. Allt þetta fólk fékk 10 ára fangelsi. Þegar Nixon var i siðustu heimsókn sinni til Moskvu fluttu bandariskir blaða- menn fréttir t.d. frá götum Moskvu á þennan hátt: „Ég geng niður rússneskt stræti með hljóðnemann og spyr hinn venjulega sovézka þegn: Hvað finnst yður um fund Brezhnevs og Nixons? Og til mikillar furðu svöruðu allir: Dásamlegt. Ég er mjög ánægður með þetta“. En hvert er gildi slíkra fréttamanna ef þeir flytja ykkur þetta hingað til Vestur- landa án þess að hugsa málið? Áður en ég kom inn í þennan ráðstefnu- sal, hafði ég seinkað heimsókn minni til Washington dálítið til að skoða nokkur venjuleg svæði í Bandaríkunum, heimsækja nokkur riki og spjalla við fólk. Og mér var sagt, — og þetta var í fyrsta sinn sem ég heyrði þetta, að á stríðsárunum hefðu verið sovézk-bandarísk vináttusam- tök í hverju ríki sem söfnuðu til aðstoðar við sovézku þjóðina, — hlý föt, gjafir — og allt þetta var sent til Sovétríkjanna. Það fór ekki aðeins svo, að við fengum aldrei þessa aðstoð, við sáum hana heldur aldrei. Henni var varið til forréttinda- fólksins. Og enginn sagði okkur frá þessu. Á Stalínstímanum var allt sagt sem hægt var að segja Bandaríkjunum til bölvunar I Sovétríkjunum. Hvenær sem er geta blöðin slegið upp fyrirsögnum eins og: Hin blóðþyrsta heimsvaldastefna Bandaríkjanna ætlar að leggja undir sig heiminn. Margir menn f okkar landi munu trúa þessu, munu láta blekkjast og líta á ykkur sem ógnun. Þetta er það sem detente þýðir í okkar landi. Sovézka kerfið er svo lokað að það er næstum því ógerlegt fyrir ykkur hér að skilja það. Og kenningasmiðir ykkar og fræðimenn skrifa bækur til að reyna að skýra hvernig hlutirnir gerast þar. Sumar barnalegustu útskýringarnar eru hrein- legar fyndnar f augum sovézka borgara. Sumir segja að Sovétleiðtogarnir hafi nú hætt hinni ómannúðlegu stefnu sinni, öðru nær. Þeir hafa ekki hætt einu eða neinu. Sumir segja að f Kreml séu sumir til vinstri en aðrir til hægri og þeir berjist innbyrðis. Þeir eru allir eins. Einhvers- konar valdastreita á sér að vísu stað, en þeir vilja allir það sama. Þriðja hugsanlega skýringin er að vegna tækniþróunarinnar í Sovétríkjunum sé stjórn efnahagsmála landsins nú I hönd- um sérfræðinga og að þeir muni áður en langt um líður ákveða örlög þjóðarinnar frekar en flokkurinn. Ég segi ykkur hins- vegar að sérfræðingarnir stjórna efnahag landsins á sama hátt og hershöfðingjarnir stjórna hernum. Það er að segja þeir stjórna engu. Allt er gert eins og flokkur- inn býður. Þannig er kerfið. Dæmið sjálfir. Þetta er kerfi þar sem ekki hafa verið haldnar kosningar f 40 ár, sem mark er á takandi heldur eingöngu farsi. Þetta er kerfi sem hefur engar lög- gjafarstofnanir, enga frjálsa fjölmiðla, enga sjálfstæða dómara, — þar sem þegnarnir hafa hvorki áhrif á stefnuna í innanlandsmálum né utanrfkismálum, þar sem sérhver hugsun sem brýtur í bága við viðhorf ríkisins er brotin á bak aftur. Og rafeindahlustun er svo hersdags- legur hlutur, að hún vekur enga eftirtekt. Þið hér f Bandaríkjunum fenguð eitt hler- unarmál sem olli slfku uppþoti að það stóð í mörg ár. I Sovétríkjunum er hlerað i sérhverri verksmiðju, sérhverri íbúð, sér- hverju húsi. Þetta er kerfi, þar sem grímulausir slátrarar á borð við Molotov, sem kom milljónum manna fyrir kattarnef, hafa aldrei verið dregnir fyrir dóm, heldur setjast í helgan stein á gríðarlega háum eftirlaunum. Hvers virði eru undirskriftir hinnar sovézku valdaklfku? Hvernig er unnt að treysta undirskrift þeirra á detente- samriingi? Þið ættuð að spyrja sjálfir sér- fræðinga ykkar og þeir munu segja ykkur að á sfðustu árum hafi Sovétrfkjunum tekizt að búa til dásamleg efnavopn og eldflaugar, sem eru jafnvel betri en þær sem notaðar eru í Bandaríkjunum. Og hvaða ályktun eigum við að draga af þessu? Er þörf á detente eða ekki? Það er þörf á detente eins og það er þörf á lofti. Það er eina leiðin til að bjarga jörðinni. En við þörfnumst virkilegrar detente. Virkileg detente hefur þrjú einkenni: 1 fyrsta lagi afvopnun, þ.e. ekki bara varð- andi vopn til að eyða öðrum rfkjum, held- ur líka varðandi ofbeldi gagnvart eigin þjóð. í öðru lagi er það skilyrði að detente sé ekki byggð á brosum, áorðum, heldur á traustum grunni og muni ekki hverfa eins og dögg fyrir sólu. I þessum tilgangi er nauðsynlegt að hinn samningsaðilinn hafi einhvert vald yfir árásum, vald almenn- ingsálitsins, frjálsra fjölmiðla, frjáls- kjörins þings. Ef ekkert slíkt vald er til staðar er engin trygging fyrir hendi. Og þriðja skilyrðið: Hverskonar detente er um aðræðaþegarþeirnota ómannúðlegan áróður sem í Sovétríkjunum er kallaður „hugmyndafræði — strfð"? Detente krefst vinsemdar. Hættum hugmynda- fræðilegum styrjöldum. Sovétríkin og kommúnistaríkin kunna að stjórna viðræðum. I lengri tfma veita þeir engar tilslakanir, og svo slá þeir loks aðeins af örlítið. Þá segja allir sigri hrósandi: Sko, þarna hafa þeir slakað til. Þá er rétti tíminn til að skrifa undir. Evrópskir samningsmenn frá 35 löndum hafa í tvö ár staðið i sársaukafullum samningsviðræðum. Loks veita kommúnistarnir tilslakanir. Nokkrar konur frá kommúnistarikjunum geta nú gifzt útlendingum. Og fáeinir fréttamenn munu nú fá leyfi til að ferðast til nokkurra staða sem þeir fengu ekki að ferðast til áður. Þeir veita tilslakanir sem nema einum þúsundasta af eðlilegum mannréttindum. Og hér á Vesturlöndum heyrast alls konar raddir sem segja: Sjáum til. Þeir eru á slaka á. Við verðum að skrifa undir. Meðan á þessum tveggja ára viðræðum hefur staðið hefur kúgunin aukizt í öllum löndumAustur-Evrópu, — jafnv°l í Júgó- slavíu og Rúmeníu. Og þá segir kanslari Austurríkis, einmitt núna: „Við verðum að skrifa undir þetta samkomulag eins fljótt og auðið er“. Um hverskonar sam- komulag yrði þar að ræða? Þetta sam- komulag yrði jarðarför Austur-Evrópu. Þið verðið að skilja eðli kommúnismans, hugmyndafræði kommúnismans.Allar kenningar Leníns snúast um það að gagn- vart kommúnismanum er sá fífl sem ekki tekur það sem að honum er rétt, það sem liggur fyrir framan hann. Ef þú rekur þig á vegg skaltu snúa aftur. Kommúnistaleið- togarnir virða þyí ekkert nema staðfestu, ákveðni, og þeir fyrirlíta og hlægja að mönnum sem sífellt hörfa undan. Ykkur er sagt, — og þetta skal verða síðasta tilvitnun min í orð leiðtoga ykkar, að vald án nokkurrar tilraunar til sátta muni leiða til heimsátaka. En ég segi að vald með sifelldri undanlátsemi er ails ekkert vald. Af reynslu get ég sagt að aðeins ákveðni gerir kleift að standast árásir kommúnisks alræðis. Við höfum mörg dæmi úr sögunni og ég skal nefna nokkur. Sjáið Finnland, þetta litla land, sem 1939 stóðst árás með eigin her. Þið vörðuð Berlín 1948, og aðeins vegna ákveðni ykkar kom ekki til heimsstyrjaldar. Sama gerðist gagnvart kommúnistum í Kóreu 1950. Og 1962 komuð þið því til leiðar að eldflaugarnar voru fjarlægðar frá Kúbu. Aftur kom ákveðni og staðfesta í veg fyrir heimsátök. Við sovézkir andófsmenn höfum enga skriðdreka, engin vopn, eng- in samtök. Við höfum ekkert. Hendur okkar eru tómar; við höfum að eins hjarta okkar, og reynslu af þessu kerfi í hálfa öld. Þegar við höfum fundið innri styrk til að berjast fyrir rétti okkar höfum við gert það. Aðeins vegna þeirrar ákveðni okkar höfum við þraukað, og ég stend hér frammi fyrir ykkur ekki vegna velvildar kommúnismans og ekki vegna detente, heldur vegna minnar eigin ákveðni og dyggs stuðnings ykkar. Kommúnistarnir vissu að ég myndi ekki gefa eftir um eina hársbreidd, ekki um millimetra, og þegar þeir gátu ekki gert meir, drógu þeir sig í hlé. Þetta hafa erf iðleikarnir kennt mér. Ég vil ekki nefna mörg nöfn f þessu sambandi, þvf þá hættum við á að gleyma öðrum hliðum málsins. Frekar væri rétt að nefna tölur. Nú eru f Sovétrfkjunum tugþúsundir pólitfskra fanga og sam- kvæmt áætlunum brezkra sérfræðinga eru nú um 7000 manns á geðveikraspítðl- um tilneyddir. En tökum Vladimir Bukovsky sem dæmi. Honum var sagt: Farðu. Farðu úr landi. Farðu til Vesturlanda og haltu kjafti. Og þessi ungi maður, sem var dauð- vona, sagði: Nei ég fer ekki. Ég hef skrif- að um fólkið sem þið hafið sett á geð- veikrahælin. Látið það laust og þá skal ég fara til Vesturlanda. Þetta er það sem ég á við með ákveðni gagnvart skriðdrekunum. Til að draga saman allt það sem ég hef sagt við ykkur, get ég sagt, að f stað þess að hafa samræðurnar pólitískar ættum við heldur að lyfta þeim upp á siðferðilegt plan, og segja: 1933 og 1941 gerðu leiðtog- ar ykkar og allur hinn vestræni heimur skilyrðislaust samkomulag við alræðið. Við verðum að gjalda fyrir þetta og við höfum gert það í 30 ár og við eigum eftir að gjalda fyrir það á verri hátt. Það er ekki hægt að hugsa aðeins á hinu lága plani pólitískra bollalegginga. Einnig þarf að hugsa um það sem er heiðarlegt og virðingarvert, — ekki aðeins um það sem er nytsamlegt. Vestrænir lagaspekingar hafa nú komið sér upp hugtakinu „lögfræðilegt raun- sæi“. Með því vilja þeir ýta til hliðar hverskonar siðferðilegu mati á ástandi. Þeir segja: Viðurkennið staðreyndir. Þið verðið að skilja að ef þessi og þessi lö,g hafa verið sett í þessum og þessum lönd- um, þá verða þessi lög, sem gera ráð fyrir ofbeldi, að vera virt og viðurkennd. Um þessar mundir á þetta hugtak mikið fylgi meðal lögfræðinga, — þ.e. að lög séu ofan siðferði; lög eru eitthvað sem er búið til og þróað, en siðferði hinsvegar ófull- komið og skipulagslaust. Svo er þó ekki. Þvert á móti er siðferði ofar lögum. Lögin eru tilraun okkar mannanna til að koma hluta þess siðferðislega sviðs sem er fyrir ofan okkur inn í lögmál okkar. Við reynum að skilja þetta siðferði, færa það niður á jörðina og setja það í formi laga- setninga. Stundum tekst okkur þetta vel, stundum ekki. Stundum verður útkoman aðeins skrumskæling á siðferðinu. En sið- ferði er alltaf ofar lögunum. Og við megum aldrei gleyma því. Við verðum innst inni að viðurkenna að það er næstum því brandari að tala um orð eins og „gott“ og „illt“ á Vesturlöndum á tuttugustu öld. Þettar eru gamaldags hug- tök, en þau eru raunveruleg og raunhæf engu að sfður. Þetta eru hugtök af sviði sem er fyrir ofan okkur. Og í stað þess að taka þátt í skammsýnum pólitískum bolla- leggingum verðum við að viðurkennatil- vist hins illa f heiminum og hin miklu öfl hatursins. Og við verðum að veita þvf viðnám, — ekki láta undan, öllu því sem það fer fram á. I dag á tvenns konar meiri háttar þróun sér stað i heiminum. Annars vegar er sú sem ég hef lýst fyrir ykkur, — þróun skammsýns undansláttar, þar sem gefið er eftir og gefið er eftir í þeirri vori að úlfurinn fái einhvern tíma nóg. Hins vegar er sú þróun sem ég tel vera lykilinn að þessu öllu. Undir járnaga kommún- ismans f Sovétríkjunum og öðrum komm- únistalöndum fer fram frelsun mannsand- ans. Ný kynslóð er að vaxa upp sem er staðföst f baráttu sinni við hið illa, sem er ekki reiðubúin að ganga að skilyrðis- Iausum málamiðlunum, sem vill heldur fórna lffi, launum, lífsskilyrðum en fórna samvizkunni í samningamakki við hið illa. Þessi þróun hefur nú náð svo langt að marxisminn í Sovétríkjunum hefur sokkið það djúpt að hanner einfaldlegafyrir- litinn. Enginn hugsandi maður I landi okkar, jafnvel skólanemendur, getur talað um marxismann án þess að brosa. En þessi frelsun okkar, sem augljóslega mun leiða til þjóðfélagslegra breytinga, fer hægar en þróun undansláttarins. Þegar við sjáum þennan undanslátt, þessa uppgjöf, verðum við hræddir. Hvers vegna svona fljótt? Hvers vegna á hverju ári? Ég sagði í upphafi að þið væruð banda- menn frelsishreyfingar okkar f komm- únistalöndunum og ég skora á ykkur: Hugsum f sameiningu og reynum að finna leið til að breyta sambandinu milli frels- unar og undanlátsemi. I hvert sinn sem þið hjálpið fólki sem er ofsótt í Sovétrfkj- unum sýnið þið ekki aðeins góðmennsku og dyggð, þið eruð ekki aðeins að verja það, heldur eruð þið að verja sjálfa ykkur um leið. Þið eruð að verja framtfð ykkar. Reynum því að stöðva þessa glórulausu undansláttarþróun, þessi sniðugu lög- fræðilegu rök fyrir þvf hvers vegna við eigum að slá sífellt af. Hvers vegna þarf að láta af hendi æ meir af tæknilegri þekkingu, sem kommúnistalöndin nota til að brjóta niður þegna sína? Ef við getum a.m.k. hægt á þessari undansláttarþróun og gert frelsuninni kleift að þrífast áfram í kommúnistalönd- unum, þá mun þetta tvennt að lokum verða eitt. A okkar litlu reikisstjörnu eru ekki lengur til innanrfkismál. Kommúnistaleið- togarnir segja: Blandið ykkur ekki í inn- anríkismál okkar. Látið okkur kyrkja þegna okkar í friði og spekt. En ég segi við ykkur: Blandið ykkur meir og meir f málið, blandið ykkur eins mikið f það og þið getið. Við biðjum ykkur um að koma og blanda ykkur í málið. • VIÐVÖRUN . . Ræða Alexanders Solzhenitsyn í Washington • VIÐVÖRUN . . Ræða Alexanders Solzhenítsyn í Washington

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.