Morgunblaðið - 28.09.1975, Síða 23

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. SEPTEMBER 1975
27
eftir ELINU
PÁLMADÓTTUR
AÐ HIKA er sama og tapa, segir
málshátturinn. Og auðvitað reyn-
um við að lifa í samræmi við svo
margreynda speki. Þvi er um að
gera að vera ekkert að tefja sig á
að hugsa og leita upplýsinga bara
samþykkja snarlega hvað eina eða
gera um það ályktun. Þótt ekki sé
rokið I neina framkvæmd — það
kostar bara fyrirhöfn og maður
verður sjálfur að fara að bardúsa
— má alltaf skora á einhvern að
gera eitthvað í málinu hið skjót-
asta.
Nýlegt dæmi um það hvernig
bregðast má við skjótt og vel og
ekki láta deigan siga, er ályktun
verkalýðsforustunnar um að
hætta umsvifalaust að afgreiða
þýzku eftirlitsskipin með vatn og
vistir í íslenzkum höfnum. Enda
var henni vel tekið. Einhverjum
blaðamanni í fréttaleysi virðist
hafa dottið þetta I hug. Og auð-
vitað er miklu drýgri frétt að
hringja í verkalýðsforingja,
ráðherra og sjómenn og
spyrja þá hvort þeir ætli ekki
eða þori ekki að gera neitt I
málinu, heldur en að leita upplýs-
inga um það hjá hafnaryfirvöldum
hvort mikil brögð séu að þvi að
þýzkir togarar fái þessa þjónustu.
Þessu má vel halda áfram i marga
daga, ef hugmyndaflugi er beitt til
að herja á nýja viðmælendur. Og
það hefur þann kost, að þeir sem
sitja og hlusta á fréttir geta sagt:
— Jæja, þora þeir bara ekki i
Þjóðverjann! Athuga málið? Þetta
eru bara hugleysingjar! Og keppi-
nautarnir í hneykslisblöðunum sjá
að ekki gengur að láta „skúbba"
sig á svo góðu hneyksli, eins og
sagt er á fagmáli. Gott hneyksli
selur blaðið. Hvað eiga þá forustu-
menn stórra hópa að gera, þar
sem þeir sitja kring um stjórnar-
borðið á fundi? Að fara að leita sér
upplýsinga um hvernig ástandið
er í málinu, tefur bara og sýnir
ekkert nema linku. Ekki geta af-
komendur víkinganna legið undir
því að vera vændir um aðgerðar-
leysi. Bara reka af sér slyðruorðið
og samþykkja nógu harðorða á-
skorun — og varpa boltanum af
sér á yfirvöld, ríkisstjórn, þing-
menn eða einhverja, sem hefð-
bundið taka við slikum sending-
um.
En þeir góðu menn eru bara
ekki einir um það í voru landi að
sýna þvilfk snarheit og hugrekki.
Næstum öll félög, allirfundir, gott
ef ekki allir þjóðfélagsþegnar sýna
iðulega af sér slikt snarræði. Þeir
sem sitja heima, geta þó alltaf
hnusað og tekið undir og hneyksl-
ast. Hver vill tefja ákvarðanatöku
með þvi að fara að athuga sinn 1
gang, spyrja sjálfan sig og aðra,
og liggja svo undir því að eitthvert
hik sé á manni.
Ég verð að gera þá játningu að
fyrir nokkrum árum brást ég alv-
eg, er komið var með undirskrifta-
lista að dyrunum hjá mér. Þar stóð
að undirritaðir mótmæltu ákveð-
inni byggingu, sem ætti að risa
einhvers staðar í nágrenninu. Lik-
lega hefi ég verið of syfjuð svo
snemma á sunnudagsmorgni, því
ég spurði eins og álfur: Hvaða
byggingu? Hvar á hún að vera? Og
hve há? Það vissi maðurinn við
dyrnar mínar ekki, spurði bara
hvort ég vissi það ekki sjálf. Ekki
nógu vel, var svarið. Við komum
okkur þá saman um að líklega
mundu hinir íbúarnir í húsinu ekki
vita það heldur. En sá sem sett
hafði listann af stað, hafði bara
sagt manninum að allir i húsum
frá ákveðnu númeri við götuna og
að tilteknu númeri ættu að skrifa
undir og yrðu að gera það um
heigina, því hann ætlaði að koma
mótmælunum á framfæri á fundi
næstkomandi þriðjudag. Ég stakk
upp á þvi að fá á fund með okkur,
mótmælendum, einhvern sem
kynni skil á málinu og svo gætum
við mótmælt á eftir, ef þurfa
þætti. Sú h'ugmynd var skjótt
samþykkt, eins og hin, af mannin-
um við dyrnar, sem kvaðst koma
henni á framfæri við höfund list-
ans, áður en hann færi lengra. Ég
leitaði upplýsinga og bjó mig undir
að vita hvaða afstöðu ég ætti að
taka, en heyrði aldrei neitt meira
um fund eða lista. Aðrir hafa þó
sjálfsagt fræðst um málið, þvi ég
frétti síðar af mótmælalista. Mitt
hús og þau næstu voru þó ekki
með. Þarna sjáið þið hvað hik
getur haft í för með sér. Fólk, sem
þarf að leita sér upplýsinga, er
ekki púkkandi upp á. Það fær bara
ekki að vera með. Það er ekki
gaman að vera svona forvitin og
haldin þeim vana að vera alltaf að
spyrja.
Annað virðist geta flýtt fyrir
vinnubrögðum og vera til hægðar-
auka. Á fjölmennum fundum eru
tillögur iðulegast ekki bornar upp
og gerðar, fyrr en flestir eru farnir
af fundi og þunnskipað I salnum.
Allir sjá að það er mun fyrirhafnar-
minna. Og hver er að taka það
fram í fréttinni af fundinum hve
mörg atkvæðin voru, bara ef það
er þorri atkvæða. Einkum er hag-
ræði af þessu ef fundurinn stendur
fram á nótt eða fram á kvöldmat.
þegar þeir hungruðu eru horfnir
og hinir að flýta sér. Þá er ekki
hægt að standa I neinu þrasi eða
spurningum. Og ekki getur maður
setið með hendur í kjöltunni, eins
og maður sé ekki með á nótunum,
þegar hinir rétta upp höndina.
Þá má llka hafa leiðbeiningar af
þeim hópi manna. sem maður hef-
ur samsamað sig að. Bara klkja á
hvað þeir eru að gera, sem eru I
sama trúarbragðahópi, I svipuðum
aldursflokki, til vinstri eða hægri,
eftir þvl sem við á, eða I þeim
hópnum sem maður fellur bezt I.
Alltaf má flokka þetta undir sam-
stöðu eða til stuðnings einhverju
máli og álitsauka fyrir það.
Ósjálfrátt eða sjálfrátt samsama
sig býsna margir einhverjum mála-
flokki, stefnu. hópi eða félagi og
vilja veg þess sem mestan, svo að
miklu skiptir að halda uppi áliti
þess. Stundum er skyldi hópurinn
landið manns eða þjóðin, sem
byggir það. Álit hennar gengur
fyrir öllu og skal stutt fram í rauð-
an dauðann. hvar sem er og hven-
ær sem er. Viðbrögð hugarins mið-
ast ósjálfrátt við það í hverju máli.
Tillit til álits eða heiðurs ein-
hverju er orðið svo inngróið i
heilabúið, að raunsætt viðhorf til
mála er gersamlega útilokað.
Þetta var t.d. mjög áberandi á 30
ára afmæli heimsstríðsins okkar
blessaðs. Þá vaknaði spurningin:
Hver þjóðanna þriggja, Sovétrikj-
anna. Bretlands eða Bandarikj-
anna, lagði nú mest fram til að
sigra Þjóðverja? Með raunsæjum
athugunum hefði átt að vera auð-
velt að svara þvi. i raun reyndist
það þó ekki. Ljóminn af þessari
dáð hlaut að vera einhverjum til
vegsauka i augum hvers þess,
sem áhuga hafði á málinu. Þvi
vildi fyrst koma slagsíða á álit
hans í átt til Rússa, Breta eða
Bandarikjamanna, og siðan var
farið að skoða málið og tina til
rök. Helst væri kannski að fá
skoðun einhvers, sem engan á-
huga hefur á málinu. en hvers
virði er slikt álit? Ég man að ég las
einhvers staðar i þvi sambandi. að
ekki nokkur maður hafði fyrirfram
séð fyrir jafn liklegan atburð og
vináttusamning Rússa og Þjóð-
verja 1939. Og þegar hann var
orðinn að veruleika, og byrjað var
á útskýringum, sveigðust líkurnar
skjótt eftir þvi hvort viðkomandi
hafði dulda löngun til að gera
Rússa góða eða vonda, sterka eða
veika.
Þær eru margar gryfjurnar að
falla i. Þvi er vist best að vera
ekkert að hugleiða málin eða leita
upplýsinga. Bara rétta upp hönd-
ina, samþykkja eða fella tillöguna
og vera ekkert að tefja timann.
Bara varpa boltanum til einhvers
annars með tilheyrandi digurmæl-
um.
sem nam 7lA% af hlutafénu. Ég
féllst á að taka þessi hlutabréf í
stað peninga, þegar ég framvísaði
reikningi mínum fyrir lögfræði-
lega þóknun vegna félagsstofnun-
arinnar. Hlut þennan átti ég um
nokkurra ára skeið, seldi síðan
hlutabréfin og hef frá því ég tók
við embætti borgarstjóra ekki átt
neinn hlut í þessu félagi né neinn
á mínum vegum. Starfsemi þess
er mér því alveg óviðkomandi og
ég hef engra persónulegra hags-
muna að gæta varðandi afkomu
félagsins. . . . Ég á ekki eignarhlut
i neinum fyrirtækjum, sem þurfa
á fyrirgreiðslu eða aðstoð borgar-
innar að halda á nokkurn hátt. Ég
get því óháð öllum fjárhagslegum
hagsmunum tekið afstöðu til
manna og málefna i þessari
borg.“
Albert
Guðmundsson
borgarfulltrúi:
1 viðtali við Morgunblaðið á
föstudag er Albert Guðmundsson,
borgarfulltrúi, sem gagnrýni út af
Ármannsfellsmálinu hefur mjög
verið beint að, spurður álits á
sakadómsrannsókn þeirri, sem nú
stendur fyrir dyrum. Um hana
segir Albert Guðmundsson: „Það
var ætlun mín frá því þetta mál
kom fyrst fram fyrir almenning
frá andstæðingum Sjálfstæðis-
flokksins og þá sérstaklega í Al-
þýðublaðinu, að fara þess á leit,
að ásakanir þær, sem bornar hafa
verið fram verði kannaðar til hlit-
ar og sá rógburður, sem fram hef-
ur komið i þessu svokallaða Ár-
mannsfellsmáli verði kveðinn
niður í eitt skipti fyrir öll.
Ákvörðun um opinbera rannsókn
hefur aftur á móti tafizt bæði
vegna fjarveru borgarstjóra, sem
er forystumaður borgarstjórnar-
flokks sjálfstæðismanna og eins
vegna framkominnar tillögu frá
borgarfulltrúa Alþýðuflokksins í
borgarráði um skipun sérstakrar
nefndar innan borgarráðs til þess
að rannsaka þær fullyrðingar,
sem fram hafa komið i þessu máli.
Nú þegar ljóst er, að ekki næst
samstaða innan borgarráðs um
skipan nefndarinnar er ekki eftir
neinu að bíða, að rannsókn á veg-
um hins opinbera hefjist enda á
almenningur rétt á fullkomnustu
upplýsingum um allt þetta mál.“
Þá er Albert Guðmundsson
spurður um þær ásakanir, að sam-
band hafi verið á milli lóðaúthlut-
unarinnar og fjárframlaga Ár-
mannsfells og hann svarar því á
þessa leið: ,,Ég vil fyrst og fremst
segja það, að ég harma, að góður
stuðningsaðili Sjálfstæðisflokks-
ins skuli að ósekju dreginn inn i
slíkt pólitískt fjaðrafok sem hér
um ræðir. Það er rétt, að Ár-
mannsfell studdi byggingu Sjálf-
stæðishússins myndarlega eins og
fram hefur komið hjá borgar-
stjóra en þvi verður fólk að trúa,
að framlag Armannsfells hefur
engin áhrif haft á afstöðu mína til
umræddrar lóðaúthlutunar
hvorki beint né óbeint .... Ég
bauð mig fram til þjónustu, þegar
ég fór í framboð og sú þjónusta
stendur öllum til boða án skilyrða
um framlag til Sjálfstæðishússins
eða Sjálfstæðisflokksins, eins og
það fólk, sem til mín hefur leitað,
getur sjálft bezt dæmt um.“ í við-
tali þessu við Albert Guðmunds-
son koma einnig fram athyglis-
verðar upplýsingar þegar hann er
inntur eftir því, hvort fjárframlög
hafi verið boðin fram með skilyrð-
um til Sjálfstæðishússins. Um það
segir hann: „Ég get ekki neitað
því, að i 2—3 tilvikum hefur það
komið fyrir og ég hef jafnharðan
skýrt frá því á fundum byggingar-
nefndar og einnig að þessum aðil-
, um hafi ég visað á dyr. Ástæðan
fyrir því, að ég taldi nauðsynlegt
að skýra byggingarnefnd frá
þessu var sú, að ég vildi ekki að
framlög bærust frá þessum aðil-
um í gegnum aðra byggingar-
nefndarmenn."
Davíð Oddsson
borgarfulltrúi:
Yngsti borgarfulltrúi Sjálfstæð-
isflokksins í Reykjavík, Davíð
Oddsson stud. juris., hefur nokk-
uð komið við sögu þessa máls, þar
sem það hefur komið fram opin-
berlega, að á lokuðum fundi borg-
arstjórnarflokks sjálfstæðis-
manna bar hann fram fyrirspurn
um, hvort hugsanlegt væri, að ein-
hver tengsl væru á milli fjárfram-
lags Ármannsfells og lóðaúthlut-
unar þeirrar, sem til umræðu hef-
ur verið. í viðtali við Morgunblað-
ið í dag (laugardag) er Davfð
Oddson spurður, hvers vegna
hann hafi borið þessa fyrirspurn
fram og hann svarar:
„Mér hafði borizt til eyrna
þrálátur orðrómur um, að tengsl
kynnu að vera á milli fjáröflunar
til Sjálfstæðishússins og úthlut-
unar lóðar til Ármannsfells. Og er
ég heyrði þessar grunsemdir frá
heimildum, sem ég taldi mark-
tækar, þótti mér eðlilegt, að ég
spyrði þann, sem gerst mátti vita
og sögunum var beint gegn, Al-
bert Guðmundsson, hreint út um
málið. Ég gerði það á lokuðum
fundi borgarfullirúa og varafull-
trúa Sjálfstæðisflokksins og gat
þess í upphafi, að ég mundi trúa
svari Alberts Guðmundssonar fyr-
irvaralaust. Albert svaraði skýrt
og skorinort, að ekkert samband
væri þarna á milli."
1 viðtali þessu kemur einnig
fram, að Davíð Oddsson er ósam-
mála þeim vinnubrögðum, sem
viðhöfð hafa verið í sambandi við
þessa lóðaúthlutun og hnígur
gagnrýni hans mjög í sömu átt og
hér í Reykjavíkurbréfi fyrir hálf-
um mánuði er hann segir: „Ég tel,
að slíkar lóðir eigi að auglýsa sér-
staklega og atvik öll í kringum
skipulagningu lóðarinnar eru
ekki með þeim hætti, sem ég
hefði kosið og ég tel það skipulag
ekki hafa leitt til þeirrar for-
sendu, að Ármannsfelli bæri að fá
löðina þegar af þeirri ástæðu. Það
voru aðeins 3—4 borgarfulltrúar
Sjálfstæðisflokksins, sem tóku á-
kvörðun um þessa lóðaúthlutun
og ég frétti fyrst um að hún væri
á döfinni, þegar ég las um úthlut-
unina í dagblöðum og allt var um
garð gengið."
Hvað má læra?
Eins og þetta yfirlit sýnir, hafa
forsvarsmenn Sjálfstæðisflokks-
ins í þessu máii nú lagt spilin á
borðið en eftir stendur á sjálf-
sögðu að bíða niðurstöðu saka-
dómsrannsóknar þeirrar, sem
sjálfstæðismenn í borgarstjórn
Reykjavlkur hafa nú óskað eftir.
En engu að sfður má mál þetta
verða sjálfstæðismönnum ærið
umhugsunarefni. Á sjálfstæðis-
mönnum í landsmálum og sveitar-
stjórnarmálum hvílir mikil á-
byrgð og þeim ber í öllum störf-
um sínum fyrir kjósendur að haga
þeim á þann veg, að hafið sé yfir
alla gagnrýni af þeirri tegund,
sem að undanförnu hefur verið að
þeim beint. Að sjálfsögðu verður
aldrei komizt hjá þvi, að menn
hafi mismunandi skoðanir á
stjórnmálum og efnisatriðum
þeirra viðfangsefna, sem glímt er
við hverju sinni. En heiðarleika
trúnaðarmanna Sjálfstæðis-
flokksins í opinberum málum á
aldrei að vera unnt að draga í efa.
í kjölfar þeirra umræðna, sem
fram hafa farið á opinberum vett-
vangi um mál þetta má búast við,
að það verði rætt ítarlega innan
Sjálfstæðisflokksins og að trúnab-
armenn flokksins leitist við að
draga nokkra lærdóma af því. í
því sambandi má benda á eftirfar-
andi atriði:
í fyrsta lagi er ljóst, að alltof
langur tími leið frá því, að gagn-
rýni hófst á þessa umræddu lóða-
Framhald á bls. 47.