Morgunblaðið - 03.10.1976, Page 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 3. OKTÓBER 1976
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ræða utan-
ríkisráðherra
Einar Ágústsson ut-
anríkisráðherra ávarp-
aöi allsherjarþing Samein-
uðu þjóðanna sl. þriðjudag.
Það var mjög að vonum að
meginefni ávarpsins fjall-
aði um hafréttarmálefni.
Ráðherrann lagði áherzlu
á, að ráðstefnunni hefði
þegar tekizt að ná sam-
komulagi um ýmis mikil-
væg efnisatriði, þar á með-
al um stærð auðlindalög-
sögu og landhelgi, sem
naumast yrði frá horfið.
Þýðingarmesta atriðið,
sem enn væri óleyst, væri
um alþjóða-
hafbotnssvæðið. Nauðsyn-
legt væri að þetta viðfangs-
efni fengi forgangsmeð-
ferð á framhaldsfundum
ráðstefnunnar, sem hefjast
í New York 23. maí á næsta
ári, og að allt yrði gert til
að auðvelda lausn þess á
milliþingafundum fram til
þess tíma. Vitnaði ráðherra
til þess að Hamilton S. Am-
erasinghe, sem er í senn
forseti allsherjarþingsins
og hafréttarráðstefnunnar,
hafi lagt áherzlu á slíka
málsmeðferð á lokafundi
hennar hinn 17. september
sl. Ráðherra sagöi að rangt
væri að hafréttarráðstefn-
an hefði mistekizt. Sann-
leikurinn væri sá, að það
sem þegar hefði áunnizt,
hefði veigamikla þýðingu,
en hafa yrói þolinmæði við
úrlausn þess, sem eftir
væri.
Því næst fjallaði ráð-
herra um vígbúnaðarkapp-
hlaupiö í heiminum, sem
hann taldi alvarlegasta
vandamál mannkynsins í
dag. Hin alþjóðlega vopna-
sala næmi 20 milljörðum
dollara á ári og þá væri
ekki meðtalið það, sem her-
væddar þjóðir framleiddu í
eigin þágu og næmi marg-
faldlega þessari fjárhæð.
Samdráttur í vopnafram-
leiðslu myndi losa mikla
fjármuni, sem betur væru
komnir til göfugri verk-
efna. Utanríkisráðherra
ræddi einnig kynþátta- og
nýlenduvandamál, einkum
með hliðsjón af þróun mála
í S-Afríku, ástandið í Líb-
anon og Mið-
Austurlöndum almennt, og
það verkefni S.Þ. að
tryggja það, að þessi og
önnur ríki gætu í framtíð
búið í friði og öryggi innan
viðurkenndra landamæra.
Utanríkisráðherra ræddi
sérstaklega um starfsvett-
vang S.Þ., sem væri mikil-
vægur öllum þjóðum.
Lagði ráðherra í því efni út
af orðum, sem finna má í
fornum ritum íslenzkum,
og enn eru íslendingum
tungutöm, ,,að ber væri
hver að baki, nema sér
bróður eigi“. Bakfiskurinn
í íslenzkri utanríkispólitik
undanfarin 30 ár hefur
verið þátttaka í Sameinuðu
þjóðunum sagði ráóherr-
ann. Svo myndi verða um
langa framtíð.
Hér skal sérstaklega tek-
ið undir þau oró utanríkis-
ráðherra, að styrkur okkar
og öryggi, sem fullvalda
þjóðar í víðsjálum heimi,
liggur ekki hvað sízt í þvi
fjölþjóðlega samstarfi, sem
við erum aðilar að, bæði
innan Sameinuðu þjóð-
anna, margháttaðs sam-
starfs Norðurlanda, EFTA
og ekki sízt Atlantshafs-
bandalagsins, þ.e. varnar-
samstarfs vestrænna lýð-
ræðisþjóða. Með aðild okk-
ar að Nato fetuðum við í
fótspor bræðraþjóða okk-
ar, Norðmanna og Dana,
sem máttu þola bitra
reynslu af haldleysi hlut-
leysis og hernám á árum
síðari heimsstyrjaldarinn-
ar — og létu sér að kenn-
ingu verða. Reynsla okkar
varð raunar hliðstæð, þ.e.
hernám, þó að við hlytum
það lán í óláni, að lenda
þeim megin víglínunnar
sem lýðræði og mannrétt-
indi voru nokkurs metin.
Þessi reynsla, hnattstaða
landsins og viðblasandi
staðreyndir líðandi stund-
ar leiddu okkur til þess
varnarsamstarfs, sem ætl-
að er að tryggja frið í okk-
ar heimshluta og öryggi og
fyllveldi aðildarríkjanna,
hvað tekizt hefur allar göt-
ur frá stofnun Atlantshafs-
bandalagsins.
Friður, öryggi og velferð
þjóðanna hvilir á alþjóð-
gerðu starfsmenn sjón-
varpsins ólöglegt verkfall.
Af þeim sökum féllu út-
sendingar sjónvarps niður
í allmarga daga. Nú hefur
vaknað sú spurning, hvort
sjónvarpsnotendur eigi
rétt á afslætti af afnota-
gjöldum vegna þess. Það
hefur verið dregið í efa af
forráðamönnum Ríkisút-
varpsins.
Hér hlýtur ríkisfyrirtæki
að sitja við sama borð og
einkafyrirtæki. Þegar dag-
blöð hætta að koma út
vegna verkfalla, sem
nokkrum sinnum hefur
legu samstarfi. Samtök
sameinuðu þjóðanna eru
viðleitni til að skapa betri
og traustari heim og frið-
samlega sambúð þjóða. Á
þeim vettvangi hefur
margt vel tekizt, þó rangt
sé að horfa fram hjá hætt-
um sundurlyndis og gagn-
stæðra hagsmuna. Engu að
síður er það rétt hjá utan-
ríkisráðherra að bakfiskur-
inn í utanríkisstefnu
íslendinga í 30 ár hefur
verið heiðarleg viðleitni til
að taka þátt í óhjákvæmi-
legu, fjölþjóðlegu sam-
starfi, til að tryggja eigið
öryggi og stuðla að friði og
farsæld í heiminum.
argjöldum í samræmi við
það, enda engin rök til þess
að menn greiði fyrir vöru,
sem þeir ekki fá. Með sama
hætti eiga sjónvarpsnot-
endur nú kröfu til aö fá
afslátt af afnotagjöldum í
samræmi við þann dag-
fjölda, sem útsendingar
féllu niður. Yfirmenn Rík-
isútvarpsins geta ekki kom-
izt upp með það, þótt um
ríkisfyrirtæki sé að ræða
að hafa að engu þann sjálf-
sagna rétt þeirra sem
kaupa þá vöru, sem þeir
framleiða og gátu ekki lát-
ið í té um skeið vegna ólög-
legs verkfalls
Afsláttur af
afnotagjöldum
Fkomið fyrir, hafa kaupend-
yrir nokkru ur fengið afslátt af áskrift-
| Reykjavíkurbréf
CLaugardagur 2. október ♦♦♦♦♦••♦♦>
„Menn sem kalla
sig frjálslynda”
Jóhann Hannesson, fyrrum
þjóðgarðsvörður og prófessor,
sem nú er nýlátinn, var einn
þeírra manna, sem hvað mest og
bezt mótuðu skoðanir fólks á ís-
landi, meðan hann var og hét.
Hann var einarður maður en
sanngjarn og tillitssamur í rök-
ræðum, hafði fastar og ákveðnar
skoðanir, sem voru byggðar á
mikilli menntun og lífsreynslu,
sem mun næstum einsdæmi með
okkar þjóð. Eftir langa útivist,
þar sem hann var m.a. trúboði í
Kína (talaði einn örfárra Islend-
inga kínversku), kom hann heim
til íslands og hóf að veita nýjum
menningar- og hugmyndafræði-
legum straumum ínn i íslenzkt
þjóðlíf. Það er ekki óalgengt að
hitta ungt fólk, sem heldur því
fram, að greinar Jóhanns Hannes-
sonar, ekki sízt þær, sem hann
skrifaði í Morgunblaðið eftir
Kínadvöl sína, hafi haft mikil og
varanleg áhrif á það. Jóhann var
ekki sfzt lýðræðislega hugsandi
maður í stjórnmálum og gagn-
rýndi harkalega það einræði, sem
alls staðar hefur fylgt i kjölfar
valdatöku marxista.
Jóhann Hannesson flutti oft og
einatt framsöguræður á fundum
og þá ekki sízt meðan Stúdenta-
félag Reykjavíkur hélt uppí kröft-
ugri starfsemi hér á landi og
markaði spor í samtímasögu og
þótti þá ávallt mikill fengur að
ræðum hans enda voru þær sér-
stæðar og merkilegt framlag í
heldur einhæfar umræður hér á
landi; minnisstæð eru t.a.m. skrif
hans um firringu i nútima samfél-
agi, og þá með tilliti til marxism-
ans.
Eitt helzta hlutverk blaða er að
koma merkilegum skoðunum á
framfæri við almenning. Og með-
an Morgunblaðinu tekst að hvetja
menn eins og Jóhann Hannesson
til að leggja eitthvað til málanna,
gegnir það þörfu hlutverki í þjóð-
félagi okkar. Jóhann Hannesson
var ólíkur þeim, sem nú láta hvað
mest að sér kveða í fjölmiðlum.
Hann var stórlega vel hugsandi
maður, reyndi að bæta fólk með
upplýsingu og rökum, sannur
húmanisti. Hann sló ekki um sig
til að vekja athygli á sjálfum sér
eða „sínum mönnum", enda hugði
hann aldrei á framboð og hvarfl-
aði ekki einu sinni að honum að
komast á þing. Þó hefði Alþingi
íslendinga verið mikill fengur að
manni eins og Jóhanni Hannes-
syni, svo miklir sem mannkostir
hans voru. En hver spyr nú um
mannkosti?
Ögetið er þess grundvallar,
sem Jóhann Hannesson byggði
á trú sína og sannfæringu.
Hann var guðfræðingur að
mennt og fastur fyrir i lífsafstöðu
sinni. En auðvelt var að rökræða
við harin trúmál eins og annað,
enda talaði hann með yfirsýn og
af hleypidómaleysi þess, sem hef-
ur hlotið mikla menntun og hefur
þroska til að láta hana auka sér
viðsýni, enda ekki vanþorf á hér á
landi, þar sem þröngsýni, ónær-
gætni og tillitsleysi eru að verða
eitt helzta einkenni þeirra, sem
hæst tróna.
Maður, sem hefur verið um
nokkurt skeið érlendis, kom heim
nýlega og sagði, að sér hefði fund-
izt hann vera „dottinn ofan í
drullupoll“, þegar hann fór að
lesa brigzlyrðin og „fréttirnar'* í
íslenzku dagblöðunum. Slík er
taugaveiklunin, að engu er líkara
en að hér séu menn annaðhvort
einungis að tala um glæpamenn
eða við glæpamenn. En þvi miður
eru forsendurnar fyrir þessum
umræðum í þjóðfélaginu þær, að
upp hefur komizt um hrikaleg
glæpamál, sem enn hefur þvi mið-
ur ekki verið unnt að brjóta til
mergjar, þannig að allir þeir sem
sekir eru hafi verið látnir sæta
ábyrgð. En vonandi verður ekki
langt þar til svo verður. Manns-
hvörf og e.t.v. morð I sambandi
við þau hafa ekki verið daglegt
brauð á íslandi. Morgunblaðið
hefur áður fagnað því, að erlend-
ur sérfræðingur skuli hafa verið
fenginn til starfa hér á landi til að
upplýsa þessi mál. Enn fagnar
blaðið þvf. Og vonandi fæst niður-
staða, sem hreinsar loftið.
Snúum okkur aftur að Jóhanni
Hannessyni og drögum nokkurn
lærdóm af því, sem hann boðaði.
Um eitt skeið skrifaði hann
greinaflokk i Lesbók Mbl. sem
hann nefndi Þankarúnir og var
hann mikið lesinn. Hann fjallaði
um andleg verðmæti á menn-
ingarlegan hátt, en það er að
verða undantekning i íslenzkum
dagblöðum. Þar ræður ríkjum
flatstill meðalmanna.
Þó að Gyðingar væru annarrar
trúar en kristnir menn, þoldi
Jóhann Hannesson ekkiannað en
að þeim væri sýnd full virðing —
og þá ekki sízt af kristnum mönn-
um — og gagnrýndi harðlega þær
ofsóknir, sem Gyðingar hafa orðið
fyrir. Hann sagði í einum Þanka-
rúnum sinum: „Á hvað ber eink-
um að benda börnum til að koma I
veg fyrir að hatur á Gyðingum
myndist með þeim, þegar kennd
eru kristin fræða? Þessi spurning
kann að virðast furðuleg og óþörf,
en samt er hún í brennidepli í
kennaramenntun nútímans og
væri ekki úr vegi að sumir prestar
hugleiddu hana lika. Er ekki
furðulegt, að menn geti leiðzt út í
hatur um leið og þeir kenna trúar-
brögð kærleikans? En svo lævis
og lipur er syndin, að menn ganga
í þessa gildru, eflaust oft óafvit-
andi, og ekki sízt menn, sem kalla
sig frjálslynda (leturbr. Mbl.) og
telja sig af þeim sökum meiri
nútímamenn og heldur betri en
aðra menn, sem ekka skreyta sig
fjöðrum frjálslyndisins. Það er
engin tilviljun að illræmdustu
Gyðingaofsóknir hófust í Þýzka-
landi í kjölfar frjálslyndu guð-
fræðinnar. Þar í landi héldu
margir frjálslyndir guðfræðingar
að sér höndum, meðan ýmsir
fremstu menn díalektísku guð-
fræðinnar sátu í fangelsum eða
voru hundeltir af nazistum fyrir
andmæli gegn Aríagreininni og
augljósa samstöðu með Gyðing-
um. Um þetta þögðu menn yfir-
leitt á íslandi eða tóku í streng
með villutrúarmönnum. . .“
I þessum orðum felst ekki litill
lærdómur fyrir þá íslendinga,
sem nú lifa og hlusta á hvern
donkíkótinn af öðrum hæla sér af
því að vera boðberi frjálslyndis
og kærleika, mannbætandi lifs og
heiðarleika, á sama tíma og hver
hundeltir annan. Jafnvel mál-
gagn kommúnista hefur ekki við
að hrósa sjálfu sér nú í vikunni og
blæs út eins og plastfill af því að
hafa „brotið blað í islenskri blaða-
mennsku", svo að vitnað sé i
hégómann. Meðan þeir alþýðu-
bandalagsmenn rembast við að
„brjóta dagblað" í blaðamennsk-
unni reyna þeir og aðrir að bera
það út, að útbreiðsla Mbl. dragist
saman, enda þótt Mbl. hafi aldrei
veríó greitt af jafn mörgum
áskrifendum og nú. Útbreiðsla
blaðsins eykst jafnt og þétt, þrátt
. fyrir óskhyggju keppinauta.
(Mbl. hefur margoft óskað eftir
því, að komið verði á fót upplags-
eftirliti hlutlausra aðila til að
fram komi réttar tölur um út-
breiðslu dagblaðanna — og er það
hér mcð cnn ítrckað).
I nafni frjálsiyndis segist mál-
gagn Alþýðubandalagsins hafa
kallað Einar Ágústsson, utanríkis-
ráðherra, á hvalbeinið, en hafði
að vísu ekkert upp úr því annað
en hversdagslegt samskraf um
veizlur og kunningjaboð, en
dembdi sér svo yfir hann vegna
lánamála hans — og miklast af
öllu saman (!). Timinn er ekki
lengi að svara f sömu mynt og