Morgunblaðið - 02.11.1976, Side 34

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 2. NÖVEMBER 1976
34
Auður Þorbergsdóttir lögfræðingur:
í tilefni Reykjavíkurbréfs...
I tilefni af Reykjavíkurbréfi i
Morgunblaðinu 10. október 1976.
Stærri hluti þessa Reykjavíkur-
bréfs ber fyrirsögnina „Heimilið
og skattarnir". I grein þessa eru
teknir upp kaflar úr ritstjórnar-
grein Timans miðvikudaginn 6.
okt. s.!. svo og kaflar úr forystu-
grein Morgunblaðsins 19. marz
1975. Höfundur Reykjavíkurbréfs
gerir orð höfunda áðurnefndra
greina að sinum.
I grein þessari er fjallað um
efni, sem oft er rætt, en oftast er
málflutningurinn óskýr og rugl-
angslegur ef ekki beinlinis vill-
andi. Að því leiti sker þessi grein
sig ekki úr. En þar sem þarna er
um að ræða forystugreinar í mál-
gögnum stjórnarflokkanna virðist
ekki óeðlilegt, að óskað sé skýr-
inga á því sem óskiljanlegast er.
Hér á eftir verða teknar upp
nokkrar setningar úr greininni í
þeirri röð, sem þær þar birtast og
eru þær setningar með breyttu
letri.
„Undanfarið hafa verið lögfest-
ar ýmsar vanhugsaðar ákvarðan-
ir, sem miklu frekar hafa veikt
heimilin en styrkt. Ymislegt hef-
ur verið aðhafzt, sem gert hefur
heimilin tortryggileg — og þá
ekki sízt húsmóðurstörfin...“
Hvaða ákvarðanir hafa verið
lögfestar, sem veikt hafa heimilin
og hvað hefur verið aðhafzt, sem
gert hefur heimilin og húsmóður-
störfin tortryggileg?
„Jafnvel konur hafa gengið
fram f þvl að Iftilsvirða húsmðð-
ur- og heimilisstörfin...“
Ekki kemur fram hvaða konur
hafa sérstaklega einbeitt sér að
því að lítilsvirða heimilisstörf.
Hér er rétt að hafa í huga, að
flestar konur og fjöldi karla sinna
heimilisstörfum. Er ekki ljóst, að
konur, sem búa einar, sinna víst
flestar ef ekki allar sinum heimil-
isstörfum og það sama mun vera
um konur, sem búa með barni
sínu eða börnum. Konur, sem búa
með manni og barni eða börnum,
munu einnig sinna heimilisstörf-
um og ennfremur þær, sem búa
barnlausar með mönnum sínunl.
Sá er munurinn á aðstöðu ofantal-
inna kvenna, að það eru bara þær
í tveim síðast töldu hópunum,
sem kunna að eiga val á þvf hvort
þær sinna heimilisstörfum ein-
göngu eða hafa þau að aukastarfi
og þeir möguleikar til vals tak-
markast af högum hlutaðeigandi
eiginmanna.
í greininni kemur fram, að hús-
mæður eigi heimtingu á launum.
Þá er spurningin, hver á að greiða
launin, er það ríkissjóður? I
hvaða launaflokk eiga þær að
fara? Eiga þær allar að fara í
sama flokk eða á að fara eftir því
hve verkefnið er mikið og hvernig
vinnuaðstaðan er. Það virðist oft
gleymast, að verkefni hinna ein-
stöku húsmæðra er mjög mismik-
ið. Hafa þær eitt barn til þess að
sinna eða sex, eiga þær ung börn
eða uppkomin. Oft mun það vera
svo, að sú húsmóðirin, sem hefur
stærsta verkefnið hefur jafn-
framt verstu vinnuaðstöðuna, en
þær sem minnst hafa verkefnið,
hafa oft mest af hjálpartækjum.
...Enginn vafi er á þvf að
núverandi skattalög eru að kippa
stoðunum undan heimilunum og
vinna að þvl að draga konur burt
frá heimilisstörfum."
Gæti nú ekki verið, að ýmislegt
fleira komi þar til, t.d. að litill
kaupmáttur launa verki þannig,
að æ fleiri konur séu tilneyddar
til þess að vinna líka utan heimil-
is.
„Við eigum að leggja áherzlu á
að konum verði gert kleift að vera
með börnum sfnum og annast
uppeldi þeirra...“
Án þess að leggja dóm á það
hvort börnum sé hollast að vera
alin upp af mæðrum slnum (hvað
með uppeldi feðra?), þá er rétt að
hafa í huga, að þetta mæðraupp-
eldi hefur lengi verið bundið við
börn þeirra foreldra sem lifa í
hjúskap. Hingað til hefur þótt
sjálfsagt og eðlilegt, að einstæðar
mæður stunduðu atvinnu utan
heimilis. Núverandi barnsmeðlög
og mæðralög virðast a.m.k. við
það miðuð, að móðirin sinni öðr-
um störfum en barnauppeldi og
heimilisstörfum. Ekkert hefur
heyrst um að hækka eigi barns-
meðlög og mæðralaun.
1 greininni er fullyrt, að skatta-
lagabreyting, sem gerð hafi verið
fyrir um tveimur áratugum á
þann veg, að helmingur af launa-
tekjum eiginkonu yrði frádráttar-
hæfur til skatts, hafi átt fullan
rétt á sér og hafi örvað konur til
virkari þátttöku f atvinnulffinu,
en nú sé augljóst, að þetta kerfi
sé gengið út f öfgar.
Auður Þorbergsdóttir,
lögfræðingur
Síðan þessi breyting var gerð á
skattalögum hefur önnur breyt-
ing verið gerð, sem ekki er minnst
á f greininni, þ.e. að nú greiða
hjón útsvör af samanlögðum tekj-
um sínum, en helmingur af tekj-
um konu er dreginn frá saman-
lögðum tekjum hjóna áður en
tekjuskattur er álagður. Er hér
um leið leiðrétt ranghermi- í
greininni um „að konur sem úti
vinna og fá helming launa sinna
frádráttarbæran áður en gefið er
upp til skatts“.
En hvað er það, sem breytzt
hefur á þessum tæpum tveim ára-
tugum, sem veldur því að ákvörð-
un, sem þá átti fullan rétt á sér er
nú gengin út í öfgar?
„Hitt er svo jafn augljóst, að
nauðsynlegt er að heimili, sem
hafa ekki vfir að ráða sem svarar
miðlungstekjum gæti drýgt raun-
tekjur sfnar með þeim hætti, sem
gert var ráð fyrir í breytingunum
fyrir tveimur áratugum."
Hvað um barnauppeldi á þess-
um heimilum?
„Konur frá slfkum heimilum
eiga sfst af öllum að gjalda þess,
að stórtekjukonur, sem kannski
eru einnig giftar stórtekjumönn-
um, hafa beint athygli manna að
þessu viðkvæma vandamáli."
Af hverju er þetta viðkvæmt
vandamál? Hvað er stórtekju-
kona? Er það kona, sem hefur
sömu tekjur og karl, sem kallast
hátekjumaður? Ef svo er, þá eru
þær væntanlega ekki mjög marg-
ar.
„Það gæti orðið eftirminnileg-
ur atburður á kvennaárinu, ef Al-
þingi stigi þau spor, áður en þvf
er lokið, að tryggt væri fullkomið
jafnrétti f skattamálum..
Þetta er nú orðið of seint þar
sem kvennaárinu er blessunar-
lega lokið, en undir það skal tek-
ið, að það geti orðið eftirminni-
legt, ef Alþingi tryggir fullkomið
jafnrétti í skattamálum. En er
það virkilega svo, að þar þurfi
ekki annað til að koma en breyt-
ingar á skattamálum hjóna?
„Hjón væru skattlögð þannig að
maðurinn greiddi skatta af
helmingi tekna sinna, en konan
af hinum helmingnum."
Hér er ekki minnst á tekjur
kvenna, á að skipta þeim líka til
helminga og maðurinn greiði
skatt af helmingnum og konan af
hinum helmingnum, eða eiga kon-
ur almennt að hætta að vinna?
Hver ætlar að sjá til þess að
maðurinn greiði konunni helming
af launum sínum og ef hann gerir
það ekki, hvernig á konan þá að
greiða skatt af þeim launum, sem
hún aldrei hefur fengið? Á kona
hátekjumanns, sem ef til vill
hefur um lítið heimili að sjá, að fá
helming af hátekjunum en kona
láglaunamanns, sem ef til vill
hefur um stórt heimili að sjá að fá
helming af lágtekjum?
Hingað til hef ég skilið þessa
tillögu svo að ekki skipti máli
hvort hvort annað hjóna eða bæði
öfluðu tekna. Samanlagðar tekjur
ef eitthvað er til þess að leggja
saman, annars tekjur þess hjóna,
sem aflar tekna, skiptust i tvennt
og hjónin greiddu skatta hvort af
helmingi. Ef þessi skilningur er
réttur, þá virðast þessi tillaga fela
i sér mesta lítilsvirðingu á vinnu-
framlagi heimavinnandi
húsmæðra, þar sem það á ekki að
skipta máli um afkomu heimila,
hvort húsmæður hafa allan sinn
tima til ráðstöfunar fyrir heimilin
eða hvort þær sinna hemilisstörf-
um að afloknum vinnudegi utan
hemilis. A.m.k. ætti það að hafa
áhrif á þeim heimilum þar sem
ung börn eru sem ekki tilheyra
forgangshópum á dagvistunar-
stofnanir. Gjöld fyrir gæzlu barna
á einkaheimilum munu nú vera
um kr. 20.000.00 á mánuði fyrir
barn.
„Karl og kona, sem búa saman
án hjónabands, njóta t.d. miklu
meiri skattfrlðinda en hjón.“
Hvernig ber að skilja þessa
fullyrðingu? Greiðir þetta fólk
ekki skatta eins og tveir ein-
staklingar?
1 lok greinarinnar leggur
Morgunblaðið áherzlu á að hús-
móðurstörfin sem oft sé reynt að
varpa rýrð á, séu ein mikil-
vægustu störf, sem unnin séu í
þágu þessa þjóðfélags. Vel getur
verið að fleiri séu á sömu skoðun
og höfundur Reykjavíkurbréfs,
alla vega heyrist eitthvað þessu
likt við ýmis tækifæri. En þrátt
fyrir það hafa húsmóðurstörf
verið lítils metin á fleiri sviðum
en í sambandi við skattamál. Sem
dæmi má nefna ef húsmóðir miss-
ir starfsorku vegna slyss og meta
þarf tjón hennar til fjár þess
vegna, þá er húsmóðurstarfið
metið til lægri fjárhæðar en flest
ef ekki öll önnur störf. Einnig má
nefna hvernig reynzla við
húsmóðurstörf er metin, þegar
kona með þá reynzlu sækir um
störf utan hemilis. Margra ára
reynsla við húsmóðurstörf kemur
ekki í veg fyrir að kona þurfi að
byrja störf í byrjendaflokki, jafn-
vel í starfi sem að mörgu leiti
líkist húsmóðurstarfi eða hluta
þess. Hér er rétt að hafa í huga að
Framhald á bls. 35
Athugasemd
frá ritstjórum
t TILEFNI af ofangreindum
athugasemdum Auðar Þor-
bergsdóttur þykir Morgunblað-
inu rétt að taka eftirfarandi
fram: Megintilgangur Reykja-
vikurbréfs Morgunblaðsins
hinn 10. október sl. var að
undirstrika nauðsyn þess að
slegið verði skjaldborg um þá
grundvallareiningu okkar sam-
félags, sem heimilið er, og þá
einstaklinga, sem um aldaraðir
og enn I dag halda því uppi og
halda því saman — húsmóður-
ina. A einum aldarfjórðungi
eða svo hafa orðið svo róttækar
breytingar á okkar samfélagi,
að þessi kjölfesta þess —
heimilið — er f hættu. Með
þessum málflutningi er Morg-
unblaðið ekki að spyrna gegn
þeirri eðlilegu þróun, að konur
taka í vaxandi mæli þátt I at-
vinnulífi og annarri samfélags-
starfsemi til jafns við karla,
heldur þvert á móti að leiða
athygli að því, að einmitt þessi
þróun á að verða okkur hvatn-
ing til þess að finna nýjar leiðir
til að tryggja sess heimiiis og
f jölskyldu í samfélagi okkar.
Auður Þorbergsdóttir leggur
fram spurningar og krefst
„gleggri málsútlistunar“. Enda
þótt oft sé erfitt að greina á
milli spurninga hennar og stað-
hæfinga og greinin að þvi leyti
til „óskýr og ruglingsleg“, skal
gerð tilraun til að verða við
óskum hennar
Spurt er hvað hafi verið gert
til þess að lítilsvirða húsmóður-
og heimilisstörf og gera þau
tortryggileg. Þegar barizt er af
ákefð fýrir hugsjón eða málstað
hættir áköfustu talsmönnum
stundum til að ganga út i öfgar.
Ekki hefur farið hjá því, að
málflutningur áköfustu bar-
áttumanna i réttindabaráttu
kvenna hafi fengið á sig þann
blæ, að reynt væri að gera
heimilisstörf tortryggileg og
lítilsvirða húsmóðurstarf. En
að sjálfsögðu er þetta bæði
matsatriði og spurning um
smekk.
Staðhæft er að fleira en
skattalög, t.d. lítill kaupmáttur
launa, stuðli að þvi, að konur
vinni utan heimilis. Það er
áreiðanlega rétt að þær kröfur,
sem fólk í dag gerir til lífsþæg-
inda, hafa stuðlað að því, að æ
fleiri konur hafa leitað vinnu
utan heimilis og þá er spurn-
ingin kannski þessi: hvort er
meira virði, þegar upp er stað-
ið, hin svonefndu lifsþægindi
eða t.d. að hafa lagt á það
áherzlu að veita börnum sínum
hamingjurika æsku og finna
frið með sjálfum sér, en þetta
tvennt og lífsþægindi nútíma-
þjóðfélags er tvennt ólíkt.
Spurt er hvað valdi þvf, að
ákvörðun um skattfrádrátt
vegna vinnu eiginkonu utan
heimilis, sem hafi átt rétt á sér
fyrir tveimur áratugum, sé nú
komin út í öfgar að dómi Morg-
unblaðsins. Einfaldlega það, að
nú er meginþorri kvenna,
a.m.k. á miðjum aldri og yngri,
líklega útivinnandi að hluta til
eða alveg og það, sem áður var
undantekning til að laða konur
út f atvinnulifið, er nú almenn
regla, sem skapar misrétti
gagnvart þeim konum, sem
heima sitja.
Um stórtekjukonur: Að dómi
Morgunblaðsins er skattakerfið
komið út í öfgar og í rangan
farVeg, þegar t.a.m. hjón, sem
bæði hafa t.d. háskólamenntun
og eru bæði í góðum stöðum
með tiltölulega há laun (frá
ótengdum aðila) á íslenzkan
mælikvarða búa við það skatta-
kerfi, að 50% frádráttur af
launum eiginkonunnar sem frá-
dráttarbær er, nemur fast að
árslaunum verkakonu. Morgun-
blaðið telur þetta ekki réttlát
skattalög og engin rök liggja til
siíks kerfis, en það er við lýði i
dag og njóta margir góðs af.
Um jafnrétti f skattamálum:
Auðvitað þarf fleira til að koma
til að tryggja jafnrétti í skatta-
málum en breytingar á skatta-
málum hjóna, en þær hljóta að
verða einn meginþátturinn i
skattaumbótum.
Dæmin, sem Morgunblaðið
hefur tekið, bæði í leiðara og
Reykjavfkurbréfi, eiga öll rétt
á sér, en þau verður að lesa í
samhengi og skal áhugamönn-
um bent á að gera það.
Þau fjalla ekki um kvenrétt-
indamál heldur skattamál enda
þótt rætt hafi verið um stöðu
húsmóður og heimilis, sem
Morgunblaðið og Tíminn hafa
stundum fjallað um og komizt
að svipaðri niðurstöðu um. En
spurningar Auðar Þorbergs-
dóttur fjalla fremur um kven-
réttindamál en skattamál.
Morgunblaðið talaði aldrei
um laun h'úsmæðra, heldur
benti á að raddir væru jafnvel
uppi um slíkt vegna ástands,
sem misrétti í skattamálum hef-
ur leitt til. Mbl. hefur reynt að
benda á þetta misrétti, því að
forréttindi eru ekki jafnrétti,
og krafa, sem byggist m.a. á
þeim, er ekki jafnréttiskrafa.
Þegnarnir verða að sitja við
sama borð í skattamálum, ef vel
á að vera og koma á í veg fyrir
alls kyns tortryggni. Þetta er
nú viðurkennt af flestum. Ef
hagsmunir, t.a.m. verkakonu og
stórtekjukonu, stangast þarna
á, er það ekki Mbl. að kenna —
og út í hött að láta að þvi liggja
að blaðið vilji með skrifum sín-
um efna til einhvers óvina-
fagnaðar. Um slíkt er ekki einu
sinni ástæða til að ræða.
Það, sem sagt er i grein
Auðar Þorbergsdóttur um rétt-
indi eða öllu heldur réttinda-
leysi húsmóðurinnar á við rök
að styðjast.
Þá hefur Mbl. og Tfminn
einnig, ef minnið bregzt okkur
ekki, bent á að börnum sé hollt
að vera með foreldrum sinum
báðum, hvort sem það er faðir
eða móðir. Og úr því sem komið
er, má bæta við öfum og ömm-
um.
Um laun hérlendra hús-
mæðra mætti vel ímynda sér að
reglan um skiptingu tekna
hjóna til helminga gæti orðið
hvað næst sanngirni, en þó er
ástæða til að fullyrða sem
minnst um það, þar til reynslan
hefur ótvirætt skorið úr um
það.
Loks má geta þess, að spurn-
ingin um „karl og konu, sem
búa saman án hjónabands“ á
rétt á sér að þvi leyti, að full-
yrðingin um meiri skattfrfðindi
þeirra en hjóna er röng eins og
sjá má á öðru því, sem stendur í
Reykjavíkurbréfi. Þessi full-
yrðing er tilvitnun í Tímann
og ber Mbl. ekki ábyrgð á henni
að öðru leyti en þvi, að hún
hefði að sjálfsögðú ekki átt að
fljóta með, þegar Mbl. vitnar i
Tímann.
Annars er vert að geta þess
að í grein Auðar Þorbergs-
dóttur er ýmist vitnað í leiðara
Morgunblaðsins eða Timans,
eða þá Reykjavíkurbréfið sjálft
— og verður það harla ruglings-
legt, þegar það er tekið úr réttu
samhengi. Þá er og *vert að
benda á, að í Reykjavíkurbréf-
inu er komizt að orði eitthvað á
þá leið, að einhverja ‘sann-
gjarna viðmiðun hljóti að vera
hægt að finna til að þegnarnir
sitji við sama borð í skattamál-
um. Það er meginkjarninn I
því, sem Morgunblaðið hefur
sagt, og ástæða til að leggja
áherzlu á það hér i lokin.
— Ritstjórar.