Morgunblaðið - 02.12.1976, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 2. DESEMBER 1976
íslenzkar
skákbókmenntir
UPPHAFSMAÐUR að skákbðka-
útgáfu á tslandi var hinn mikli
tslandsvinur og skákáhugamaður,
Daniel Willard Fiske, sem gaf út
árið 1901 leiðarvísi um skák, sem
hann nefndi: Mjög lítill skák-
bæklingur‘% með helztu skákregl-
um og skáklögum, 12 blaðsíður og
kostaði 25 aura. Síðan tók hann að
gefa út skáktímarit sem hann
hefndi ,,í uppnámi", sem var hið
vandaðasta rit og kom út í tvö ár.
Var tilgangurinn eingöngu að
ryðja braut íslenzkum skákbók-
menntum og vekja athygli íslend-
inga á skákbókmenntum almennt.
Hann gaf sfðar út „Nokkur skák-
dæmi og tafllok" eftir Samuel
Loyd og fleiri. Ennfremur gaf
hann út 24 póstkort með 110 skák-
dæmum og önnur 5 með 17 skák-
dæmum. Að lokum ritaði hann
geysistóra bók á ensku og mörg-
um öðrum tungumálum um skák
á íslandi sem hann nefndi „Chess
in Iceland" (and in Icelandac
literature with historical notes on
other table games). Fjallar hann
þar um hvernig skáktaflið fluttist
til íslands, hvernig breytingum
það hefur tekið þar, hve mikilli
útbreiðslu það hefur náð, og hve
mikið megi reiða sig á frásagnir
um það frá fyrri tímum. Rekur
hann í bókinni sögu skáktaflsins
víða um lönd til samanburðar og
skýringar og er þar samankomínn
mikill fróðleikur um margskonar
töfl yfirleitt. Þessi bók kom árið
Tafllok.
Getur hvítur unnið 1 þessari
stöðu, eöa er skákin jafntefli?
Lausnin er (lok þessa þáttar.
1905 og voru allar þessar bækur
prentaðar í Florens á ttalfu, en
þar bjó Fiske um nokkurra ára
skeið. Gefst vonandi tækifæri
síðar til að fjalla um þennan
merka mann nánar.
Fyrsti íslendingurinn sem ríður
á vaðið með útgáfu skákbókar er
Pétur Zóphoníasson árið 1906
með „Kennslubók ( skák“ og síðar
„Skák, lög og reglur". Árið 1925
er hleypt af stokkunum tímariti
um skák: „Islenzkt skákblað", út-
gefandi hið nýstofnaða Skáksam-
band íslands, og var Þorsteinn Þ.
Thorlacius á Akureyri fyrsti rit-
stjóri.
Þess má geta að blöð og tímarit
á Islandi hafa sýnt skákinni mikla
gestrisni enda skákin útbreidd og
vinsæl meðal landsmanna frá
alda öðli. Má því víða finna
greinar um skák og skákfréttir og
jafnvel skákdálka. Elzt munu
vera skákdæmi „Fjallkonunnar"
frá árinu 1888 og skákdálkur frá
árinu 1901. Síðan tekur „Þjóðólf-
ur“ við árin 1902 og 1903.
HELZTU SKÁKBÆKUR
Á tSLENZKU
Eftir þessa myndarlegu bókaút-
gáfu um og stuttu eftir aldamót
kemur algjör stöðnun i útgáfu
íslenzkra skákbóka. Fyrir utan
þessar fyrrnefndu kennslubækur
fyrir byrjendur, voru engar bæk-
ur til sem höfðuðu til hinna kunn-
áttusamari í hópi skákmanna og
urðu þeir því að leita fanga, eftir
því sem kostur var, í erlendum
blöðum og bókum og má leiða
getum að því að skortur á íslenzk-
um fræðiritum um skák hafi stað-
ið skákmennt íslendinga fyrir
þrifum á tímabili.
Árið 1951 sér dagsins ljós þýð-
ing Magnúsar G. Jónssonar á bók
hins fyrrum heimsmeistara í
skák, Emanuel Lasker, sem
nefndist: „Kennslubók í skák“ og
síðar önnur þýðing Magnúsar eft-
ir annan heimsmeistara Max
Euwe: „Teflið betur". Arið 1958
kemur siðan enn ein kennslubók
fyrir byrjendur eftir þá félaga
Friðrik Ólafsson og Ingvar
Ásmundsson sem nefndist „Lærið
að tefla". Enn er Magnús G. Jóns-
son á ferðinni með þýðingu á
hinni afbragðsgóðu bók: „Svona á
ekki að tefla“ eftir Znosko-
Borovsky og síðan „Miðtaflið“
eftir sama höfund. Árið 1967 kem-
ur út merk bók, sem markar að
nokkru þáttaskil i sögu íslenzkra
skákbókmennta. Tímaritið skák
gefur þá út bók sem nefndist
„Fléttan", undirtitill: miðtaflið,
eftir Romanovsky í þýðingu
Helga Jónssonar. Sú bók fjallar
um skák á fræðilegan hátt ein-
Fiske
göngu eins og t.d. hvað er leik-
flétta? frumþættir leikfléttunnar,
tækni og hugmynd að leikfléttum,
leikfléttufræði og saga leikflétt-
unnar svo tekin séu nokkur
dæmi. Þá má minnast á eina
merka bók, sem komið hefur út
hér á landi, en það er hin vandaða
bók Friðriks Ólafssonar um ein-
vígi þeirra Spasskvs og Fischer
árið 1972. Eru skýringar við þær
skákir sennilega þær vönduðustu
sem gerðar hafa verið og hafa þó
margar bækur verið gefnar út um
þetta sögufræga einvígi. Ekki má
skiljast svo við þessa upptalningu
skákbóka að ekki sé getið „65
Friðrik Ólafsson teflir við Tal ( Reykjavíkurskákmótinu 1964
skáka yngri skákmanna tslands“
sem gefin var út af Friðrikssjóði
1957. Sú bók var gefin út til minn-
ingar um Guðjón M. Sigurðsson,
sem lézt 1956. t þessari bók eru 65
úrvalsskákir 13 skákmanna
íslenzkra og þeir kynntir lltillega,
en skýringar eru flestar eftir
skákmennina sjálfa. Athygli vek-
ur hið merka framlag Magnúsar
Skáldskapur
á skákborði
Guðmundur Arnlaugsson
Uti2efandi tímaritið Skák
Jóhann Þórir Jónsson, hefur átt
heiðurinn af þessu framlagi til
(slenzkra skákbókmennta. Bæk-
urnar eru prentaðar í eigin prent-
smiðju tfmaritsins, sem er undir
stjórn Birgis Sigurðssonar, fyrr-
um ritstjóra Skákar færasta skák-
prentara landsins að öðrum ólöst-
uðum. Verður nú þessara fjög-
urra bóka getið hér lítillega.
Júrí Averbak
Mikael Beilin
KVERIÐ
Fyrir byrjendur
Útgefímdi tímaritið Skák
G. Jónssonar sem hefur þýtt 4
bækur, allar afbragðsgóðar.
NÝJAR SKÁKBÆKUR
Eftir þessa stuttu upptalningu
íslenzkra skákbóka, er gleðilegt
til þess að vita að nú virðist vera
að renna upp ,,gullaldartímabil“
skákáhugamanna hvað snertir
skákbókaútgáfu. Hvorki meira né
minna en þrjár bækur hver ann-
arri betri hafa komið út nú með
stuttu millibili og hin fjórða er
væntanleg fyrir jólin. Tfmaritið
Skák, en ritstjóri þess og eigandi,
TALGEGN
BOTVINNIK 1960
(Hvernig ég varð heims-
meistari).
Þýðandi Bragi Halldórsson
menntaskólakennari. Þessi bók
kom út á sfðast laðnu ári. Við
skulum gefa þýðandanum orðið,
en hann segir svo í formála: „1
þessu einvígi laust saman tveim
ólfkum stefnum í skák. Skákstíll
Tals er eiginlega tfmaskekkja í
skáksögunni. Leiftrandi sóknir
Tals, sem hrifu flesta áhorfendur
á hans band, voru oft og tíðum
Jólasundmót öryrkja
S VR hjálpar tU
með f lutninga
----_3^~
Jólasundmót öryrkja 1976
25. nóv. — 13. des.
(nafn)
(aldur)
(heiniilisfang)
Sundstaður:
Örorka vegna:
Sendisf''v.
til Í.S.Í.
Box 864, Reykjavík!
(tilgreimð » d lomun. fotlun, blinda. vangefni o s.frv.
Þðtttoku staðfestir
Frá fundi starfshóps þess sem Iþróttafélag fatlaðra kallaði saman til að sjá um fram-
kvæmd jólasundmótsins og til að hvetja öryrkja til þátttöku.
VIKA ER nú liðin frá þvf að
jólasundmót öryrkja byrjaði og
enn eru eftir 10 dagar af þessu
sundmóti. Þátttaka hefur vfðast
verið mjög góð, en þó má.enn
duga betur ef þessi herferð á að
bera þann árangur sem stefnt
var að f upphafi. Dvalarfólk á
hinum ýmsu stofnunum hefur
verið mjög virkt og helzt fund-
ið að þvf að ekki er hægt að
synda oftar en einu sinni f jóla-
sundmótinu. Á hinum almennu
sundstöðum hefur hins vegar
verr gengið og þurfa öryrkjar,
sem dvelja á einkaheimilum,
að taka sig á þá daga, sem eftir
eru af mótinu.
1 Reykjavík var það upphaf-
lega Iþróttabandalag Reykja-
víkur, sem átti að sjá um fram-
kvæmd jólasundmotsins, en
íþróttafélag fatlaðra tók þó
framkvæmdina yfir. Hefur
félagið haft samband við
Strætisvagna Reykjavíkur um
að flytja hópa frá stofnunum f
Reykjavik og á sundstaðina.
Var skipaður sérstakur starfs-
hópur af hálfu Iþróttafélags
fatlaðra til að skipuleggja
þessi mál og hefur það starf
gengið vel síðustu daga.
Iþróttafélag fatlaðra flýtti
framkvæmdum við að setja upp
lyftara í Árbæjarsundlauginni
fyrir mikið fatlað fólk og eru
æfingar þar opnar fyrir alla ör-
yrkja á vegum íþróttafélags
fatlaðra á miðvikudögum frá 20
—21.30 og á laugardögum frá
15 — 17. Fremstu sundménn
félagsins æfa hins vegar sér,
þar sem laugin í Arbænum býð-
ur ekki upp á aðstöðu fyrir
keppnisfólk.