Morgunblaðið - 02.12.1976, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 2. DESEMBER 1976
23
Persónuupplýsingar og tölvunotkun:
Löggjöf um vernd einstakl-
inga og tölvuupplýsingar
— í undirbúningi, segir dómsmálaráðherra
ÞAÐ var rannsókn Geir-
finnsmálsins sem leiddi til
tölvunotkunar rannsóknar-
lögreglunnar, sagði dóms-
málaráðherra á Alþingi í
vikunni, þegar hann svar-
aði fyrirspurnum Ragnars
Arnalds (Abl) um per-
sónuupplýsingar og tölvu-
notkun hér á landi. Þar eð
þetta mál varðar f raun
hvern þegn þjóðfélagsins
verða spurningar og svör
birt orðrétt hér á eftir.
0 1. Sp.: Hver voru tildrög
þess, að ákveðið var, að rann-
sóknarlögreglan { Reykjavfk
byggði upp tölvukerfi til notk-
unar við rannsóknarstörf sfn?
Svar: Tildrög þess, að ráðu-
neytið heimilaði yfirsakadóm-
aranum í Reykjavík að afla
tölvubúnaðar fyrir rannsókn-
arlögregluna í Reykjavík, eru I
stuttu máli þau, að starfsmenn
þeir, sem vinna að rannsókn
svonefnds Geirfinnsmáls,
töldu,upplýsingasafn sitt í mál-
inu vera orðið svo umfangs-
mikið, að ekki fengist af því
fullt gagn nema með þvf að
koma upplýsingunum inn í
tölvu. Jafnframt var ákveðið
að gera könnun á þvf, hvort
ekki væri hentugt að færa
nokkra þætti I upplýsingasafni
rannsóknarlögreglunnar inn f
tölvukerfi, en upplýsingasafn-
ið er í ófullkomnu kerfi, sem
þarfnast endurbóta, hvort sem
það er með því að setja það í
tölvu eða á handunnar spjald-
skrár.
Akveðið var að gera tilraun
með tölvunotkun við rannsókn
Geirfinnsmálsins og var gerð-
ur samningur við Skýrsluvélar
ríkisins og Reykjavíkurborgar
um tölvunotkun til reynslu og
gildir sá samningur þar til I
fébrúar 1977 eða í 5 mánuði.
Að þeim tíma liðnum verður
tekin ákvörðun um framhald
tölvunotkunar. Niðurstaða sú,
sem þá verður tekin, verður
ugglaust byggð á fenginni
reynslu af notkun tölvunnar.
Mér þykir sennilegt að
tölvunotkun verði haldið
áfram, þó að ég geti ekki full-
yrt um það á þessu stigi.
• 2. Sp.: Hvert hefur verið og
mun verða hlutverk banda-
rfska fyrirtækisins IBM f þess-
um áformum?
Svar: Skýrsluvélar ríkisins og
Reykjavíkurborgar hafa búnað
frá IBM og er sá búnaður og
annar viðbótarbúnaður fyrir
sívinnslukerfi rannsóknarlög-
reglu leigður frá IBM. Skýrslu-
vélar eru samningsaðili við
IBM, en sakadómaraembættið
greiðir Skýrsluvélum endur-
gjald fyrir búnað og notkun.
Til skoðunar kemur vafalaust,
hvaða fyrirkomulag verður
haft á þessu f framtíðinni ef
tölvunotkun verður haldið
áfram, sbr. það sem sfðar verð-
ur sagt um væntanlega löggjöf.
% 3. Sp.: Hver er áætlaður
stofn- og rekstrarkostnaður
vegna þessarar tölvunotkun-
ar?
Svar: Áætlaður stofnkostnaður
við þann búnað, sem nú hefur
verið gerður samningur um, er
kr. 1.844 þúsund, en rekstrar-
kostnaður á mánuði er áætlað-
ur kr. 474 þúsund.
• 4. Sp.: Hvaða einstaklingar
verða skráðir f tölvubanka
rannsóknarlögreg lunnar?
Svar: Þar sem ekki hefur verið
tekin ákvörðun um, hvaða upp-
lýsingar verða færðar f
tölvuna, er ekki unnt að svara
þessari spurningu að svo
stöddu, en þetta er eitt þeirra
meginatriða, sem taka þarf
ákvörðun um f sambandi við
framtíðarnotkun tölvu fyrir
rannsóknarlögregluna.
• 5. Sp.: Verða þar aðeins
skráðir þeir, sem fremja meiri
háttar afbrot eða einnig þeir,
sem t.d. eru staðnir að minni
háttar yfirsjónum f umferð-
inni?
Svar: Um þessa purningu gild-
ir það sama og þá fyrri, ekki
hefur verið tekin ákvörun um,
hvaða upplýsingar verða færð-
ar í tölvuna.
6. Sp.: Verða þar kannski
skráðir allir eigendur bif-
reiða?
Svar: Bifreiðaskrá er ein
þeirra skráa, sem mjög gagn-
legt getur verið að hafa aðgang
að f tölvu.
7. Sp.: Hver tekur ákvörðun
um það, hvers konar hópar
manna verða skráðir f töivu-
bankanum?
Svar: Lokaákvörðun um, hvað
fært verður I tölvu, verður tek-
in af ráðuneytinu að fengnum
tillögum rannsóknarlögreglu
og ríkissaksóknara.
i 8. Sp.: Verður einstaklingum
heimilt að krefjast þess að fá
svar við þvf, hvort nöfn þeirra
eru f tölvubanka lögreglunnar
og hvað um þá stendur þar?
Svar: Um þetta verða settar
reglur.
0 9. Sp.: Verður þeim jafn-
framt gert kleift að koma fram
leiðréttingu á röngum, úrelt-
um eða villandi upplýsingum
um þá sjálfa?
Svar: Til þessa atriðis verður
tekin afstaða, þegar mótaðar
verða reglur uip notkun tölvu-
bankans. En ég tel sjálfsagt að
svo verði.
0 10. Sp.: Hvernig verður
tryggt, að óviðkomandi aðilar,
starfsmenn Skýrsluvéla rfkis-
ins, tæknimenn bandarfska
fyrirtækisins IBM eða aðrir
þeir, sem aðgang hafa að upp-
lýsingaminni tölvunnar, kom-
ist ekki að innihaldi tölvu-
banka rannsóknarlögreglunn-
ar?
Svar: Þetta verður tryggt bæði
með gæzlu búnaðarins í húsa-
kynnum Skýrsluvéla og rann-
sóknarlögreglu, svo og með
sérstökum tæknilegum aðferð-
Ólafur Jóhannesson dómsmála-
ráðherra.
um við breytingu á merkjum f
slmalfnum, sérstöku lyklakerfi
til að geta kallað upp minni
tölvunnar og öðrum tæknileg-
um búnaði, sem of langt mál er
að rekja, en hliðsjón verður
höfð af erlendum reglum um
varðveizlu slikra tölvubanka.
11. Sp.: Verða sérstakar ráð-
stafanir gerðar til að hafa eft-
irlit með þvf, að upplýsingar
tölvunnar verði ekki misnotað-
ar?
Svar: Viðhafðar verða sömu
varúðarráðstafanir gegn mis-
Framhald á bls. 31
Málefni vangefínna
og fjölfatlaðra
niÞinci
RAGNHILDUR Helgadótt-
ir, forseti neðri deildar
Alþingis, bar fram fyrir-
spurn til heilbrigðismála-
ráðherra, Matthíasar
Bjarnasonar, hvað liði
framkvæmd þingsálykt-
unar frá 16. maí 1975 um
hjálparstofnanir vegna
vangefinna, sem dveljast f
heimahúsum og aukningu
hjúkrunarrýma. Svar ráð-
herrans fer hér á eftir:
Ragnhildur sagði m.a. Fjöldi
foreldra vangefinna barna vill ef
nokkur kostur er fremur annast
þau í heimahúsum en vista á
stofnunum. Þarf ekki að ræða
það, hvers virði það er þessum
einstaklingum, að njóta foreldra-
umhuggju . .. Það er ekki einfalt
mál fyrir þaðfólk að njóta hvíldar
smátfma, þótt þreki þess geti ella
verið ofboðið. Oft vakna lika
vandasamar spurningar og
áhyggjur f sambandi við uppeldi
og aðhlynningu þessa vanheila
fólks. Hjálparstofnanir, sem veitt
gætu þessum foreldrum ýmiss
konar aðstoð og leiðbeiningar og
tekið gætu að sér umönnun þess-
ara einstaklinga smátima í senn
stöku sinnum, t.d. nokkra daga,
gætu orðið að ómetanlegu liði...“
Mér er ljóst, sagði Ragnhildur,
að til þess að gera sér grein fyrir
þörf slikra hjálparstofnana, sem
um er rætt, þarf töluverða fyrir-
fram könnun á högum foreldra og
óskum, en þörfin er mikil. Ég
vænti þess að ráðherra geri grein
fyrir þessu máli.
Hér fer á eftir svar ráðherra:
HEYRA UNDIR
ÞRJÚ RAÐUNEYTI
I sambandi við þessa fyrirspurn
og þá þingsályktun, sem hér er
vitnað til, verður að minna á það,
að þau verkefni, sem hér um ræð-
ir., falla undir verksvið þriggja
ráðuneyta og fellur meginhluti
þeirra verkefna utan við verksvið
heilbrigðis- og tryggingamála-
ráðuneytisins. Þannig fer félags-
málaráðuneytið með endur-
hæfingarmál öll svo og Styrktar-
sjóð vangefinna og menntamála-
ráðuneytið fer með öll kennslu-
mál og skóla svo og starfsemi á
sviði menningarmála sbr. lög um
vernd barna og ungmenna. Þau
málefni, sem falla undir verksvið
heilbirgðis- og tryggingamála-
ráðuneytisins hér að lútandi, eru
þeir þættir þess, sem koma undir
almenn heilbirgðismál, heilsu-
gæslu og heilsuvernd svo og sá
hluti þeirra, sem fellur undir
sjúkrahús, heilsuhæli og
hjúkrunarheimili.
STYRKTARSJÓÐUR
VANGEFINNA
í lögum nr. 43 frá 1958 um
aðstoð við vangefið fólk, má segja
að meginnýmæli þeirra laga væri
stofnun Styrktarsjóðs vangef-
inna, sem er í vörslu félagsmála-
ráðuneytisins, en fénu er varið að
fengnum tillögum Styrktarfélags
vangefinna.
Það var gifurlega mikil framför
þegar Styrktarsjóður vangefinna
var stofnaður og til ársloka 1975
hefur verið veitt úr honum til
bygginga heimila fyrir vangefna
262 millj. króna. Þannig að nú er
framlag til Styrktarsjóðs vangef-
inna háð ákvörðun Alþingis
hverju sinni. Lögin um aðstoð við
vangefið fólk voru afnumin með
lögum nr. 97/1971 um vörugjald,
en í 12 gr. þeirra laga voru
Styrktarsjóði vangefinna
tryggðar tekjur með gjaldi af gos-
drykkjum og öli til júníloka 1976
og skyldi þetta gjald nema Kr.
1.95 af hverjum lítra.
fræðslumAl
í lögum nr. 63 frá 1974 um
grunnskóla er gert ráð fyrir því
að sérkennsla sé á stofnunum í
sérskóla og innan hins almenna
skólakerfis. • í Reykjavík er nú
starfandi vanvitaskóli, skóli fyrir
fjölfötluð börn og hjálparbekkir í
almennum skólum og í Kennara-
háskóla Islands er starfandi
sérkennaradeild. Í reglugerð nr.
199 frá 1972 um kennslu á fávita-
stofnunum, þá eru ákvæði um
kennslu vistsfólks á slíkum stofn-
unum og hefur verið reynt að
koma þessari reglugerð í fram-
kvæmd í stofnunum fyrir
vangefna eftir þvi sem starfslið
hefur fengist.
Sú þingsályktunartillaga, sem
hér er vitnað til, var samþykkt
vorið 1975 og við undirbúning
fjárlaga 1976, þá skrifaði heil-
birgðis- og tryggingamálaráðu-
neytið félagsmálaráðuneytinu
bréf, þar sem sérstaklega var rætt
um fjárveitingar til Styrktarsjóðs
vangefinna og bent á þau fjöl-
mörgu verkefni, sem væru óleyst
á þessu sviði. Það var bent á, að
síðan hinn sérstaki afmarkaði
tekjustofn var felldur niður, þá
hefðu framlög til styrktarsjóðsins
lækkað verulega, þannig að þau
voru nær hin sömu í krónutölu á
árunum 1974 og 1975. Þrátt fyrir.
þessar ábendingar, þá tókst ekki
að fá hækkaðar fjárveitingar til
Styrktarsjóðs vangefinna á yfir-
standandi ári og virtust flestir
þingmenn hafa gleymt þeirri
þingsályktun, sem hér er til vitn-
að, þegar þeir afgreiddu fjárlög
vegna Styrktarsjóðs vangefinna
fyrir þetta ár.
Ragnhildur Helgadóttir.
Matthfas Bjarnason
BYGGINGA
FRAMKVÆMDIR
Fjárskortur Styrktarsjóðs van-
gefinna hefur valdið því, að fyri-
hugaðar byggingarframkvæmdir
við Kópavogshælið hafa nær
stöðvast. Byggingarnefndin hafði
gert tillögur um byggingu eld-
húss, mötuneytis, fyrir félags- og
íþróttastarfsemi og fl. en ekkert
af þessu hefur getað gengið fram
enda þótt verulegum hluta
hönnunarvinnu hafi verið lokið
fyrir alllöngu.
Nú er í byggingu viðbygging við
Vistheimilið Sólborg á Akureyri.
Samkvæmt áætlun þá þurfti til
þeirrar byggingar 44 millj. kr. á
þessu ári og svipuð upphæð á
næsta ári eða alls á þessum tveim
árum meira fé en alls hefur verið
áætlað til Styrktarsjóðs vangef-
inna. Það er því auðsætt að
byggingarframkvæmdir á Sólborg
munu dragast eins og átt hefur
sér stað með Kópavogshælið.
Þá ber að geta þess að ráðgert
hefur verið að byggja dvalar-
heimiii fyrir vangefna á Egils-
stöðum, ennþá hefur elnungis
verið hægt að vinna að undir-
búningi þess verks. Einnig má
minna á að rikisstj. hefur tekið
við rekstri og eignum Tjaldarnes-
heimilisins.
SAMÞYKKTI
ÞINGS OG
fjArveitingar
Á þessi atriði hefur þótt rétt að
benda þar eð verulegt ósamræmi
er milli þeirra þingsályktana, sem
alþingismenn samþykkja annars
vegar og þeirra fjárveitinga, sem
þeir samþykkja til þeirra verk-
efna, sem þeir gera ályktanir um
hins vegar, þannig að það verður
dregið í efa að verulegur hugur
fylgi máli þegar þingsályktanir
eins og þær, sem hér er verið að
vitna til, eru samþykktar.
Eins og fyrr sagði eru það fyrst
og fremst rekstursmálefni
stofnana, sem heyra undir
heilbirgðis- og tryggingamála-
ráðuneytið og Þroskaþjálfaskól-
inn. Reglugerð var sett fyrir
Þroskaþjálfaskólann í október
1971 og á þessu ári hefur verið
unnið að því að gera gagngerðar
breytingar á kennslufyrirkomu-
lagi skólans, þannig fékkst
heimild til að ráða 2 kennara að
skólanum á þessu hausti til eins
árs og skólinn hefur fengið eigið
húsnæði í gamla Kópavogs-
hælinu.
Þá er í undirbúningi af hálfu
Framhald á bls. 22