Morgunblaðið - 05.03.1977, Blaðsíða 10

10
MORGÚNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 5. MARZ 1977
ÉG hef líklegast verið á
þrettánda ári, þegar ég átti um
tíma heima á Sólvallagötu 7.
Þar beint á móti er stórt stein-
hús, sem á sér dálitla sögu. Þar
bjó maður, sem allt frá fyrstu
kynnum okkar var þó nokkuð
öðruvísi en aðrir nágrannar
þarna í götunni. Hann var ætið
klæddur að sið erfiðismanna og
bar það með sér, að hann stund-
að járnsmíðar eða vélaviðgerðir
eða réttar sagt, hann bar það
með sér, að hann var f nánum
tengslum við sót, olíu og þess
háttar efni. Hann fór hjólandi
til vinnu sinnar á hverjum
morgni, og hann kom oft heim í
hádeginu gangandi. leiðandi
hjólið og var þá hér um bil
alltaf málverk á pedala hjóls-
ins. Þá kom það og iðulega fyr-
ir, að i fylgd með þessum ein-
kennilega manni væru kunn-
ingjar, sem auðsýnilega voru að
ræða við hann um málverkið,
og var þá oft numið staðar og
listaverkið skoðað bak og fyrir
og áreiðanlega margt rætt um
það. Ég hef sjálfsagt verið for-
vitinn strákur og vafalaust
frekur líka, þvi að ekki hafði
þessi skrftni maður lengi stund-
að iðju sfna, þegar ég eitt sinn
áræddi að ávarpa hann og
spyrja, hvað hann væri nú með
á pedalanum. Svarið var meira
en vingjarnlegt, og ég held, að
hjólreiðamanninum hafi bara
þótt skemmtilegt, að strákling-
ur forvitnaðist um, hvað væri á
léreftinu. Hann sneri málverk-
inu á pedalanum og sýndi okk-
ur mikið landslag eftir einn af
yngri málurunum, sem þá voru
að koma fram á sjónarsviðið.
Ég man, að hrifning okkar
félaga var mikil, og líklegast
höfum við haft orð á því, að
þetta væri fallegt. En félagi
minn, er með mér var, gellur
allt í einu við og segir, að hann
Týri sé alltaf að mála og teikna
og hann verði sjálfsagt málari.
Ég fór hjá mér og fannst vinur
minn hafa svikið mig f tryggð-
um með því að kjafta frá, og án
efa hef ég roðnað, en engu að
síður orðið dálftið bubbinn með
mig um leið. Hvað um það, nú
fór að komast skrið á
viðburðarásina. Sá með hjólið
brosti hlýlega og spurði, hvort
þetta væri satt. Ekki man ég nú
neitt úr því samtali, sem þarna
átti sér stað, en það skipti eng-
um togum, að sá í vinnugallan-
um bauð okkur félögum að
koma með sér upp á efri hæð-
ina í stóra húsinu, og þar feng-
um við að sjá mikið af myndum
eftir marga listamenn.
Þegar upp á hæðina í stóra
húsinu kom, þá varð gaman.
Þarna voru málverk um alla
veggi, undir rúmum, bak við
stóla og skápa, alltaf var meira
og meira tínt fram. Ætli ég fari
enn var breyting á lífsferli mín-
Þorvaldur Skúlason: „Kona að lesa*’.
Markúsar Ivarssonar getið aft-
ur. Gunnlaugur heitinn
Scheving, Snorri heitinn Arin-
bjarnar og Þorvaldur Skúlason
hafa allir sagt mér frá þessum
sérstæða manni, sem hafði svo
sterka nautn af myndlist, að
með fádæmum var á sínum
tíma, og af einstæðum sam-
skiptum þeirra hjóna, Markús-
ar og Kristínar Andrésdóttur
við listamenn. Því miður var
Markús allur, er ég, sem þetta
rita, fór að taka verulegan þátt
í myndlist, svo að kunnings-
skapur okkar endurnýjaðit
ekki. Hann eignaðist aldrei
neitt af verkum mínum. Þvi
varð það enn meira gleðiefni
fyrir mig, þegar dótturdóttir
Markúsar eignaðist mynd eftir
mig fyrir skömmu, og fannst
mér þá eins og endar hefðu náð
saman. En enga tilraun hef ég
gert með sjálfum mér til að
kanna, hver áhrif það hafi haft
á mitt eigið sálarlíf að fá að sjá
Að vísu kannast fólk við ýmis
af þessurn verkum úr -Lista-
safni íslands, en nú er safni
Markúsar komið fyrir í heild,
og gefur það miklu betri hug-
mynd um Markús ívarsson sem
safnara og unnanda myndlistar
en áður var hægt að gera sér
ljóst. í þessu safni eru margar
af perlum Listasafns Islands,
og árátta Markúsar ívarssona
verður ekki metin til fjár. Það
var sannarlega skemmtilegt að
sjá gjöf Markúsar f heild, og
von mfn er sú, að fleiri en ég
hafi ánægju af þessari sýningu
og að sem flestir votti mannin-
um með hjólið og málverkið á
pedalanum virðingu sfna og
þakklæti fyrir eitt þarfasta
verk, sem unnið var á kreppu-
árunum. Þetta eru nokkrar lfn-
ur í tilefni endurfunda við sum
þeirra listaverka, sem maður-
inn með hjólið flutti heim á
pedalanum. Valtýr Pétursson
eftir VALTÝ
PÉTURSSQN
á hjólinu
safn Markúsar á sínum tíma, en
segja mætti mér, að lengi hafi
búið að þeim kynnum.
Nú gefur að líta hluta af hinu
mikla safni Markúsar ívars-
sonar i sölum Listasafns ís-
lands, en hann ánafnaði safn-
inu hluta af því, er hann náði
saman af listaverkum um
ævina. Eitt er það, sem hafa má
hugfast, er þetta safn er skoð-
að. Það er til orðið á þeim
erfiða tfma, sem við munum
vel, sem náð höfum vissum
aldrei, og gengur undir nafninu
krepputímabilið. Kreppan var
eitt ömurlegasta tímabil, sem
núlifandi fólk man, og þegar
þess er gætt, að slíku safni var
mögulegt að koma saman á
þeim tíma, þá jaðrar það við
kraftaverk.
Ekki veit ég, hve mörg lista-
verk Markús ívarsson átti í
safni sínu, en þau hljóta að
hafa skipt hundruðum. Sumir
segja, að hann hafi eignast t /ö
hundruó málverk, en Listasafn
íslands fékk frá þeim hjónum á
sínum tfma hvorki meira é
minna en fimmtíu og sex Iista-
verk. Þar kennir sannarlega
margra grasa, og mér dettur
ekki í hug að fara hér út í
upptalningu. Sjón er sögu rfk-
ari, og varla er hægt að sýna
Markúsi ívarssyni þakklæti
okkar með betra móti en að
heimsækja Listasafn íslands
þessa dagana og njóta gjafar
hans.
Gunnlaugur Scheving: „Hús í Grindavfk".
um, og áður en ég vissi af, var
með nokkurt fleipur.þótt ég
segi hér, að við félagar höfum
orðið öldungis orðlausir. Við,
þessir gasprarar, göptum af
undrun, þegar við sáum öll
gullin hans Markúsar Ivars-
sonar. Þannig veit maður lítið
um, þegar einstök augnablik
verða að ógleymanlegum stund-
um f lifinu.
Ekki man ég, hvað heimsókn-
irnar til Markúsar urðu marg-
ar, varla meira en tvær eða
þrjár. En Markús kom oft með
málverk á pedalanum, og þá
varð maður forvitinn og fékk að
kíkja. Eitt sinn man ég eftir, að
Markús kom með málverk eftir
Kjarval. Hann lofaði mér að
skoða, áður en hann fór upp
með myndina. Nú var gaman að
lifa, því að nú gat ég breitt
svolítið úr mér og sagt manna-
lega: „Ég þekki Kjarvál, hann
kaupir af mér Vfsi.“ „Jæja, ger-
ir hann það?“ varð Markúsi að
orði, en bætti svo við: „En
þekkir þú Jón Stefánsson? Ef
þú ekki þekkir hann, þá skal ég
lofa þér að sjá mynd eftir hann,
sem ég á uppi hjá mér.“
Svo varð dálftil andagt. Listin
var lögð á hilluna, önnur áhuga-
efni, breytt búseta. Leiðir okk-
ar Markúsar lágu ekki saman
lengur, og kunningsskapurinn
rann út í endurminningu eina
saman. Arið siluðust áfram.og
myndlit aftur orðin snar þáttur
í lffi mfnu og hefur verið það
sfðan. Og nú fór ég að heyra
Mynflllst
Maðurinn