Morgunblaðið - 05.03.1977, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 5. MARZ 1977
15
Sextugur:
Kjartan Halldórs-
son Rauökollsstöðum
sögöu fylgst með þeim. Á þetta
við um endurbætur í mötuneyti
svo og eldhúsi, en húsnæði þess
hefur verið stækkað og endur-
bætt á ýmsan hátt, og tækja-
búnaður endurnýjaður eftir
þörfum.
Nokkur tilfelli iðrakvefs
komu upp eins og getið er í
skýrslunni. Þetta var á árunum
1972—74. Varð það til þess, að
ÍSAL fékk Guðlaug Hannesson,
gerlafræðing, ótilkvatt, til þess
að halda námskeið fyrir starfs-
menn mötuneytisins um
meðferð matvæla og hreinlætis-
hætti. Ekkert slfkt tilfelli hefur
komið upp sfðan vorið 1974, og
virðist ótvírætt að rekja megi
þann árangur til betri
meðferðar á mat, sem m.a.
leiddi af ráðleggingum
Guðlaugs Hannessonar.
Húnsæði möguneytis og
skrifstofu er I timburhúsum,
sem aldrei var ætlað að standa
til frambúðar. ISAL hófst því
handa árið 1975 um að láta gera
frumhönnun á nýju mötuneyti
og skrifstofubyggingu. Er ISAL
ekki kunnugt, að þetta hafi
verið gert að frumkvæði heil-
brigðisyfirvalda, og þvf síður
hefur byggingu nýs mötuneytis
verið lofað fyrir einhvern
ákveðinn tfma eða yfirleitt.
Það er rétt, að neyzluvatns-
sýni eru rannsökuð reglulega.
Samkvæmt upplýsingum, sem
við höfum frá heilbrigðis-
fulltrúanum f Hafnarfirði hafa
vatnssýni frá Straumsvík ávallt
reynzt betra drykkjarvatn en
fáanlegt er bæði í Hafnarfirði
og Reykjavík. Rannsóknir á
neðanjarðar vatnsrennsli í átt
til Straumsvíkur gerði Orku-
stofnun 1976 að frumkvæði
ÍSAL með vitund bæjaryfir-
valda f Hafnarfirði, en ekki að
þeirra beiðni. öll tilhögun á
förgun kerbrota hefur verið
ákveðin f samráði við
heilbrigðisyfirvöld og eitur-
efnanefnd. Flúornefnd hefur
nú það verkefni að fylgjast með
því, hvort mengunar verði vart
f sambandi við förgun kerbrota
og hefur svo ekki reynzt vera.
í sambandi við umbætur í
aðbúnaðarmálum, ber þess að
geta, að á undanförnum árum
hefur verið tekið æ meira tillit
til óska og tillagna starfsmanna
sjálfra um endurbætur á vinnu-
umhverfi þeirra, og er þetta í
samræmi við almenna þróun f
heiminum.
____________Súrál_____________
* ISAL er ekki kunnugt um
neinar kröfur heilbrigðisyfir-
valda vegna súrálsryks f sam-
bandi við landanir þess. Súrál
er algjörlega efnafræðilega
óvirkt og veldur ekki
skemmdum á gróðri.
Asbest
Það er rétt, að héraðslæknir-
inn f Hafnarfirði gerði fyrir-
spurn um notkun asbests f
Straumsvfk árið 1975. i fram-
haldi af þvf var dregið mjög úr
notkun asbests og hætt að saga
það, nema f mjög óverulegum
mæli, og þá við góða loft-
ræstingu. Meðhöndlun asbests
er f sjálfu sér á engan hátt
skaðleg, en rykið við sögun þess
gæti valdið heilsutjóni.
Núverandi notkun álversins á
asbesti er f kringum 30 tonn á
ári. Blátt asbest hefur aldrei
verið notað í Straumsvfk.
__________Ryk____________
Á ýmsum vinnustöðum í
álverinu er nokkurt ryk. Ryk og
óhreinindi eru alls staðar til
óhollustu. Það virðist útbreidd
skoðun, að sérkenni þeirra
efna, sem eru f loftinu í ker-
skálunum séu hættuleg heilsu
manna. Það er misskilningur,
sem byggist væntanlega á þvf,
að 5—6% manna þolir illa að
vinna f ryklofti og skiptir þá
ekki máli hvers eðlis rykið er.
Stafar þetta af ertingu og
ofnæmiseiginleikum Álverk-
smiðjur af sömu tegund og hjá
ISAL hafa nú verið starfræktar
í áratugi og er ekki vitað til
þess, að menn hafi beðið tjón á
heilsu sinni vegna sérkenna
loftsins f verksmiðjunum. Hins
vegar er til önnur álfram-
leiðsluaðferð, sem kennd er við
norskan mann að nafni Söder-
berg og eru flest álver f Noregi
af þeirri tegund. Þar eru
ákveðnar grunsemdir um raun-
verulega atvinnusjúkdóma,
sem flestir starfsmenn gætu
fengið, ef þeir vinna þar lengi,
hliðstæða þeim sjúkdómum,
sem sfgarettureykingar valda.
Nokkur dæmi um óþol manna
gagnvart ryki f Straumsvík eru
rakin f skýrslunni. i þeim
tilvikum, sem grunur hefur
verið um atvinnusjúkdóma,
hefur Tryggingastofnun ríkis-
ins verið tilkynnt það í sam-
ræmi við reglur þar að lútandi.
Tilkynningaskylda til héraðs-
læknis eða borgarlæknis í
Reykjavfk er bundin við lækna
viðkomandi starfsmanna eða
sjúkrahús.
Öndunarsfur
Öryggisfulltrúi ÍSAL hafði
samband við Heilbrigðiseftirlit
ríkisins árið 1972 og spurðist
fyrir um upplýsingar varðandi
notkun á öndunarsíum og
heyrnarvörnum, án
fullnægjandi svara við þeim
spurningum. Aftur á móti hafa
læknar og fleiri aðilar nú síðari
árin leitað upplýsinga hjá
öryggisfulltrúa ÍSAL um
notkun og gerð öndunarsía
fyrir vinnumarkaðinn og
einnig vegna heymæði hjá
bændum. en hún er mjög út-
breidd sem kunnugt er. Frum-
kvæði í notkun og útvegun á
öndunarsfum svo og öðrum
öryggisbúnaði hefur ÍSAL haft
frá upphafi eftir reynslu
fenginni hjá viðurkenndum
aðilum erlendis.
Rannsókn á
vinnuskilyrðum
Varðandi greinargerð þá sem
getið er f skýrslunni, að Heil-
brigðiseftirlit ríkisins hafi gert
að ósk heilbrigðisráðherra árið
1971, er það að segja, að ÍSAL
hefur aldrei fengið niðurstöður
þeirrar rannsóknar, enda
virðist hún ekki hafa gefið
tilefni til sérstakra aðgerða
samkvæmt svari ráðherra.
Gegnir því furðu, að eftir að
þessi greinargerð hefur verið
rakin, skuli dregin sú ályktun,
að um sérstaka hættu á at-
vinnusjúkdómum sé að ræða.
Undanfarin þrjú ár hafa
veikindaforföll starfsmanna
hjá ÍSAL verið á bilinu 4,7 til
5% af reglulegum vinnutfma. í
verksmiðjunni sjálfri hafa öll
árin veri minnst forföll meðal
starfsmanna í steypuskála og
kerskála eða 3,8 til 3,9%.
Einnig má geta þess í þessu
sambandi, að mannaskipti í
kerskála er fátíð, og voru 6% á
sfðastliðnu ári, og í steypuskála
svo til engin. Á undanförnum
árum hefur verið leitazt við að
stilla yfirvinnu í hóf og eru
enda um það bein samnings-
ákvæði við hlutaðeigandi
verkalýðsfélög.
öryggiseftiriit
rfkisins
Um þátt örryggiseftirlits
rfkisins er það að segja, að það
hefur á undanförnum árum
margoft komið með ábendingar
um hluti, sem lagfæra þyrfti og
hefur svo verið gert. Varðandi
þau 16 atriði, sem öryggiseftir-
litið kom á framfæri 9. nóvem-
ber 1976, er það að segja, að úr
átta þeirra atri hefur þegar
verið bætt, umbótum á þremur
atriðum verður Iokið fyrir 1.
júnf, eitt atriðið reyndist á mis-
skilningi byggt, tvö atriðin eru
enn í athugun vegna tækni-
legra örðugleika, og tveimur
atriðum hefur að svo stöddu
verið hafnað sem ónauðsynleg-
um af hálfu ÍSAL.
Hávaðamælingar og
heyrnarskemmdir
Árið 1972 mun heilbrigðis-
fulltrúinn i Hafnarfirði hafa
framkvæmt .hávaðamælingar á
nokkrum vinnustöðum f
Straumsvfk, og voru niður-
stöður þær, að hávaði væri
undir skaðsemismörkum.
Árið 1973 lét ÍSAL fram-
kvæma hávaðamælingar á
öllum vinnustöðum, fyrst og
fremst til þess að geta gefið
ákveðnar leiðbeiningar til
starfsmanna varðandi notkun
heyrnarhlffa. 1 framhaldi af
þeirri rannsókn var tekinn upp
mjög hvetjandi áróður fyrir
notkun heyrnarhlffa á þeim fáu
stöðum, sem þeirra er þörf að
staðaldri, og hefur notkun
þeirra við slfkar aðstæður verið
almenn síðan.
Eins og fram kemur í skýrsl-
unni framkvæmdi heyrnar-
deild Heilsuverndarstöðvar
Reykjavíkur heyrnarmælingar
á hluta starfsmanna. Það var
gert að frumkvæði Félags járn-
iðnaðarmanna og náði hjá ÍSAL
fyrst og fremst til járniðnaðar-
manna. Var þetta liður i
heildarathugun, sem félagið lét
þá fara fram á öllum félags-
mönnum sínum vegna rök-
studds gruns um heyrnar-
skemmdir þeirra af hávaða á
vinnustað. Almennar niður-
stöður um heyrnarmælingar á
vinnustöðum voru gefnar út á
vegum Heilsuverndarstöðvar-
innar árið 1974, en ÍSAL hefur
aldrei borizt sérstök niðurstaða
vegna mælinga á járniðnaðar-
mönnum í Straumsvík, né
heldur er ástæða til að ætla að
ástand þar sé verra en hjá öðr-
um járniðnaðarmönnum. Taka
má fram, að mikiil fjöldi af
járniðnaðarmönnum í Straums-
vfk eru fyrrverandi vélstjórar,
sem unnið hafa á hávaðasömum
vinnustöðum og einungis
nokkur sfðustu ár hjá ÍSAL, en
þar er hávaði hjá járniðnaðar-
mönnum a.m.k. ekki meiri en
vfðast hvar annars staðar á
vinnustöðum þeirra. Túlkun
Heilbrigðiseftirlits rfkisins á
niðurstöðum þessara mælinga
er því mjög gróf rangfærsla og
skóladæmi um óvísindaleg
vinnubrögð.
Heilsugæzla
trúnaðarlæknis
og slysatfðni.
Eftir að Ólafur Jónsson tók
við starfi trúnaðarlæknis var
komið upp aðstöðu fyrir hann f
Straumsvfk til þess að gera m.a.
lungnaþolspróf og hafa þau
verið framkvæmd siðan. Trún-
aðarlæknir heldur skýrslur um
niðurstöður þeirra prófana, og
rnunu þær að sjálfsögðu verða
látnar i té eins og óskað hefur
verið.
Varðandi þörf á að rannsaka
Framhald á bls. 32
SEXTUGUR er i dag Kjartan
Halldórsson, hreppstjórj og sím-
stöðvarstjóri, Rauðkollsstöðum,
Eyjahreppi, Hnappadalssýslu.
Hann er fæddur 5. mars 1917 að
Óddastöðum í Hnappadal, næst-
yngstur átta barna hjónanna Hall-
dórs Jónssonar bónda og Guðríðar
Jónsdóttur. Heimili Halldórs
bónda var trúlega eins og önnur
islensk afdalaheimili í þann tíma,
án flestra þeirra kosta sem
nútíðarfólk gerir kröfu til, en
þótti annálað fyrir sérstaka
greiðasemi við gesti og gangandi,
enda var þar talsverður gesta
erill, einkum að hausti. Sá sem
fylgd þurfti norður yfir fjall til
Skógarstrandar, fékk hana tiðast
á Oddastöðum. Eins var með fylgd
suður eftir, ekki stóð á heimilis-
fólkinu að liðsinna, ef með þurfti.
Þessi ósérhlífni og höfingslund
Oddastaðahjóna hefur gengið í
arf til afkomendanna.
Kjartan Halldórsson festi kaup
á Rauðkoltsstöðum fyrir um þrjá-
tíu árum, og hefur búið þar síðan.
Kvæntur er hann myndarkonu,
Huldu Tryggvadóttur frá Fá-
skrúðsfirði, sem er honum sam-
hent að rausn og greiðasemi.
Fagur er Eyjahreppurinn þessa
dagana, i veðurblíðu sem engan
endi virðist ætla að taka. Ekki
snjókorn á vegi að undanförnu,
og ávalar hæðir og flóasund brosa
við ferðalanginum, þegar ekið er
vestur um ' Snæfellsnes. Undir
Hafursfjalli, þessum myndarlega
fjallsrima, er teygir sig suður úr
hálendinu, stendur bærinn Rauð-
kollsstaðir, höfuðból landnáms-
manna, höfðingja, alþingis- og
dannebrogsmanna. Þar hefur oft
verið mikið umleikis, enda mold-
in gjöful og þjóðgata legið um
garð. Utsýni er i senn bæði vina-
legt og stórbrotið.
I Eyrbyggju segir frá Geirriði,
systur Geirröðar á Eyri, en hún
t ATHUGUN er að setja upp við
Slldarverksmiðju rfkisins 1 Siglu-
firði útbðnað, sem dælir loðnunni
beint úr skipi 1 þrær verk-
smiðjunnar. Er þetta nýjung hér
á landi ef af verður, áður hefur
loðnan verið flutt á færiböndum
frá skipshlið 1 þrærnar,
Að sögn Jón Reynis Magnússon-
ar forstjóra SR voru hér fyrir
nokkru fulltrúar frá norsku fyrir-
tæki og kynntu þeir sér aðstöðu í
Siglufirði. Munu þeir á næstunni
. .ggra tUbað i þessa framkvæmd og
tók sér bólfestu í Borgardal við
Álftafjörð, setti skála sinn á þjóð-
braut þvera, og stóð þar jafnan
borð og matur á, gefinn hverjum
sem hafa vildi. „Af slíku þótti hon
it mesta göfugkvendi." Fleira
greinir ekki frá Geirríði 1 þessari
látlausu og fallegu frásögn, enda
nóg sagt.
Er það hugboð mitt, að Rauð-
kollsstaðaheimilið muni skapa sér
svipuð eftirmæli, er stundir liða
fram. Fullyrða má, að þar sé einn-
ig skáli reistur um þjóðbraut
þvera, enda bærinn i sveitarmiðju
vegna legu sinnar og simstöðvar-
innar þar. Hreppsbúar og að-
komufólk þurfa oft á fyrir-
greiðslu heimafólks að halda
varðandi síma. Er sú þjónusta vel
og svikalaust af hendi leyst, og
frægur er eldhúsbekkurinn á
Rauðkollsstöðum, sem oft er þétt-
setinn og þar margt skeggrætt og
skrafað yfir góðum beina húsráð-
enda. Gestrisni og greiðasemi sú
er einkennir þetta heimili verður
seint fullþökkuð af sveitungum,
enda nær orðstír þess langt út
fyrir héraðsmörkin.
1 öll þessu nýtur Kjartan sín
vel, glaðvær og íbygginn í senn,
jafnan veitull, jafnt í umræðum
sem viðurgerningi, skyggn á þá
umræðuþætti gamans og alvöru,
sem flétta lífinu einn þráð. Sú
sérstaða og stundum þversagnar-
kennda kímni sem hann hefur
tamið sér, gerir hann að hrók alls
fagnaðar í sina hópi. Sú gáfa er
vissulega mikilsverð, en þó er
Kjartan alvörumaður, með fast
mótaðar skoðanir, vinfastur og
trygglyndur svo af ber. Hjálpsemi
hans er við brugðið. 1 þessu sem
öðru nýtur hann sinnar góðu eig-
inkonu. Náttúrugreind hans og
hyggni hefur aflað honum vin-
sælda og verðskuldaðs trausts
meðal sveitunga hans.
Kjartan gerðist stofnfélagi 1
Lionsklúbbi Hnappdæla fyrir
skömmu. Væntum við Lionsfélag-
ar mikils af hollráðum hans og
samvistum öllum, og óskum hon-
um alls velfarnaðar á þessum
tímamótum.
Þrátt fyrir vanheilsu siðustu
ára, hefur Kjartani auðnast að
búa sér og fjölskyldu sinni líf-
vænleg kjör í skjóli íslenskrar
sveitar. Gott er að eiga slíka
granna.
Ei leita lengst i álfum
vort lán býr i oss
sjálfum,
segir ljóðskáldið. Við óskum öll
afmælisbarninu þess, að, lán hans
eflist og dafni öll ókomin ár.
Heill þér sextugum.
verður þá tekin ákvörðun um
hvort farið verður út i að setja
upp þennan dæluútbúnað, eða
hvort færiböndin, sem þarfnast
orðið endurnýjunar, verða gerð
upp.
Ný pressa var tekin i notkun í
verksmiðjunni fimmtudaginn í
síðustu viku og var síðasta loðnan,
sem til var í þróm i Siglufirði,
notuð til að prófa pressuna. A
verksmiðjan i Siglufirði að geta
afkastað 1000—1200 tonnum eftir
að lítils háttar breytingar í viðbót
haJa.v.erið framkvæmdar, ,
Athugasemdir vegna svars Matthíasar Bjarna-
sonarheilbrigðisráðherra við fyrirspurn Jóns
Ármanns Héðinssonar á Alþingi 1. marz sl.
Einar Jónsson
Söðulsholti.
Haf a hug á að
dæla lodnunni
beint í þróna