Morgunblaðið - 31.03.1977, Qupperneq 19

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 31. MARZ 1977
19
markaður skilningur eða sann-
færing fyrir því, hvaða ávinning
það hefði í för með sér að skapa
og viðhaida síðan jafnvægis-
ástandi á fjármagnsmarkaði við
nútima efnahagsskilyrði hér á
landi. Þetta er að sjálfsögðu
nokkuð sem enginn getur metið
af eigin reynslu, þar sem misvægi
hefur ríkt allar götur siðan þjóðin
komst í álnir. Hér er eingöngu við
að styðjast viðurkenndar hag-
fræðilegar niðurstöður og reynslu
erlendra þjóða við svipaðar
aðstæður. Vafasamt er að menn
verði á eitt sáttir um það hér á
landi, að slíku sé að fullu treyst-
andi og annað þurfi að koma til.
Fjármagnsmiðlun,
sparnaður
og f járfesting.
Nútíma fjármagnsmarkaður er
geysilega flókinn í allri uppbygg-
ingu með mjög fjölbreytilegum
sparnaðar- og lánsformum og
mörgum tegundum milliliða og
deilimarkaða, þannig að oft er
orðið langt á milli upprunalegs
sparanda og endanlegs fjár-
festingaraðila. í grundvallaratr-
iðum er þó um sama einfalda
hlutinn að ræða þ.e.a.s. að miðla
fé frá þeim annars vegar, sem á
hverjum tíma telja sér hag I því
að kaupa minna af vöru eða
þjónustu en þeir selja, til hinna,
sem telja sér hag i því að kaupa
meira en þeir selja á sama tíma.
Að sjálfsögðu hefur leigan
fyrir afnot fjármagns, vextirnir,
áhrif á það, hve langt menn telja
sér hag í því að ganga í þessum
viðskiptum og hlutverk milli-
liðanna er fyrst og fremst að
auðvelda þau á allan hátt og
draga úr áhættu. Starfsemi milli-
liðanna kostar að vísu mikið en
auðséð er, að ávinningur af henni
gerir miklu meira en greiða
kostnaðinn.
Gagnvart sparendum er það
hlutverk milliliðanna að bjóða
fram i rikulegum mæli sparnaðar-
form sem fullnægja mismunandi
þörfum þeirra sem best. Þau
þurfa að vera með mismunandi
blöndu af arðgjöf, timalengd
áhættu og misjafnlega innleysan-
leg eða seljanleg. Því betur sem
milliliðum tekst til, þeim mun
meiri sparnað tekst þeim að laða
til sín, enda borgar sig þá siður
fyrir fjármagnseigendur að festa
fé sitt sjálfir eða nota það til
neyzlu.
Gagnvart þeim, sem festa fé er
það hlutverk milliliðanna að
bjóða fram sem mest fjármagn, og
þau lánsform, lánstima og aðra
þjónustu, sem notendum fjár-
magns hentar best. Um leið er
nauðsynlegt að bestu fjár-
festingarmöguleikarnir veljist úr
og rekstur milliliðanna sé sem
hagkvæmastur til þess að hægt sé
að bjóða sparendum sem besta
ávöxtun. Nauðsynlegt er, að
vaxtamyndunin sé fullkomin,
þannig að allir lántakendur greiði
svipaða vexti. Með því móti einu
er hægt að velja úr arðvæn-
legustu fjárfestinguna á hverjum
tíma og hafna hinum lakari þar
sem margir aðilar eru á
markaðinum.
í stuttu máli er hægt að segja að
það sé hlutverk fjármagns-
markaðarins að laða fram sem
mestan sparnað og ráðstafa
honum til þess að fjármagna
arðsömustu fjárfestingarmögu-
leikana. Þess vegna eru sterkar
líkur til þess að ástandið á fjár-
magnsmarkaðinum á hverjum
tima hafi bein áhrif á magn og
gæði fjárfestingar og þar með á
vöxt þjóðarframleiðslu - og lifs-
kjör.
Opinber íhlutun
í vaxtamyndunina.
Fjármagnsmarkaðir eru að
sjálfsögðu misjafnlega full-
komnir og skiptast yfirleitt i
margskonar undirmarkaði með
mismunandi verðmyndun og vöxt-
um. Misvægi er algengt á þeim
eins og öðrum mörkuðum vegna
mismunandi fyrirætlana um
framboð og eftirspurn og breytast
þá vextir á frjálsum mörkuðum,
þannig að stefnt getur i jafnvægi
að nýju. Opinber ihlutun í vaxta-
myndunina er algeng en hún
veldur oftast misvægi á
mörkuðum, svo að grípa þarf til
sérstakrar skömmtunar eða út-
hlutunar í einhverju formi.
Algengt er, að reynt sé að halda
niðri vöxtum um tima frá þvi serci
væri á frjálsum markaði. Af-
leiðingin verður óhjákvæmilega
minni sparnaður til ráðstöfunar
fyrir fjárfcstingaaðila, og bæði
minni og um leið lélegri fjár-
festing í þjóðfélaginu, þannig að
dregur úr vexti þjóðarfram-
leiðslu. Það er sannarlega at-
hyglisverð niðurstaða ef hún er
rétt, að lágir vestir geti dregið úr
fjárfestingu og haldið niðri lífs-
kjörum almennings.
Því hefur verið haldið fram, að
vextir af fjármagni séu langmikil-
vægasta verðið í öllu
verðmyndunarkerfinu. íhlutun í
vaxtamyndunina sé því viðsjár-
verðari en nokkur önnur íhlutun i
efnahagsmálum. Hér á landi er
gengið sjálfsagt ekki síður mikil-
vægt en vextirnir, en á báðum
þessum sviðum er vafalaust þörf
sérstakrar aðgátar, ef ekki á að
hljótast stórtjón af.
Niðurstaðan er þvi sú, að þegar
til lengdar lætur sé það að öðru
jöfnu ein af leiðunum til að örva
vöxt þjóðarframleiðslunnar að
stefna að jafnvægi á fjármagns-
markaði með svipuðum grund-
vallarvöxtum alls staðar á mark-
aðunum. Rétt er að undirstrika
það jafnframt í þessu sambandi,
að stofnanir fjármagnsmarkaðar-
ins þurfa að vera sem best starfi-
sinu vaxnar, bæði að því er varðar
framboð á sparnaðarformum og
við ráðstöfun á fé til fjárfest-
ingaraðila.
Þetta er sú stefna sem
nágrannaþjóðir okkar hafa valið.
Þar eru fjármagnsmarkaðir nokk-
urn veginn í jafnvægi án veru-
legrar skömmtunar umfram það
sem eðlilegt er vegna mismun-
andi lánstrausts aðila.
I hátekjuþjóðfélögum nútímans
hafa stofnanir fjármagnsmarkað-
arins gífurlega möguleika á því að
laða til sin sparnað, enda veitir
sparnaður öryggi og öryggi er
nokkurs konar munaðarvara, sem
fólk kaupir hlutfallslega meira af
við hærri tekjur. Um leið eiga
milliliðirnir að geta boðið upp á
fjölbreytt sparnaðarform með
góðri ávöxtun við eðlileg skilyrði,
en hvort tveggja gerir sparnað
ennþá eftirsóknarverðari fyrir al-
menning. Mér finnst ýmislegt
benda til þess að á þessu sviði séu
miklir möguleikar ónotaðir hér á
landi, og kem ég betur að því
síðar.
Algengt er i nágrannalönd-
unum, að peningar og innstæðufé
i innlánsstofnunum nemi um 60%
þjóðarframleiðslu á móti um 30%
hér á landi nú. Fyrir nokkrum
árum voru peningar og innstæðu-
fé hér talsvert hærra eða allt að
45% þjóðarframleiðslu. Jafn-
framt er i umferð i nágrannalönd-
unum mikið af alls kyns vaxta-
bréfum og hlutabréfum, sérstak-
lega þar sem markaðir eru full-
komnastir eins og í Bretlandi og
Bandaríkjunum. Raunveruleg
ávöxtun sparnaðar erlendis hefur
yfirleitt verið miklu betri en hér
á landi um langt skeið þótt komið
hafi fyrir að hún hafi verið nei-
kvæð um tima, þegar skyndilegar
verðhækkanir hafa orðið.
Verðbólga, vextir
og verðtrygging.
Ég vík þá að áhrifum verðbólgu
á fjármagnsmarkaðinn. Vandinn
er ekki fyrst og fremst verðbólga
sem slik, ef hún væri jöfn timabil
eftir tímabil eða svo nefnd hrein
verðbólga. Eftir jafnari verðbólgu
gæti markaðurinn lagað sig og
einfaldlega tekið verðbólguna inn
í vextina. Þessi tegund verðbólgu
er að sjálfsögðu aðeins fræðilegur
möguleiki, sem ekki þarf að ræða
frekar.
Meginvandamálið við verð-
Framhald á bls. 32
Reiðhjólakeppni skólabarna á Akureyri
FYRRI riðill I keppni í akstri á reiðhjólum fór fram við Austurbæjarskólann f Reykjavfk á laugardaginn.
Þátttakendur voru 66 börn og unglingar frá 12 sveitarfélögum. Var keppnin hin skemmtilegasta að sögn
þeirra, sem með fylgdust. Annar riðill keppninnar fer fram við Oddeyrarskólann á Akureyri fimmtudag-
inn 31. marz klukkan 13.30.' Þegar þeirri keppni lýkur, verða valdir 4 nemendur til að taka þátt í
alþjóðarreiðhjólakeppni skólabarna, sem fram fer í Briissel dagana 24. — 26. maf n.k. Meðfylgjandi
mynd var tekin f keppninni við Austurbæjarskólann á laugardaginn.
núsinu
Nú er komið að DAS- húsinu
Hraunbergsvegi 9 Garðabæ.
Söluverðmæti í dag um 25 milljónir.
Dregið verður í 12. flokki 5. apríl.
Nú má enginn gleyma að endurnýja.
Verð á lausum miðum er kr: 4.800