Morgunblaðið - 02.11.1978, Blaðsíða 14

14 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 2. NÓVEMBER 1978
Sigurður Antonsson:
Lönfíum hefur fréttatími Sjón-
varps verið það efni sem,
hlustendur ok sjáendur vildu síst
án vera úr dagskrá Sjónvarps.
Sat;t er að í Bandaríkjunum
romsi þulirnir fréttunum út úr sér
á þrem mínútum. Á Norður-
löndunum ok Þýzkalandi 5—15
mínútum.
En hér sjáum við allt milli
himins ojí jarðár á hálftíma.
Annar hver fiskimaður hefur
fenuið viðtal svo ojí bæjarstjórar
úr um landsb.víítíðina, síðan
Sjónvarpið tók til starfa.
For.vstumenn verkalýðsfélafía og
kröfufíerðarhópa, eru Of; tíðir
viðmælendur í fréttatíma Ríkis-
sjónvarps. En hvað er eðlileí'ra í
landi þar sem svo mikið byfífíist á
sjósókn of; aflabrögðum, víðsvegar
krinnum landið.
Fréttamenn Sjónvarps vita að
fiskur of; aflabrögð eru undirstaða
velmefíunar Of; sýna jafnan hversu
miklu sé von á í sameifjinlefían
eyðslukassa. Síðan er farið á
önnur mið of< haft samband við
forvstumenn hópa, sem h.vfígja á
auknar f;reiðsiur úr kassanum.
Venjulega hafa þeir þá „drefíist
aftur úr“ öðrum kröfugerðarhóp-
um eða ríkisstjórnin hefur skert
meira laun þeirra en hinna.
Fiskað er eftir lanfílundarneði
viðkomandi hóps oj; í lokin klykkt
út með að hann hafi verið seinn til
vandræða, en óvíst hve lenf;i sú
staða vari ef tyaldkerar kassans
opni hann ekki eilítið betur.
Eyöslugeta
Áður fyrr höfðu menn það meir
á tilfinninf;unni, hversu miklu
mætti eyða. Gott sumar boðaði
einfaldlega meira feitmeti, mikill
heyfenfíur vænlegri vetur. Öll
veraldlef; auðæfi fóru í gef;num
hendur manna eða voru áþreifan-
leg. Menn fyörþekktu e.vðsluf;etu
sína og að fara vel með eigur sínar
eða afrakstur erfiðis síns kom af
sjálfu sér.
Nú fáum við upplýsinf;ar um
væntanlega eyðslumöguleika í
fíegnum Ríkissjónvarp, sem og
aðra fjölmiðla. Fréttnæmi starfs-
manna er að þessu leyti frábært,
enda margur fréttamaðurinn til-
vonandi þinf;mannsefni éins Of;
dæmin sanna. Hinsvef;ar er
sjaldan spurt um álit þeirra, sem
eiga að borga nýjar kröfuf;erðir.
Marf;ir þeirra eru hvort eð er
ekki í félaf;i og hafa engan
formann. Hvar eru félög sparifjár-
eigenda, skattgreiðenda, tollgreið-
enda, gamalmenna, ungra barna
og ófæddra borgara, sem aldrei
eru spurðir ráða.
Einstöku ráðuneytisstjóri eða
ráðherra segir meiningu sína og
spyr hver endanlega borgi brúsann
og hvað komi fjölmiðlum til að
draga ávallt taum kröfugerðar-
manna. Aldrei er spurt um hvað
þetta eða hitt kosti skattborgara.
Hr. ritstjóri!
Vegna greinar Ellerts Schram í
Morgunbl'aðinu í dag, 1. nóvember,
um frumvarp til laga um breytingu á
lögum um þingfararkaup, óskast
eftirfarandi tekið fram:
1. Þingfararkaupsnefnd Alþingis,
sem ekki verður beinlínis sagt um að
starfað hafi fyrir opnum tjöldum,
hafði vart verið kosin en hún kom
saman til fundar. Voru þar lagðar
fram tillögur um hækkanir á hliðar-
greiðslum til þingmanna, en um
slíkar greiðslur fjallar nefndin.
Fulltrúar Alþýðuflokksins í nefnd-
inni skýrðu þingflokki frá þessum
Jafnvel undrast menn eftir á að
útgjöld hækki þegar öllu hefur
verið dembt á ríkið, og æ færri
verða til áð veita aðhald í meðferð
fjármuna.
Verðbólgan er höfuðóvinur
íslenzka þjóðfélagsins í dag. Flest-
ir vita að hún stafar af óraunhæf-
um kröfum og meiri eyðslu en
möguleg er á hverjum tíma. Samt
sem áður halda flestir áfram
uppteknum háttum og síðastliðinn
laugardag mátti heyra í Sjónvarp-
inu ekki minna en um þrjá
óánægða hópa, sem allir hygðust
grípa til viðeigandi aðgerða. Á
sama tíma hyggja fjölmargir
skattgreiðendur á minni afköst og
sumir hátekjumenn eru fyrir
löngu farnir að taka sér frí mikinn
hluta úr ári, samanber skip-
stjórnarmenn sem margir vilja
meina að síst megi án vera við
verðmætasköpunina.
Steinsteypubankastjórar
Sparifjáreigendur leggja æ
minna fé í banka vegna óraun-
hæfra vaxta eða ríkisskuldabréf
eru keypt í staðinn. Fasteignasalar
eru komnir í stað bankastjóra, þar
sem æ meira sparifé fer í
steinsteypu. Húsaleiga fer hækk-
andi og er það þó ein góð afleiðing.
Þeim fer fjölgandi steinsteypu
byggingunum, sem standa auðar
uppi, vegna þess að leigjandi
fyrirfinnst ekki. Eigendur þessa
ónotaða atvinnuhúsnæðis verða
samt sem áður að greiða eignar-
skatt, viðbótareignarskatt, fast-
eignaskatt''og lóðarleigu, þrátt
f.vrir að enginn arður sé af
eigninni. Gæti nokkur hugsað sér
að ríkið færi nú að styðja við bakið
á þessum skattgreiðendum sínum
og borga þeim lágmarks húsaleigu
fyrir auðu fermetrana.
Varla í dag. Ef þeir stofnuðu nú
með sér félag og sýndu fram á það
í fjölmiðlum að einnig þeir væru
ómissandi í þjóðfélagskeðjunni.
Þeir gætu borið því við, að hættu
þeir að byggja skapaðist atvinnu-
leysi hjá fjölda manna í verzlun og
b.vggingariðnaði. Atvinnuleysi
þýddi auknar atvinnuleysisbætur
og minni tekjur fyrir ríki og bæ.
Allt yrði þetta þá raunverulegra
og engu ólíkindalegra en hjá
öðrum hópum, sem fá styrki og
uppbætur á sína framleiðslu úr
ríkissjóði.
tillögum, og var það álit þingmanna
að svo mjög sem þessi mál hafa verið
gagnrýnd að undanförnu væri ófært
að Alþýðuflokkurinn stæði að leyni-
legum hækkunum af þessu tagi. Var
fulltrúum Alþýðuflokksins í nefnd-
inni falið að kynna þessa afstöðu
meirihluta þingflokksins, en gera
jafnframt grein fyrir því, að nokkrir
þingmenn flokksins myndu endur-
flytja frumvarp, sem Gylfi Þ.
Gíslason hefði verið fyrsti flutnings-
maður að og flutti í fyrra ásamt
Ellert B. Schram. Kemur þar fram
stefna þingflokksins að því er tekur
til launamála þingmanna.
Leikið á verðbólguna
Verðmætamat brenglast allt í
verðbólgu og ríkisumsjóa. Allir,
sem kaupa eitthvað með afborgun-
um eða jafnvel kjöt til fleiri
mátíða en þeirrar næstu, eru
orðnir verðbólgubraskarar. Talað
er um að menn spili á verðbólguna,
þótt vitað sé að íslendingar hafa
verið verðbólguspilafífl allt frá
stofnun lýðveldisins.
Jafnvel ríkið er farið að „leika“ á
verðbólguna. Með því að leyfa
hæfilegt gengissig, hækka allar
innfluttar vörur og skapa auknar
tolltekjur. „Hæfileg umboðslaun"
erlendis auka einnig tolltekjur
ríkisins. Skapa aukna fjármagns-
þörf hjá innflutningsfyrirtækjum
og hjálpa til að viðhalda óraun-
hæfri álagningarprósentu á ýmsar
innfluttar vörur.
Bæjar- og sveitarfélögin hafa
ekki getað hækkað tekjuliði sína í
takt við aukna verðbólgu. Utsvörin
eru að hluta innheimt ári síðar en
þau eru lögð á og 3% dráttarvextir
á mánuði halda engan veginn í við
50% verðbólgu. Framkvæmdir eru
ogéftir því. Á meðan stóri bróðir,
ríkið, heldur óbreyttri fram-
kvæmdagleði, verður litli bróðir að
halda að sér höndum.
Verðbólgubálið
I Bretlandi setti forsætisráð-
herrann, Callaghan, hnefann í
borðið og hótaði bölvun þeim
fyrirtækjum, sem hækkuðu laun
um meira en 10% árið 1977.
Slökkviliðsmenn komust heldur
ekki upp með neinar refjar, þegar
þeir gerðu verkfall. Englendingar
hugsuðu sem svo að betra væri að
fórna eigum og jafnvel mannslíf-
um í eldsvoða heldur en að búa við
afleiðingar verðbólgubáls.
2. í greinargerð með frumvarpinu
er það kyrfilega tekið fram, að hér sé
endurflutt frumvarp Gylfa Þ. Gísla-
sonar og Ellerts B. Schram. Eru þeir
því höfundar lagafrumvarpsins að
réttu.
3. Greinargerð með frumvarpinu
er hins vegar mjög breytt og færð til
samræmis við þá gagnrýni, sem
einstakir frambjóðendur fyrir kosn-
ingar í vor héldu á lofti um
launakjör þingmanna. Um þetta
verða væntanlega umræður, þegar
frumvarpið verður tekið fyrir. í
greinargerðinni er vikið að því að
sjálf launakjörin hafi vart haldið í
Hvað skeði?
Meirihluti kjósenda stóð með
Callaghan. Staða pundsins stór-
batnaði á alþjóðamarkaði.
Callaghan hefur og sagt að hann
fálli og standi með þessum sjónar-
miðum sínum. Hámark launa-
hækkana takmarkast nú við 5% .
Á Islandi hafa flestar kaupkröf-
ur verið samþykktar, enda þótt
þær hafi kostað 50%, verðbólgu á
ársgrundvelli. Vinnuveiténdur
hafa talað um nauðungarsamn-
inga og afarkosti en skrifa undir
samt. Hingað til hefur það verið
talið fyrirhafnarminnst, þar sem
stjórnmálamennirnir lagfærðu
allt með gengisfellingu eftir á. Að
lýðræðið skuli geta boðið upp á
slíkar nauðungarundirskriftir, er
eitt útaf fyrir sig ærið um-
hugsunarefni og að ekki skuli verr
fara. Gott og vel ef aðstandendur
lýðræðisins tækju út þroska og
lærðu af reynslunni, en því er
tæpast að heilsa, þar sem sama
saga hefur endurtekið sig allt frá
stríðslokum.
Samþykkt júnísamninganna
1977 og samningar ríkis- og
bæjarstarfsmanna, sem fylgdu í
kjölfarið urðu raunverulega til að
skapa stórt fylgistap hjá fyrrver-
andi stjórnarflokkum í kosningun-
um í sumar. Oraunsæ afar-
kosta-undirskrift kjarasamninga
hefur þannig óbeint veikt stöðu
lýðræðisins og orðið þess valdandi
að nú er komin til valda ríkis-
stjórn skattheimtunnar með
sósíalískar úrlausnir á öllum
fingrum.
Aukin ríkisumsvif eru nú rétt-
lætt með því hversu illa tókst til í
f.vrra með tekjuskiptinguna hjá
aðilum vinnumarkaðarins.
Hringrás
kröfugerðanna
Og enn eru ekki öll kurl komin
til grafar, enn knýja stéttarfélög á
um úrbætur í launamálum, sem
eiga rætur að rekja til kjarasamn-
inga ríkisstarfsmanna. Skrúfan
heldur áfram og vindur upp á sig.
Stjórnmálamaðurinn, sem oft á
tíðum er alþingismaður og for-
ystumaður í verkalýðsfélagi, verð-
ur að gera miklar kröfur. Það er
hans lifibrauð. Hann lofar um-
bjóðanda sínum aukinni verald-
legri velsæld fyrir minni vinnu,
sem sótt skal til atvinnurekandans
við fyrsta tækifæri.
Atvinnurekandi, sem vill ná
árangri, verður síðan að gera
auknar kröfur til sjálfs sín, en
einnig til starfsfólksins, sem hefir
verið svo lánsamt að eiga að
þennan harðduglega verkalýðs-
Vilmundur Gylfason
við verðbólgu síðari ára. Við umræðu
á væntanlega eftir ao koma fram, að
þingmenn hafa bætt sér þetta upp
með öðrum hætti, nefnilega í gegn-
um svokallaða þingfararkaupsnefnd,
sem fjallar um hliðargreiðslurnar
margfrægu. Sumar þeirra eru auð-
mann er ekki lætur sitja við orðin
tóm.
Hvað fá svo menn í sinn hlut,
40—60% verðbólgu sem eyðileggur
allt verðmætamat en aðeins
3—4% aukningu kgupmáttar,
aðallega vegna aukinnar tækni.
Ennfremur streitu vegna aukins
hraða véla og handa. Þeir, sem
ekki þola álagið fá sjúkrahúsvist
og heilsuleysi, um óákveðinn tíma,
nokkrir ná sér aldrei aftur á strik.
Forystumaður verkalýðsfélagsins
fær líka allt þetta og meira til,
áframhaldandi vinnu við aukna
kröfugerð þar sem verðbólgan og
enn meiri kröfur keppinautanna
átu upp seinustu kjarabót, þótt
ekki sé talað um kjarabótakjötið,
sem hvarf eins og dögg fyrir sólu.
Verkefni hans verða því ærin, en
óneitanlega minna starfshættir
hans á Bakkabræður. Hefur hinn
almenni meðlimur í verkalýðsfé-
lagi eða stjórnmálaflokki óskað
eftir þessum kjarabótasirkus?
Eflaust jákvæðu hliðunum, ef
þær eru þá nokkrar. Sýndargæða,
sem ekki skapa honum aukna
hamingju og eru jafnvel tekin
aftur með hinni hendinni, hefur
hann varla óskað sér.
Hefði hinn sami launþegi getað
haft jákvæðari áhrif á gang mála
með því að mæta betur á fundum?
Kjósa hreinlega í meirihluta
kosningum félagsmanna um
ábyrgar aðgerðir verkalýðsfélags-
ins. Svari hver fyrir sig.
Fundarsókn hjá verkalýðs- og
stjórnmálafélögunum, hefur verið
í lágmarki. Stefnumótandi mál eru
ráðin af fámennum hópi kröfu-
hörðustu atvinnumanna innan
launþegasamtakanna eða í stjórn-
arklíkunum hjá flokkunum. Lýð-
ræðið, sem við búum við, byggist á
að meirihlutinn fái ráðið mestu
um gang mála, það er aftur á móti
óvirkt á margan hátt vegna
þátttökuleysis fjölda félagsmanna.
Rómverskur heimspekingur sagði
að þjóðir fengju þau stjórnvöld,
sem þar ættu skilið.
Stjórnmála- og efnahagsástand-
ið endurspeglar getu og stjórn-
málaþroska þegnanna. Almenn og
mikil einkaneysla alls þorra
manna ber vitni um auðlegð hins
nýríka lýðveldis. En lítil reisn er
yfir stjórnarstofnunum og stærri
framleiðslufyrirtækjunum.
Margir borgarar hafa fundið
afskiptaleysi sínu af stjórnmálum
þá afsökun að stjórnmál væru
óaðlaðandi, siðspillandi og þess
vegna ekki nálægt þeim komandi.
Um leið hafa þeir hinir sömu
kvartað undan getuleysi réttkjör-
inna stjórnmálamanna við að
leysa vandamál líðandi stundar.
Stjórnarskráin er í endurskoð-
un. Tilvalið baráttumál fyrir
lýðræðissinnaða stjórnmálaflokka
er að sameina kjósendur sína í
þeirri viðleitni að endurbæta
stjórnarskrána, þannig að hægt
verði að stjórna landinu í framtíð-
inni. Koma þannig í veg fyrir að
vinstri öflin, með tilheyrandi
allsherjarríkisforsjá og skerðingu
á mannréttindum, fái fest rætur í
því öngþveiti sem nú ríkir vegna
óðaverðbólgu.
Sigurður Antonsson.
vitað fullkomlega eðlilegar, aðrar
orka mjög tvímælis, svo sem kunn-
ugt er. Helzta gagnrýnisefnið hefur
verið, að Alþingi hefur ekki séð sér
fært að fara að skattalögum með því
að gefa þessar hliðartekjur upp til
skatts. Ættu Pétur eða Páll í hlut
hétu þetta skattsvik. Um þetta
fjölluðu Gylfi og Ellert ekki í
greinargerð, en um þetta fjöllum við
Eiður Guðnason í greinargerð með
frumvarpinu. Þá hefur verið gagn-
rýnd sú leynd, sem umlukið hefur téð
laun. í greinargerð er um það fjallað,
að Kjaradómur ætti á hverjum tíma
að veita borgurum allar upplýsingar,
sem þeir kynnu að óska um bein og
óbein laun þingmanna og önnur
hlunnindi. Þá er um það fjallað, að
það se vafasöm regla að laun
þingmanna bætist við laun ráðherra,
svo sem nú er. Þó frumvarp þeirra
Gylfa og Ellerts sé flutt óbreytt, og
þess kyrfilega getið, má búast við að
það taki nokkrum breytingum í
meðferð nefndar, meðal annars
vegna þessara ábendinga. Er þess að
minnsta kosti fastlega vænzt.
Virðingarfyllst,
Vilmundur Gylfason.
Kröfugerd
og lýðræðið
Vilmundur Gylfason:
Athugasemd um
þingfararkaup