Morgunblaðið - 28.11.1978, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 28. NÓVEMBER 1978
Jón Halldór Hannesson kennari:
Menntun—
og ávextir
menntunar
Tilgangur menntunar
Eðlilegt er að miklu fé og
miklum tíma sé varið til mennta-
mála, því þekking er undirstaða
athafna og athafnir framkvæmum
við til að ná árangri og öðlast
fullnægju, hamingju. Endanlegur
tilgangur menntunar er því að
færa manninum aukna hamingju.
En nú vitum við að fram til þessa
virðist hamingja ekki hafa verið
ríkjandi með mönnum og menntun
hefur oftast litlu breytt þar um.
Öll sú gífurlega þekking sem
menntakerfi okkar miðlar hefur
vissulega gert okkur kleift að lifa
þægilegra lífi en áður, en samt var
það svo að þjáningar, þreyta og
vandamál virtust ekki fara minnk-
andi. Sú þekking sem við höfum
búið yfir virðist því ekki hafa
skilað nógu góðum ávöxtum. Af
sama gamla fræinu kemur sami
ávöxturinn. Ef við viljum nýja
betri ávexti þurfum við að sá nýju
fræi. Þess vegna þurfum við nýja
þekkingu, þekkingu úr annarri átt
en við höfum vanist.
Þekktu sjálfan þig
Menntakerfi okkar hefur skort
þekkingu um grunnsvið hugans,
tæra vitund, ásamt aðferð til að fá
reynslu af þessu sviði. Öll þekking
sem við öðlumst varpast á vitund-
ina. Ef vitundin er óskýr og hulin
manninum verða þekkingaratrið-
in, sem á hana varpast, brengluð.
Gildi þekkingar er þannig alltaf
fyrst og fremst háð þeim sem
öðlast þekkinguna. Ef við setjúm
upp græn gleraugu virðist allt
grænt. Ef við setjum upp gul
gleraugu virðist állt gult. A sama
hátt er þekking misjöfn eftir því
hver öðlast hana. Ákveðið þekk-
ingaratriði getur verið áhugavert
fyrir suma og aukið á gleði þeirra,
en etv. virðist náunganum sem
þekkingaratriðið sé aðeins þurr og
leiðinlegur bókstafur. Það er því
ekki nóg fyrir skólakerfið að miðla
þekkingaratriðum, heldur verður
jafnhliða að víkka út vitund þess
sem öðlast þekkinguna svo að
þekkingarinnar sé alltaf notið í
sínu fyllsta gildi.
Menntakerfi um heim allan búa
yfir ýmsum leiðum til að miðla
þekkingu til nemans og í grund-
vallaratriðum er ekkert rangt við
þær né heldur við þá þekkingu sem
miðluð er. Allar tilraunir og
umbætur á kennsluaðferðum eru
virðingarverðar en duga þó
skammt til að gera nám fullnægj-
andi því, eins og áður sagði, er
þekking fyrst og fremst háð vitund
þess sem fær þekkinguna, og
ekkert menntakerfi fram að þessu
hefur meðhöndlað vitundina beint.
Það sem vantar til að menntun
verði fullnægjandi er að span
meðvitaða hugans sé aukið, þ.e.
„ílát" þekkingarinnar verði víkkað,
þannig að grunnsvið vitundarinn-
ar sé þekkt. Þróa þarf alla falda
möguleika hugans.
Það hafa margir sagt það á
undan mér að maðurinn þurfi
fyrst að þekkja sjálfan sig og að þá
sé kominn grundvöllur fyrir aðra
þekkingu. I dag er hins vegar
auðvelt að ná þessu markmiði með
því að taka upp kennslu í vísindum
skapandi greindar í skólum og sem
víðast annars staðar.
Bein reynsla og bættar
athafnir
Hagnýti þáttur þessara vísinda
er tæknin Innhverf íhugun (the
Transcendental Meditation
technique), sem felst í því að leyfa
athyglinni að skynja sífellt minna
örvuð eða hljóðari stig hugarstarfs
þar til farið er handan við
fíngerðasta stig hugsana og tær
vitund, þ.e. vitundin óbundin af
nokkurri hugsun, er skynjuð. í
þessu ástandi minnstrar örvunar
vitundar skynjar vitundin sig
sjálfa, þ.e. sá sem þekkir þekkir
sig sjálfan og er þetta því fyrsta
reynsla af sjálfsuppgötvun.
En þar sem hugur og líkami eru
í nákvæmum gagnverkandi tensl-
um færist jafnframt kyrrð yfir
starfsemi líkamans þegar hugur-
inn verður minna örvaður. Þessi
hvíld líkamans leiðir til þess að
hann endurnýjar sig, losar sig við
streitu, eða óeðli, sem safnast
hefur fyrir í taugakerfinu. Við
reglulega iðkun Innhverfrar íhug-
unar fer svo taugakerfið að verða
Jón Halldór Hannesson
eðlilegra, þ.e. streituminna, og á
þeim grundvelli helst reynslan af
tærri vitund meir og meir meðan á
athöfnum stendur. Þetta hefur
afgerandi áhrif á athafnir manna,
því eiginleikar grunnsviðs hugans
virðist þeir sömu og eiginleikar
grunnsviðs efnisins skv. skammta-
fræði eðlisfræðinnar. Þar er m.a.
talað um að í grunnsviðinu séu öll
náttúrulögmálin til staðar í óvirku
formi, að allar breytingar, sem
eigi sér stað í náttúrunni, séu
upprunnar þaðan og að af fullkom-
inni þekkingu á grunnsviðinu megi
leiða út öll náttúrulögmálin.
Menntakerfi þar sem vísindi
skapandi greindar væri ein af
námsgreinunum hefði því þau
áhrif að bæta athafnir nemenda,
því hugsanir þeirra væru sjálf-
krafa meira í samræmi við
náttúrulögmálin og væru eingöngu
lífuppbyggjandi. Athafnir í auknu
samræmi við náttúrulögmálin
reka sig auk þess ekki á hindranir
og leiða því skjótt til árangurs og
þar af leiðandi til aukinnar
hamingju einstaklingsins og skapa
honum og öðrum ekki vandamál.
Kjarni allra námsgreina
í nýútkominni bók „Holl er
hugarró" eftir breska sálfræðing-
inn og stærðfræðinginn Peter
Russell er m.a. fjallað um gagn-
semi vísinda skapandi greindar
fyrir menntun frá öðrum sjónar-
hóli. Russell bendir á að algengt sé
að námsfólki finnist nám lítt tengt
sér og sé sér jafnvel óviðkomandi.
En með vísindum skapandi greind-
ar skapist tengsl milli þess sem
þekkir og þekkingaratriðanna, því
með hagnýtu hlið vísindanna,
Innhverfri íhugun, verði tært svið
skapandi greindar, grunnsvið
hugans, sífellt meir meðvitað.
Þetta er svið minnstrar örvunar
hugans en öll örvuðu sviðin, þ.e.
allt hugarstarf, er grundvallað á
þessu sviði og má því segja að það
sé uppruni hugsananna eða upp-
runi allrar greindar sem maðurinn
sýnir í verki. Hinar ýmsu náms-
greinar fjalla líka um greind. Það
er í raun sameiginlegt einkenni
allra námsgreina að „lesa út“
greind, eða skipulag í fyrirbærum
náttúrunnar. Áf þessu leiðir að
úk
Olík öfíum
öðrum hljóm-
plötum
Dreifing: Steinar h.f. símar 19490 og 28155.
AF HÉRAÐI OG ÚR
FJÖRÐUM
Austfirskir þættir.
Eiríkur Sigurðsson
safnaði og skráði.
Skuggsjá 1978.
í þætti sem nefnist Ævibraut
vinnukonunnar lýsir Eiríkur
Sigurðsson örlögum konu sem
lífið leikur grátt. Þessi kona er
ein af mörgum sem orðið hafa að
sætta sig við að þjóna öðrum og
hljóta stundum litla þökk fyrir.
Eiríkur Sigurðsson gerir þátt
sinn ekki dramatískari en efni
standa til. Hann hefur samúð
með þessari konu og gerir sér far
Biskvi for
votaling
um að skyggnast inn í hugar-
heim hennar um leið og hann
lýsir þeim ytri aðstæðum sem
mótuðu líf hennar. Einkum er
frásögnin af dótturinni ungu
minnisstæð.
í kaflanum Fransmenn á
Fáskrúðsfirði er sagt frá
viðskiptum franskra sjómanna
við Austfirðinga. Talið var að
mörg þúsund franskir sjómenn
væru við veiðar fyrir austan á
hverju sumri: „Kona sem ólst
upp í Hafnarnesi segir að það
hafi verið tignarleg sjón að sjá
30—40 skútur á siglingu sunnan
Skrúðs þegar þær komu inn í
fjarðarmynnið. Þegar logn var
komust þær ekkert og komu þá
frönsku sjómennirnir oft á land í
Hafnarnesi meðan beðið var
byrjar".
Bðkmenntir
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
Frönsku sjómennirnir sóttust
eftir prjónavörum, vettlingum,
sokkum og peysum að sögn
Eiríks Sigurðssnar. Þegar Is-
lendingar vildu fá franskt kex
fyrir vettlinga var sagt: „Biskvi
for votaling". Þétta skildu
Frakkarnir. Handapat og svip-
breytingar urðu oft að duga í
þessum viðskiptum, en til voru
þeir sem urðu sleipir í frönsku,
Eiríkur Sigurðsson.