Morgunblaðið - 31.03.1979, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 31. MARZ 1979
Lelklist
eftir JÓHANN
HJÁLMARSSON
kenndan, en að því er okkur
virðist fyrst og fremst sannan.
Ef til vill hefur Guðmundur
Steinsson með þessu vferki feng-
ið okkur til að átta okkur á fyrri
verkum hans, markmiðum
þeirra og aðferðum. Það er ekki
síst mikilsvert fyrir metnaðar-
fullan höfund.
Um Stundarfrið er ekki
ástæða til að hafa annað en
lofsamleg orð. Það má að vísu
deila um viss atriði leiksins, en
þau eru alls tólf. Um miðbik
leiksins nær hann hámarki með
dauða gamallar konu, yfir hann
færist síðan meiri ró uns nýtt
mánnslát ber að. Áhorfandinn
er ekki jafn spenntur og áður,
það er líkt og búið sé að þenja
strenginn um of, en endirinn er
rökréttur og verkið stenst innan
þess ramma sem því hefur verið
sniðinn. Kyrrðin sem tekur við
þegar hjónin eru flutt í nýtt hús
er allt að því óhugnanleg, algjör
andstæða þess flaumósa lífs sem
verkið snýst um og er sífellt að
sýna. Síminn hringir stanslaust,
sömuleiðis dyrabjallan, sjón-
varpið er í gangi, plötur eru
settar á fón með djöfullegum
hamagangi. Hvernig á nokkur
manneskja að geta lifað í þessu
umhverfi? Samkeppnin er í al-
gleymingi. Sá sem er viðkvæmur
* 'A ' * ■*'»*« v
Kristbjörg Kjeld og Lilja Þorvaldsdóttir í Stundarfriði.
Mynd firringar eða
aðvörun í listrœnum búningi
bjóðleikhúsið:
STUNDARFRIÐUR.
Höfundur: Guðmundur Steins-
son.
Lýsing: Ásmundur Karlsson.
Leikhljóð: Gunnar Reynir
Sveinsson.
Leikmynd og búningar:
Þórunn Sigríður Þorgrímsdótt-
ir.
Leikstjóri: Stefán Baldursson.
Við heyrum oft talað um
firringu. Um hana fjallar leik-
rit Guðmundar Steinásonar,
Stundarfriður. Guðmundur
hefur verið lengi að þroskast
sem leikritahöfundur, verk hans
hafa ekki þótt gallalaus, en með
Sólarferð (1975) sýndi hann að
nokkurs var af honum að vænta.
Stundarfriður er tvímælalaust
merkasta verk Guðmundar
Steinssonar til þessa og að
mínum dómi áfangi sem í senn
er höfundinum og íslenskri leik-
ritun vinningur. Þetta er verk
sem kemur við kviku í lífi
nútímafólks, tekur til meðferðar
það sem einkennir rótlausa lifn-
aðarhætti margra, eftirsókn
eftir vindi svo að stuðst sé við
orð gamals prédikara. í eðli sínu
er Stundarfriður móralskt verk.
Höfundurinn dregur upp mynd,
en vill um leið boða, aðvara
hljómar kannski betur, hæfir
greinilega tilgangi hans. En
boðun höfundarins er klædd í
listrænan búning, að vísu ýkju-
verður afskiptur eins og dóttirin
sem fjarlægist foreldra sína, en
öðlast skilning hjá gömlu hjón-
unum, afa og ömmu.
Það eru sem sagt atriði í
Stundarfriði sem hugsanlega
eru of lík hvert öðru, endurtekn-
ingar of margar á kostnað hnit-
miðunar. En einnig má segja að
höfundinum hafi verið nauðsyn-
legt að hafa þetta svona til þess
að leggja áherslu á boðskap
sinn, gegnumlýsa hið ómennska,
vélræna umhverfi sem hann
býður okkur upp á.
Textinn í leikritinu er góður,
vel saminn, hvergi of eða van í
samtölum. Umræður eru eðli-
legar, aldrei óþarfa orðagjálfur
nema þar sem það á að vera.
Hjónin stressuðu Harald og
Ingunni leika Helgi Skúlason og
Kristbjörg Kjeld. Þau eru bæði
þess megnug að túlka þessar
manngerðir. Leikur Helga er
ákaflega vandaður og sjálfum
sér samkvæmur. Af Kristbjörgu
sópar í hennar hlutverki svo að
sjaldan hefur hún notið sín
betur. Er þó skemmst að minn-
ast frábærrar frammistöðu
hennar í Ef skynsemin blundar.
Þolinmœði
þrautir
vinnur allar
Leikfélag Akureyrar
SJÁLFSTÆTT FÓLK
eftir Halldór Laxness
Leikgerð: Baldvin Ilalldórsson
Leikmynd: Gunnar Bjarnason
Leikstjóri: Baldvin Halldórs-
son
Ekki get ég neitað því, að ég
fór af fremur takmarkaðri löng-
un, en meiri skyldurækni á
frumsýningu L.A. á Sjálfstæðu
fólki. Helst ástæða til þess var
sú, að ég hafði séð verkið í
Þjóðleikhúsinu fyrir nokkrum
árum. Sú sýning sannfærði mig
um það, að hin stórbrotna saga
Laxness af sjálfstæðisbaráttu
Bjarts í Sumarhúsum væri alls
ekki vel fallin til leikgerðar og
áhorfendur yrðu að sætta sig við
reykinn af réttunum. ... „Sá ég
soðið slátur,/ sál mín rak upp
skellihlátur,/ og gufuna með
græðgi át.“ Svo kvað Bólu-
Hjálmar forðum, þegar hann
fann ilminn af slátursuðunni á
ríkismannssetrinu. Nútímafólk
lætur sér ekki nægja svo lítið,
en krefst þess að fá listina
þannig framreidda, að það þurfi
ekki að eta vonir sínar, geyspa
og láta sér leiðast. Sýning Þjóð-
leikhússins var myrk, langdreg-
in og þyngslaleg og olli því
mörgum vonbrigðum, sem
mundu íslandsklukkuna. Sá
húmoristiski stíll, sem Bjartur
er framsettur í af skáldinu, fór
að mestu forgörðum. Jafnmikil-
hæfur leikari og Robert Arn-
finnsson gat þar engu um hnik-
að, komst ekki í takt við Bjart
sögunnar. Líklega þykir ýmsum
Baldvin Halldórsson sýna mikið
hugrekki og ekki síður þolgæði
að takast á hendur endurvinnslu
á verki sínu og leikstýra því við
ófullkomnari aðstæður en áður.
Ekki er hægt að líkja saman
gamla Samkomuhúsinu á Akur-
eyri þar sem lítið svið og
þrengsli að tjaldabaki setja
starfinu þröngar skorður eða þá
Þjóðleikhúsinu með mörgum
vistarverum, fjölþættum tækni-
möguleikum og stóru hringsviði.
— Ljóðskáld, sem ég ræddi við,
vakti athygli á því, að mörgum
skáldum hafði verið álasað fyrir
það, að þau væru of einhæf í
verkum sínum, glímdu of lengi
við takmarkað svið lífsins. Þeg-
ar þau reyndu að tjá sig um eða
túlka sérstakt efni, hefði þeim
síðar ef til vill fundist, að það
hefði ekki tekist til hlítar. Því
hætti þeim við að fara aftur í
sama farið, reyna að gera betur
eða færa það eitthvað út. Þetta
Þórey Aðalsteinsdóttir (Rósa í Niðurkotinu) og
Aðalsteinn Bergdal (Þórður í Niðurkotinu).
Þráinn Karlsson (Bjartur) og Jóhann Ögmundsson
(séra Guðmundur).
er einkenni alvarlegra, vand-
virkra listamanna, sem ekkert
er fjær skapi en grunnfærnis-
legt skrum eða auglýsingagirni,
eru ekki á höttunum eftir vin-
sældum. Vinnubrögð Baldvins
Halldórssonar, sem birtast í
sýningu L.A., bera vott um föst
tök á erfiðu viðfangsefni. Hann
er ekki reiðubúinn að gefast upp
og krefst heldur ekki bættrar
aðstöðu, til þess að auðvelda sér
glímuna. Baldvin hefur unnið
minnilegan sigur með endur-
bættri leikgerð og leikstjórn á
Sjálfstæðu fólki og sannað
réttmæti þess máltækis, að „þol-
inmæðin þrautir vinnur allar."
Það kom á daginn, að verkið
nýtur sín betur á þröngu sviði
og leikmynd Gunnars Bjarna-
sonar var afbragðsgóð og
haganlega útfærð. Var augljóst,
að leikendur og annað starfsfólk
að tjaldabaki hefur verið þraut-
æft í því að skipta um svið á
skömmum tíma. Skiptist sýn-
ingin í 24 þætti, svo mjög veltur
á, að þáttaskipti verði hröð. Þá
fer vel á því að varpa prentuðum
texta á tjald, þar sem gerð er
grein fyrir hverjum þætti.
Minnti það nokkuð á texta, sem
jafnan fylgdi þöglum kvikmynd-
um á bernskuárum kvikmynda-
listarinnar. (DÆMI: 1. Skýa-
brok. — Snemmsumars. 2.
Draumar Á miðju sumri. — 18.
Rauðsmýrarmaddaman bíður
ósigur — Laugardaginn fyrir
hvítasunnu). Þá eykur mófugla-
söngur, vell spóa og kvak lóu,
veðurhljóð eða sjófuglakliður
(eftir því sem við á) á áhrif
komandi þáttar. Sem fyrr segir,
hefur leikgerð verið breytt og
nokkrum atriðum sleppt, m.a.
brúðkaupsveislunni í upphafi,
og er það tvímælalaust til bóta.
Við þetta verða sum hlutverk
veigaminni, m.a. Rauðsmýrar-
maddömunnar, en kemur ekki
að sök.
Ekki er ástæða til að fjölyrða
hér um efni Sjálfstæðs fólks, því
fáar sögur hafa valdið meira
uppnámi hér á landi, ekki síst til
sveita, og því verið lesin eins og
öll rit, sem fjaðrafoki valda. Hin
vonlausa sjálfstæðisbarátta