Morgunblaðið - 31.03.1979, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 31. MARZ 1979
15
Börn þeirra hjóna eru leikin
af Sigurði Sigurjónssyni, Lilju
Þorvaldsdóttur og Guðrúnu
Gísladóttur. Sigurður er af göðu
kunnur og gerir íþróttamannin-
um Árna eftirminnileg skil. Þær
Lilja og Guðrún eru eins og
Sigurður útskrifaðar úr Leik-
listarskóla Islands og hafa vakið
athygli fyrir túlkun ýmissa
hlutverka. Lilja kemur nú í
fyrsta sinn fram í leikriti hjá
Þjóðleikhúsinu og leikur hina
mótsagnakenndu Mörtu, tísku-
drós og karlmannagleypi af
innlifun. Guðrún Gísladóttir er
hin innhverfa Guðrún sem þolir
ekki það andrúmsloft sem hún
býr við. Þetta er vandasamt
hlutverk sem Guðrúnu tekst að
gera lifandi, gæða holdi og blóði.
Foreldra Haralds, þau Örnólf
og Guðrúnu, leika Þorsteinn Ö.
Stephensen og Guðbjörg Þor-
bjarnardóttir. Ég er efins um að
oft hafi sést betri samleikur,
enda virðist skilningur leikar-
anna á hlutverkunum slíkur að
árangur hlaut að verða.
Vinir Mörtu, loftkenndir
gæar, einn andlega sinnaður,
hinn í mótmælaskapi eru í
höndum Sigurðar Skúlasonar og
Rarrdvers Þorlákssonar. Einkum
tókst Randveri að sýna okkur
innihaldsleysi þeirrar persónu
sem hann túlkaði.
Tæknilega er Stundarfriður
Þjóðleikhúsinu til sóma. Ég
nefni til dæmis lýsingu Ás-
mundar Karlssonar, leikhljóð
Gunnars Reynis Sveinssonar og
leikmynd og búninga Þórunnar
Sigríðar Þorgrímsdóttur. Leik-
stjórnarhæfileikar Stefáns
Baldurssonar eru engin ný tíð-
indi úr leiklistarheiminum, en
honum hefur ásamt aðstoðar-
fólki sínu auðnast að setja á svið
sýningu sem hlýtur að eiga
langa lífdaga fyrir höndum.
kotbóndans og ömurlegar lýs-
ingar á lífi hans og kjörum
þóttu hreinar fjarstæður eða
eins og Krlstján skáld frá
Djúpalæk komst að orði um
gamla sveitunga sína: „Þeim
fannst hann (þ.e. Bjartur) svo
nakin mynd af þeim sjálfum."
Höfundur þessa stórbrotna
verks hefur á seinni árum leitt
smám saman í ljós hve barátta
og þrotlaus þekkingarleit var
undanfari þess, að sagan varð til
(sbr. „Sagan af sögu kotúngsins"
í bókinni Úngur ég var, útg.
1976). Halldór segir m.a. um
smásögu („fábrotið riss“), er
fjallar um einyrkjann Þórð í
Kálfakoti, sem til varð haustið
1919 ... „hélt ég áfram að glíma
við þennan kvillanesblesa í als-
konar myndum: Þórð; já og ekki
bitið úr nálinni með hann fyren
eftir sextán ár, að hann reis
alskapaður og endurborinn í
Bjarti í Sumarhúsum 1935.“ Um
söguna fullgerða segir hann:
„hún endar í fullkomnum ósigri;
og í ósigrinum er kallinn skást-
ur.“ Þennan kall, Guðbjart
bónda Jónsson, túlkar Þráinn
Karlsson af mikilli nærfærni.
Eins og stundum áður sýndist
mér hann ekki fara allskostar
giftusamlega af stað; í þetta
sinn heldur hávær og örgeðull.
En það kom ekki að sök. Það er
vandasamt að smeygja sér úr
gervi Þórðar í leikritinu „Stalín
er ekki hér“ og vinda sér í flíkur
annars þverhauss, Bjarts, sem
er þó með allt öðru yfirbragði,
án þess að það skaði þó túlkun á
þeim síðarnefnda. Þráinn leggur
áherslu á þá „háðung sjálfstæð-
is“ hans, sem Kristinn E.
Andrésson nefndi svo og fer á
kostum í þeim húmoristíska stíl,
sem höfundurinn gæðir persón-
una.
Hann er sannur í öllum tökt-
um, líkt og hann hefði annast
fjárgæslu um árafjöld og verið í
nábýli við heiðar og öræfi, þar
sem þögnin er fullkomin. I
Óperutónleikar
Efnisskrá:
Verdi .... Upphafsatriði 2. þáttar úr Un Ballo in Maschera
..................Balletttónlist úr Aida
..............................Celeste Aida
....................Forleikur að I Vespri Siciliani
Bcllini .................Forleikur að Normu
Puccini.................Tvær aríur úr Tosca
....................Intermezzo úr Manon Lescaut
...................Lokaatriði 1. þáttar La Bohémé'
Einsöngvarar: Radmila Bakocevic og Piero Visconti
Stjórnandi: Jean-Pierre Jacquillat
Margir unnendur tónlistar líta á
óperutónlist eingöngu sem
skemmtiefni og í samanburði við
mikið unna tónlist sé hún léttvæg
að gerð. Uppruni óperunnar er
einmitt fólginn í þeim mun sem er
á vitsmunalega uppbyggðri tón-
list, þar sem byggingin er mark-
miðið og tónlist sem tæki til
túlkunar tilfinninga í leikrænni
tjáningu. Túlkun á geðhrifum
verður ekki útfærð frjálslega ef
samtímis þarf að taka tillit til
flókinna umvendinga stefja.
Mörgum tónsnillingum hefur þó
tekist að ramma leikræna tilfinn-
ingatúlkun inn í meistaralega
gerðan tónvef, sem ekki er aðeins
fallegur áheyrnar heldur og sam-
ofinn textanum og túlkun hans.
Tónskáldskapur Verdis nær allt
frá einföldu sönglagi, sem
ómenntaður söngmaður getur
flutt í upprunalegri gerð til stór-
fenglegra tónverka, er gera ýtr-
ustu kröfur um hæfni flytjenda.
Fáum tónskáldum hefur tekist
betur að samstilla tónmál sitt við
leikræna túlkun textans svo að
skilin milli túlkunar flytjenda
texta og atferlis og samleiks við
hljóðfæraleikara hverfa rétt eins
og hljóðfæraleikararnir séu einnig
leikarar verksins.
Þetta mátti merkja í leik Sin-
fóníuhljómsveitar íslands og var
samspilið á milli stjórnandans
Jacquillat og hljómsveitarinnar
frábært. Vonandi tekst forráða-
mönnum hljómsveitarinnar að fá
Jacquillat til áframhaldandi sam-
starfs og kenna íslendingum að
hlusta á óperur og góða tónlist.
Ópera hefur undanfarið verið
mjög til umræðu og ráðamenn
Piero Visconti
hafa af rausnarskap miklum veitt
heilum mánaðarlaunum skrif-
stofumanns í styrk til slíkrar
starfsemi. Heyrst hefur að fjár-
munanna verði aflað með því að
taka 13. mánuðinn af einhverjum
óflokksbundnum opinberum
starfsmanni. Það er því ekki iítil
upplyfting að fá til landsins slíka
listamenn, sem nú sungu okkur
Islendingum ástríðuþrungna
söngva sunnan úr Evrópu. Rad-
mila Bakocevic og Piero Visconti
sungu söngva úr Grímudansleikn-
um og Aidu, eftir Verdi en eftir
Tónllst
eftir JÓN
ÁSGEIRSSON
Þráinn Karlsson í hlutverki Bjarts í Sumarhúsum.
Lelkllst
eftir BOLLA
GÚSTAVSSON
í. Laufási
ósigrinum rís túlkun Þráins
hátt. Svanhildur Jóhannesdóttir
fer með hlutverk Ástu Sóllilju.
Hún hefur leikið stór hlutverk í
öllum leikritum, sem L.A. hefur
sýnt í vetur. Skorti þar aldrei á
vandvirkni og öryggi, en ekki
get ég neitað, að sá grunur
læddist að mér, að til lengdar
mætti búast við nokkurri ein-
hæfni í túlkun hennar. En hér
kveður við allt annan tón en
áður og með prýði stenst Svan-
hildur prófið, er hún sýnir
lífsblóm Bjarts, allt frá ungl-
ingsaldri þess til fullorðinsára.
Hvergi er brotalöm í síbreyti-
legu svipbrigðamáli þessarar
óhamingjusömu manneskju,
sem ein fær þó að skyggnast
andartak í innra líf Bjarts.
Þórey Aðalsteinsdóttir leikur
Rósu í Niðurkotinu. Hún skilur
hlutverkið út í æsar og gerir
ekki minna úr því en efni standa
til. Samleikur Þóreyjar og
Þráins er öruggur og sann-
færandi, lýsir vel þrjósku, sem
horfir til tveggja ólikra átta.
Jóhann Ögmundsson leikur séra
Guðmund á þann veg, að 8.
þáttur, Erindagerðir, er eitt
skemmtilegasta atriði sýningar-
innar. Jóhann er traustur leik-
ari og gæddur næmu skopskyni.
Þuríður Schiöth er varla nógu
sannfærandi í hlutverki
Rauðsmýrarmaddömunnar og
galt þess, að hún á nokkuð ólært
í listinni. Gervið er gott, en
öryggi þessarar háleitu og
bosmamiklu frúar er ekki sem
skyldi og framsögnin alls ekki
eðlileg. Líklega má rekja það
helst til óstyrks nýliðans. Heimi
Ingimarsson hefi ég ekki séð
leika betur en í þetta sinn.
Hann sýnir þann Jón hrepp-
stjóra, sem sagan lýsir, af þeirri
nákvæmni að undrum sætir.
Náði hann því óákveðna hljóði
út um nefið, sem til er ætlast og
umgekkst tóbakslöginn af natni
allt til enda, kipraði varirnar
utan að honum „sem ósjálfrátt
tákn þess, að hann sleppti engu
fyrr en hann hafði sogið úr því
þann safa, sem hægt var að
hafa.“ Minnilegt er samtal hans
við Hallberu gömlu, sem leikin
er af Sigurveigu Jónsdóttur af
hógværð og innlifun. Kemur það
sem skemmtilegt mótvægi við
sviptingar leikkonunnar í viða-
miklum hlutverkum fyrr í vet-
Radmila Bakocevic
ur. Viðar Eggertsson er of ör í
hlutverki kennarans. Það skort-
ir nokkuð á að hann nái þeim
tóni, sem lýsir ömurlegri vesöld
og gæfuleysi undir þunnri skel
blekkingarinnar, sem felst í
fjálglegu tali þess veraldarvana
menntamanns, sem hann segist
vera.
Fjálgleikinn verður of
sterkur og maður sér ekki gæf-
uleysið falla af síðum þessa
Sólons. Viðar leikur reyndar tvö
hlutverk, kennarans og Einars í
Undirhlíð. Aðalsteinn Bergdal,
Theódór Júlíusson og Gestur E.
Jónasson fara einnig með tvö
hlutverk hver og gera þeim
ágæt skil. Aðalsteini lætur vel
að túlka umkomulaus gamal-
hlé tvær aríur úr Tosca eftir
Puccini og luku tónleikunum með
lokaatriði 1. þáttar úr La Bohéme.
Ef hugsað væri til þess að hér
starfaði söngleikahús og í stað
þess að hlýða á þessa ágætu
listamenn aðeins á tónleikum,
hefðu þeir einnig sýnt okkur list
sína á leiksviði. Slíka drauma má
ekki hafa hátt um og eru reyndar
hlægilegir í háhlöðnu papp-
írs-sorteringarskipulagi, sem étur
alla fjármuni samfélagsins og
brjálar bezta fólk. Um söng slíkra
listamanna eins og Bakocevic og
Visconti er óþarft að fjalla. Söng-
ur þeirra var glæsilegur og víða
frábær. Að halda svona óperutón-
leika er meira en sjálfsagt, það er
blátt áfram nauðsynlegt, bæði
sem hluta af áskriftarkerfinu og
einnig sem sjálfstæða tónleika.
Það mætti, allt eins og að flytja
smáþætti úr mörgum verkum,
flytja heillegri myndir úr óperum,
jafnvel með aðstoð ísl. kóra og
einsöngvara og þannig bæta að
nokkru úr þeirri vöntun sem við
búum við og leggja grunn að þörf
fyrir óperuhús í framtíðinni.
Jean-Pierre Jacquillat
menni og leikur hans og gervi í
hlutverki Þórðar í Niðurkotinu
eru afbragð. Ingólfur Arnarson
Jónsson er sannfærandi boðberi
samvinnuhreyfingarinnar í
meðförum Theódórs. Gestur E.
Jónasson sýndi hressilegan leik
og var ekki síðri í hlutverki
ókunna mannsins í firðinum.
Það kemur jafnan í ljós, hvað
þeir félagar eru góður efniviður
og gera vel, ef leikstjórinn er
akveðinn húsbóndi og mikill
kennari. Nanna I. Jónsdóttir
dró upp trúverðuga mynd af
Hallberu í Urðarseli. Þá má
ekki gleyma tíkinni, sem aldrei
datt út úr hlutverkinu. Trúað
gæti ég, að þeir, sem fundu að
því fyrr í vetur, að útilegumenn-
irnir í Skugga-Sveini hefðu ver-
ið í of hvítum og vel verkuðum
gærum, myndu gagnrýna,
hversu bústin og gljáandi á
belginn þessi lúsarlausa skepna
er þarna í Sumarhúsum.
Eitt af Akureyrarblöðunum
kvartaði nýlega undan „snaut-
legu listalífi" okkar hér nyrðra.
Sennilega stafar þetta álit af
skjálgum augum eða þá alltof
réttum; sálarlífi, sem haldið er
af þrjósku og ofsatrú á pólitísk-
um stefnum. Þetta dapurlega
þunglyndi þolir illa hækkandi
sól og verður óskiljanlegt, þegar
þess er gætt, hve mikill fjöldi
fólks starfar hér af elju í akri
listanna við nyrsta haf. Hlutur
Leikfélags Akureyrar hefur ver-
ið gildur. Það nýtur dugandi
leikhússstjóra. Með þessari
viðamiklu sýningu bætist at-
hyglisverður þáttur í fjölbreytt
verkefnaval vetrarins. Ég óska
Baldvin Halldórssyni til ham-
ingju með þessa sýningu, sem er
ótvíræður sigur hans, og þakka
forráðamönnum Leikfélagsins
það áræði, er þeir hafa sýnt.
Þeir hafa skilið þessa setningu
Kristins E. Andréssonar rétt, að
til þess „að þræða alla þá stigu
þarf augu, sem mega kannske
hvorki vera rétt eða skjálg.“