Morgunblaðið - 31.03.1979, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 31. MARZ 1979
Guðmundur Karlsson alþingismaður:
Fylgja þarf eftir niður-
stöðum fiskifræðinga
Fyrr í þossari viku var rckinn
hér á þingsíðu efnisþráður gagn-
rýni þingmanna úr Vestfjarða- og
Norðurlandskjördæmum á
meinta mismunun veiðitakmark-
ana, er sjávarútvegsráðherra hef-
ur kunngjört. Hér á eftir fer ræða
Guðmundar Karlssonar (SV),
þingmanns Sunnlendinga, við
þessar umræður, en hann lýsti
stuðningi við ákvörðun sjávarút-
vegsráðherra.
Betra er seint en aldrei
Hún er ekki að ófyrirsynju þessi
umræða sem hér fer fram um
fiskveiðimál og um stefnuna í
fiskveiðimálum því það hefur lítið
farið fyrir umræðu um þau mál
hér í þinginu.
Ég lýsi yfir eindregnum stuðn-
ingi við ákvörðun hæstvirts
sjátvrh. um aflatakmarkanir á
þorskveiðum í ár. Ég tel að öll
veiði, sem fer fram yfir 280 þús.
tonn í ár sé af fyrirhyggju og
ábyrgðarleysi. Það má segja, að
æskilegra hefði verið, að reglur og
takmarkanir hefðu komið fram
fyrir ársbyrjun, þannig, að þessi
veiðistýring hefði hafist í vertíðar-
byrjun í vetur. En betra er seint en
aldrei; og ég held, að við verðum að
taka þeim reglum sem settar verða
nú.
Af þessum umræðum að dæma
finnst mér, að sjómenn, útvegs-
menn og aðrir þeir, sem eiga þarna
brýnna hagsmuna að gæta, hafi á
þessu mikilvæga máli meiri og
betri skilning en við, sem hér
sitjum. Þeir gera sér fulla grein
fyrir því, að svo verður ekki
framhaldið sem verið hefur um
þorskveiðarnar.
Skoðanamis-
munur eðlilegur
Auðvitað hlýtur þorskveiðitak-
mörkun að koma mest niður á
þeim fiskimönnum og þeim svæð-
um, sem mest hafa stundað þorsk-
veiðarnar. Hjá því verður ekki
komist. Það hefur verið blandaðri
afli, sem Sunnlendingar hafa veitt,
en aðrir landsmenn og þess vegna
verður kannski aflatakmörkunin
ekki eins tilfinnanleg hjá þeim og
öðrum.
Það hefur ýmislegt komið fram í
þeim umræðum, sem hér hafa
farið fram um fiskifræðinga. Ég
tel, að við eigum mjög hæfa og vel
menntaða fiskifræðinga og að við
komumst ekki hjá því að taka fullt
tillit til skoðana þeirra og fylgja
þeim að svo miklu leyti sem við
verður komið. Það er eðlilegt að
fram komi töluverður mismunur í
skoðunum manna, annarsvegar,
fiskifræðinga, sem verða að sýna
varfærni í starfi, og hinsvegar
skipstjórnarmanna, sem verða að
vera bjartsýnir og sýna í sumu
fyrirhyggjuleysi um framtíðina.
Við vitum það allir, sem að máli
þessu höfum komið, að það fer
ekki allt fram, sem skyldi, hvorki
um borð í netabátunum, sem veiða
við Suðurland né um borð í togur-
unum, sem veiða annars staðar við
landið. Þetta er að vísu ákaflega
misjafnt. Menn ganga og misjafn-
lega að fiskimannsstarfi sínu, eins
og öðrum störfum. Sumir stunda
þetta starf af fyrirhyggju og
ábyrgð, en aðrir ekki sem skyldi.
Hámarksgæði og
hámarksnýting
Við verðum að haga svo málum,
að við náum hámarksnýtingu og
hámarksgæðum úr þeim fiskafla,
sem á land berst. Við verðum líka
að haga svo málum, að við eyðum
eins litlu af fjármunum til veið-
anna sem kostur er. Það má segja,
að þar veldur hver á heldur. Mestu
varðar nú, hvernig á málunum
verður haldið í framtíðinni.
Ég tel, að við þurfum að vinna
að uppbyggingu raunhæfs fisk-
veiðieftirlits. Það er Landhelgis-
gæslan og þeir fáu eftirlitsmenn,
sem settir eru um borð í veiðiskip-
in, sem hafa þetta starf með
höndum. Ég held, að spurning sé
um, hvort þeir hafa þann tíma og
aðstöðu, sem þarf til að sinna
þessu starfi, sem skyldi. Ég tel, að
við þurfum að byggja nokkur lítil
og ódýr skip, sem fylgi fiskveiði-
flotanum meðan hann er að veið-
um, bæði á vertíðinni og á síldveið-
um og reyndar hvar sem er, sér-
staklega bátaflotanum. Áhafnirn-
ar fylgjast með veiðarfærum, sem
notuð eru og með veiðinni, hvernig
hún fer fram og þeir viti þá gjörla
um allt sem gerist; en ekki, að
menn kveði upp sleggjudóma í
landi um það, sem fram fer á
miðunum.
Ég tel, að það sé ekkert óeðlilegt,
þó að á hverjum veiðistað eða í
hverri verstöð verði skipuð nefnd
skipstjórnarmanna, sem hefði
ákveðnu hlutverki að gegna. Þetta
var gert hér áður fyrr, þegar
stunduð var veiði bæði með línu og
netum hér við Suðurströndina. Þá
vóru nefndir skipstjórnarmanna
sem fylgdust með merkingu veið-
arfæra og notkun þeirra; og ég tel
ekkert óeðlilegt þó að þessu starfi
yrði haldið áfram í annarri mynd
en var áður fyrr.
Eins tel ég, að það væri ekkert
óeðlilegt, að skipa trúnaðarmenn
um borð í veiðiskipunum. Ég tel
það, að sjómenn hafi orðið það
mikinn skilning á nauðsyn þessara
takmarkana og þess starfs, sem
þarna er verið að vinna, að þeir
myndu sýna fulla ábyrgð í slíku
trúnaðarstarfi, flestir. Auðvitað
yrði einhver misbrestur, en ég held
að, í flestum tilvikum tækist vel
til.
Reynsla okkar
og fjölda annarra
fiskveiðiþjóða
Ég held, að við verðum að láta
þau áföll, sem orðið hafa, okkur að
kenningu verða. Ég á þar við það,
þegar síldarstofninn hér við Suð-
urland var drepinn niður. Eins
hitt, að aðrar þjóðir hafa orðið
fyrir miklum áföllum. T.d. Kali-
forníumenn, þegar þeir drápu nið-
ur sardínustofninn, Norðmenn
þegar þeir eyddu síldinni Perú-
menn, þegar þeir drápu niður
ansjósuna og Bretar, hvernig þeir
hafa gangið í síldarstofninn, og nú
fáum við fréttir af því, hvernig
Suður-Afríkumenn hafa gengið í
pilgardstofninn hjá sér. Þetta var
stofn, sem skilaði þeim 1,5 millj.
tonna. Árið 1975, var þetta komið
niður í 545 þús. tonn. Síðan fer
veiðinni hrakandi ár frá ári, þang-
að til komið er niður í 46 þús. tonn
í fyrra og nú í ár verður einungis
leyft að veiða 29 þús. tonn.
Við skulum gera okkur grein
fyrir því, að það hafa orðið mikil
áföll og mikil slys í fiskveiðum
ýmissa þjóða á undanförnum ár-
um og þessi slys skulum við láta
okkur að kenningu verða og haga
okkar fiskveiðum í framtíðinni
með það fyrir augum, að slíkt
hendi okkur ekki að nýju. Eitt
stórslys er nóg fyrir okkur.
Könnun á skipulagi og virkni heilbrigðisþjónustu:
Heilsuvemd mik-
ilvægasti þátturinn
Tveir þingmenn. sem jafnframt eru
læknar, hafa flutt tillögu til þings-
ályktunar um könnun á vissum þátt-
um heilbrigðisþjónustu. með tilliti til
hugsanlegs sparnaðar og bættrar
þjónustu. Þetta eru þingmennirnir
Oddur Ólafsson (S) og Bragi Níelsson
(A). Tillagan er svohljóðandi:
Alþingi ályktar að skora á ríkis-
stjórnina að hlutast til um að fram
fari könnun á skipulagi og virkni
neðangreindra þátta heilbrigðisþjón-
ustunnar:
1. heimilislækninga og heilsuverndar.
2. sérfræðilæknisþjónustu,
3. þjónustu við sérstaka
sjúklingahopa.
4. rekstrar sjúkrahúsa.
5. öldrunarþjónustu og endurhæfing-
ar.
í könnun þessari skulu eftirfarandi
atriði sérstaklega tekin til rannsókn-
ar:
• a. Hvort aukin heilsuverndar-
starfsemi og breyting á skipu-
lagi heimilislækninga asamt veru-
lega auknu fjárstreymi til þess-
ara þátta væri líkleg til þess að
minnka þörfina fyrir innlagnir í
sjúkrahús.
• b. Hvort hentugra væri og árang-
ursríkara að sérfræðiþjónusta
við utansjúkrahússjúklinga
væri f auknum mæli unnin á
göngudeildum sjúkrahúsa, til
hægðarauka fyrir sjúklinga, til
frestunar sjúkrahúsinnlagna og
styttingar sjúkrahúsdvalar.
• c. Hvernig best verði komið fyrir
þjónustu við sérstaka sjúklinga-
hópa þannig að þeim sé skapað
fyllsta mögulegt öryggi og
fjármagn nýtt á hinn hagkvæm-
asta hátt.
• d. Hvort ástæða sé til þess að
endurskoða frá grunni áform
um uppbyggingu sjúkrahúsa,
þar eð forsendur hafa breyst
verulega nú síðustu árin.
Enn fremur er samræming á
starfi sjúkrahúsa nauðsynleg og
athugun á þvi hvaða rekstrar-
form henti okkur best.
• c. Athugunar er þörf á virkni
endurhæfingar og meðferð öldr-
unarsjúkdóma.
Könnun þessi verði framkvæmd
af sérfræðingum og fyrstu niður-
stöður lagðar fyrir næsta Al-
þingi.
Mikilvæqasti Þátturinn
Oddur Olafsson (S) mælti fyrir
þessari tillögu sl. fimmtudag. Þótt
vísitala og verðbætur eigi hug
þingmanna um þessar mundir, sagði
hann, og umræður um þau mál
ásamt vissum atferliseinkennum
fylli þingtíðindi, þá verður hinu ekki
neitað, að þegar kemur að einstakl-
ingnum og fjölskyldunni, þá eru
heilbrigðismálin einn mikilvægasti
þáttur mannlegra samskipta. Lífs-
hamingja verður torfengin, ef örygg-
isleysi ríkir í-heilbrigðismálum. Þess
vegna finnst okkur, flutningsmönn-
um, ástæða til að vekja athygli á
vandamálum þessa þjóðlífsþáttar.
Við væntum þess að með bættu
skipulagi og breyttu vægi, þá megi
ná betri árangri en við búum nú við.
Oddur ólafsson.
Sjö og hálft prósent
af pjóðartekjum
Til heilbngðismála fara nú 7,5%
af þjóðartekjum eða milli 30—40
milljarðar árlega. Það er því þjóð-
hagslega mikilvægt, hvern veg þessu
fjármagni er varið.
Heilsuvernd er mikilvægasta
verkefni heilsugæzlunnar, þ.e. að
vernda einstaklinginn gegn líkam-
legum og andlegum sjúkdómum.
Það er í senn auðveldara, ódýrara
fyrir samfélagið og affarasælla fyrir
þjóðfélagsþegninn að efla fyrir-
byggjandi aðgerðir en að fresta
aðgerðum unz sjúkdómar hafa grafið
um sig. Til þessa verkefnis, þ.e.
heilsugæzlunnar, notum við ekki
nema 1% af því fjármagni, sem
heilbrigðisþjónustan fær til afnota.
Þá er það og viðurkennt, að fullkom-
in og vel skipulögð heimilislækn-
ingaþjónusta er árangursrík og forð-
ar fjölda manns frá því að þurfa að
fara á sjúkrahús. Undanfarin ár
hefur verið lagður grunnur að heilsu
vernd og heimilislæknaþjónustu,
með byggingu heilsugæzlustöðva
hvarvetna um landið. Gallinn er þó
sá, að það svæði, þar sem um 60%
landsmanna býr, hefur að mestu
orðið útundan. Þetta starf þarf að
efia.
Þýöing heilsuverndar
Ó.Ól. vitnaði til ályktunar lækna-
ráðstefnu á vegum W.H.O., sem sótt
var af fulltrúum frá 134 þjóöum, þar
á meðal Islandi.
I ályktun ráðstefnunnar kemur
fram, að ríkisstjórnir beri ábyrgð á
heilsufari þegnanna, sem aðeins sé
hægt að hafa í lagi með viðunandi
heilsufars- og félagslegum aðstæð-
um. Markmiðið eigi að vera að um
aldamót búi allar þjóðir við heilsu-
far, er geri þeim fært að lifa
fjárhagslega og félagslega eðlilegu
lífi. Heimilislæknaþjónusta er lykill-
inn að þessu marki...“
Helztu flokkar heilsuverndar eru:
mæðravernd, vernd ungbarna, skóla-
eftirlit, íþróttaeftirlit, atvinnusjúk-
dómaeftirlit og vinnuvernd, berkla-
og kynsjúkdómavarnir, geðvernd,
áfengis- og tóbaksvarnir, slysavarn-
ir, skipulögð sjúkdómaleit, hópskoð-
anir og mataræði. Fleiru má við
bæta, en Ijóst ætti að vera, hvert
umfang heilsuverndar er, en verk-
efnin eru síbreytileg, vegna breyttra
þjóðfélagshátta, breyttrar þekkingar
og breyttra neyzluvenja. Sá þáttur
heilsuverndar, sem hefur vaxandi
þýðingu, en hefur verið vanræktur
hjá okkur, er heilbrigðisfræðsla. En
framfarir í fjölmiðlun hafa skapað
geysimikla möguleika til að gera
fólki grein fyrir heilbrigði og holl-
ustuháttum, fræða það um gagnsemi
vissra hluta og skaðsemi annarra.
Útvarp og sjónvarp geta orðið mik-
ilvirk tæki til eflingar heilsu lands-
manna og þann veg stuðlað að bættu
lífi, betra heilsufari og þar með
bættri efnahagslegri afkomu. Þáttur
auglýsinga á neyzluvörum kemur hér
og við sögu.
Heimilislækningar
Þáttur heimilislæknis sem ráð-
gjafa og trúnaðarmanns fjölskyldna
um heilsufar veitir nauðsynlegt ör-
yggi. Fráhvarf frá heimilislæknum
yfir í fjölmennar miðstöðvar er
vafasöm umbót.
Nú er aukinn áhugi fyrir heimilis-
lækningum og hópur ungra lækna í
framhaldsnámi í þeim fræðum. Ætti
slíkt að geta orðið til heilla fyrir
heilbrigðisþjónustu okkar og skapa
þarf þessum aðilum viðunandi
starfsaðstöðu.
Varðandi 2. lið í tillögum okkar,
um sérfræðilæknaþjónustu, þarf að
rannsaka, hvern veg mætti nýta
sérfræðinga betur, t.d. hvort störf
þeirra ættu að fara fram eingöngu á
spítölum og göngudeildum þeirra og
heilsugæzlustöðvum úti á landi — og
á hvern hátt má skipuleggja ferðir
þeirra út um dreifbýlið, sem ætti að
vera auðveldara nú vegna góðra
flugsamgangna.
Um 3. liðinn, þjónustu við sérstaka
sjúklingahópa, má segja hið sama;
göngudeildir sjúkrahúsa geta unnið
mun mikilvægara verkefni á þessu
sviði, ef þeim væri sköpuð betri
starfsaðstaða. Ennfremur er ærið
verkefni að byggja betur að rann-
sókn og lækningu þeirra, sem búa úti
á landi. Breyttir atvinnuhættir og ný
efni og fleira veldur því, að hópar
vissra sjúkdóma stækka og bregða
verður við með tryggingu sérfræði-
legrar aðstöðu.
Rekstur sjúkrahúsa
Fjórði liður tillögu okkar varðar
rekstur sjúkrahúsa, fjárfrekasta
þátt heilbrigðiskerfisins. Þar ætti
raunsæ rannsókn hæfra sérfræðinga
að geta leitt til umbóta, bættrar
þjónustu og e.t.v. lægri kostnaðar.
Mikill munur er á sjúkrahúsdvöl,
kostnaðarlega, eftir því í hvaða
hei'brigðisstofnun dvalið er, þótt oft
sé erfitt um samanburð, vegna
mismunandi uppbyggingar, en vænt-
anlega gæti aukin samvinna, sam-
ræming og skipulagning leitt til
hagkvæmni í heilbrigðiskerfinu.
Talið er að við eigum nægan
rúmafjölda af almennum sjúkra-
rúmum, en ýmsa hópa vantar til-
finnanlega rúm, t.d. bæklunardeildir
og langlegudeildir hér á Reykjavík-
ursvæðinu. Miðað við mannfjölda
ætti að vera nægur rúmafjöldi úti á
landi og væri verðugt verkefni að
athuga, hvort ekki mætti létta á
sjúkrahúsum hér með auknu sam-
starfi og aukinni starfsemi á öðrum
stöðum. Könnun myndi geta leitt í
ljós, hvort annað rekstrarform kynni
að vera heppilegra en hér er notað,
t.d. hvort ríkið ætti að reka öll
sjúkrahúsin, hvort heilbrigðisráð
kjördæmanna ættu að vera
stjórnunaraðilar, hvort lífeyrissjóðir
ættu að eiga og reka sjúkrahús eða
efla þátttöku sjálfseignarstofnana,
hvort félög og heilbrigðisstarfsfólk
kæmi til greina sem rekstraraðilar.
Ástæða er og til að endurkanna
framkvæmdaáætlanir, með hliðsjón
af mannfjöldaþróun í landinu og
samstarf sjúkrahúsa varðandi inn-
kaup og rekstur.
Þjónusta við aldraða
Endurhæfing og þjónusta við
aldraða gegnir þeirri sérstöðu að
hafa lengst af verið á vegum félags-
samtaka eða einstaklinga. Þessar
greinar hafa það sameiginlegt að
hafa verið í meira fjársvelti en aðrir
þættir heilbrigðisþjónustunnar og
ekki vaxið í samræmi við auknar
þarfir, m.a. vegna hækkandi meðal-
aldurs þjóðarinnar.
Flutningsmenn ætlast til þess að
það verði sérfræðingar í heilsuhag-
fræði sem geri þá könnun, sem hér er
lögð til að fram fari.