Morgunblaðið - 23.06.1979, Síða 11

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 23. JÚNÍ1979
11
STÆLT OG STOLIÐ — STÆLT OG STOLIÐ —
Gylfi Þ. Gíslason
Hver verður ambassador íHöfn?
Úr orðspori Frjálsar verzlunar: Menn eru stöðugt að spá í það, hver
verði ambassador íslands í Kaupmannahöfn síðar á þessu ári og taki við
embættinu af Agnari Kl. Jónssyni, sem nú lætur af störfum í
utanríkisþjónustinni fyrir aldurs sakir. I vetur bar nafn Magnúsar
Torfa Ólafssonar hátt í þessu sambandi. Gylfi Þ. Gísiason hefur líka
verið talinn líklegur og síðast heyrðum við Einar Agústsson nefndan. Þá
er því við að bæta að nokkrir starfsmenn utanríkisráðuneytisins með
ambassadorstitil eru starfandi hér í ráðuneytinu og koma að sjálfsögðu
til greina.
Magnús Torfi
Einar Ágústsson
Alltá vonarvöl?
MÍ1979
Lokað 25. júní — 6. ágúst
Vegna stjórnleysís í landinu
t.d. verkfalla, verkbanna og
vöruskorts svo og vegna
sumarleyfa veröa skrifstofur
okkar lokaðar frá og meö 25.
júní til og með 6. ágúst n.k.
E. TH. MATHIESEN H.F.
OALSHBAUNI 5 HAI NAR'ii;-|)i SIMi •: < 8«fc
Volvo — afturábak
Úr Orðspori Frjálsrar verzlunar: Veltir h.f. hefur náð geysigóðum
árangri í sölu Volvo-bíla hér á landi, og þykja bílarnir henta mjög vel
íslenzkum aðstæðum. Samkeppnisaðilar í bílaverzluninni líta nokkrum
öfundaraugum til Veltis á stundum og hafa sínar skýringar á þessum
góða árangri. Sumir tala um Volvo-eigendur sem sértrúarsöfnuð. Einn
bílainnflytjandi var nýlega spurður um galdurinn við sölu Volvo hér á
landi. Hann svaraði einfaldlega: „Lestu það afturábak.“
Umsjón:HaUurHaUson
Hann er sænskur, nú prófessor í pjóöháttarfræðum yiö Háskólann í Dyflinni. Talar
reiprennandi íslenzku og var sendikennari við Háskóla íslands fyrir um 20 árum. Hann
hefur varið doktorsritgerö um níö í íslenzkum fornbókmenntum, hefur rannsakað sagnir
um víkinga í írskum pjóösögum. Nafn hans er Bo Almqvist — og viðtaliö viö hann fer hér á
eftir.
....er kennt á íslenzku
við Háskóla íslands?"
„ÍRAR hafa mikinn áhuga á ís-
landi. Og um margt er fólkiö líkt í
þessum löndum, í báöum löndun-
um er mikill áhugi á mannfræöi og
ættfræöi. Það er algengt að hitta
fyrir írskan bónda er getur þuliö
ætt sína 8—9 ættliöi aftur. íslend-
ingur eru afskaplega vinsælir með
írum. Ég held aö þaö hvernig
íslendingum hefur tekizt að verja
tungu sína, sé það sem hrifur íra
mest. Sjálfir eiga þeir þar mjög
undir högg að sækja. Lítil þjóö í
skugga stórveldis. Á írlandi eru
tvær tungur, írskan, sem á mjög í
vök aö verjast og svo auðvitaö
enskan. Þaö kemur oft fyrir aö
prófessorar og menntamenn
koma til mín og spyrja: Hvernig er
það, er kennt á íslenzku viö
Háskóla íslands? Hvaö heldur þú,
segi ég og hlæ,“ sagöi Bo
Almqvist, þjóöháttfræöingur, er
blaöamaður Mbl. ræddi viö hann
vestur í Norræna húsi. Þar dvelst
Bo nú. „Ég er aö glugga í fylgjutrú
í fornbókmenntum. Hún er lík
fylgjutrúnni ( Noregi á síöari
tímum en hefur nú breyzt mjög á
íslandi. Norömönnum hefur tekist
aö verðveita hana betur," sagöi
Bo Almqvist er blaðamaöur
spuröi hann ástæðuna fyrir dvöl
hans hér.
Bo Almqvist talar mjög góöa
íslenzku, hann er sænskur og er
prófessor í þjóöháttafræöum á
írlandi. Hann hefur varið doktors-
ritgerö um níðvísur í fornbók-
menntum og lagt sig í líma viö aö
kanna sögur víkinga í írskum
þjóðsögum.
Hvernig er aö eiga rætur í
þremur löndum?
Ja. það er nú erfitt, skal ég
segja þér. Svei mór þá, ef þaö
kallar ekki fram persónuklofning.
Ég er allt í senn Svíi, íri og
íslendingur. Ég hef verið háift
áttunda ár á írlandi. Þetta aö
glugga í fylgjutrúnna er bara
íhlaupavinna og í sannleika sagt
þá var það ísland sem kallaöi. Eg
kom hér aö vísu í fyrra, var
andmælandi í doktorsritgerö.
Dvaldi þá bara í viku. En fyrst
kom ég hér 1954, fór ári síðar til
Svíþjóöar og var í hernum. Kom
síöar aftur og var fjögur ár sendi-
kennari í sænsku viö Háskóla
íslands. Þá byrjaði ég aö vinna aö
doktorsritgerö minni, þaö er aö
segja um níö í íslenzkum fornbók-
menntum. Ég lauk viö ritgerðina
og varöi hana víö Uppsala-
háskóla. Spurningin í ritgeröinni
var hvort níö heföi verið tengt
töfrum. Meö því aö segja Ijótt
óvini sína vildu menn draga mátt
úr þeim. Þeir fengu vætti og álfa
til aö gera þaö. Mín niðurstaða
var, aö níö heföi veriö tengt
töfrum.
Ágætt dæmi hef ég hér, þar
sem ég er einmitt með Jónsvík-
ingasögu. Þar segir frá Byrgi
nokkrum, sem haföi fé af íslend-
ingum í Danmörku. Þetta er ávarp
til goöanna og felur í sér töfra og
þar er fast aö oröi kveöiö. Byrgir
bendlaöur viö kynmök vlö meri."
Vísan er eftirfarandi.
Þá er sparn á mó mörnar
morkunnur Haraldr sunnan
varð þá Vinda myröir
vax eitt í ham faxa;
en bergstofu Byrgir
böndum rækr í landi
þaö sá öld (í) jöldu
óríkar fyrir líki.
um
íslendinga
Hvaö
nútímans?
Ég hef haft nokkur kynni af
mönnum á íslandi, sem eru
kraftaskáld, hafa jafnvel kveöiö
landsins forna fjanda, ísinn, á
braut en þaö var einnig gert til
forna. Ég hef hitt mann sem hefur
kveöið niöur draug og einnig ísinn
á braut. Hann kvaö þannig um
landísinn:
Bo Almqvist býr í gestaher-
berginu í Norræna húsinu en
hann gluggar nú í fylgjutrú í
fornbókmenntum.
Ýttu þér, spýttu þér
ört frá landi, fjandi.
Færöu þig suður í Spánarhaf
splundrastu, sundrastu, faröu í
kaf.
Svona kraftavísur má ekki nota
nema einu sinni, eftir þaö hætta
þær aö verka, eöa svo segir trúin.
Þaö er hugurinn sem er aöalatriö-
ið,
. írar eiga einnig mikiö af skáld-
um og hagyröingum, rétt eins og
íslendingar. Kraftaskáld eins og
Hallgrímur heitinn Pétursson. Ein-
hverju sinni átti Hallgrímur aö
hafa séö ref bíta lamb og þaö var í
miöri messu. Hann-brá þá hart viö
og kvaö:
Þú sem bítur bóndans fé
bölvuö í þér augun sé
stattu eins og stofn af tré
stirö og dauö á jörðinni.
Þá drapst refurinn, en Hallgrím-
ur er sagður hafa misst skáld-
skapargáfu sína þar sem hann
orti þetta í kirkju. Síöan segir
sagan aö skáldiö hafi einhverju
sinni veriö uppi á baðstofu, veriö
að bauka viö eitthvað og sagði
þá: upp, upp. Þá kom skálda-
gáfan aftur og Hallgrímur byrjaöi
aö yrkja á ný.
Víkingarnir í írskum þjóö-
sögum. Þeirra er þé væntanlega
ekki getið að góðu?
Nei, þaö er rétt. Þeirra er ekki
getiö aö neinu góöu. Og margt
skemmtilegt kemur fram. A írlandi
er sagt aö rauöhæröir menn séu
af víkingaættum og þykir ekki
gott. Annars er gaman að því,
rauðhærðir menn á íslandi hafa
löngum veriö taldir hafa írskt blóö
í æöum. Þegar kalt er á írlandl er
sagt aö kuldinn sé til aö drepa
víking. Allt sem er tengt víkingum
er af hinu illa.
En eitt af því furöulegasta er, aö
menn af víkingaættum áttu aö
hafa rófu, eöa skott, og þeir
reyndu aö koma í veg fyrir aö þaö
sæist meö alls kyns undarlegum
uppátækjum. Þá er skemmtilegt
hvernig þjóösagan tekur á sig
furöulegaat myndir. Víkingar
þóttu ganga hart fram viö inn-
heimtu skatta sinna. Ef menn
borguöu ekki þá var sagt aö nefiö
væri skoriö af þeim. Þetta var
vegna þess aö meöal víkinga var
talað um nefskatt — þaö er
skattur á hvern einstakling, hvert
nef. Rétt eins og Bretar segja „per
head“. Á hvert höfuö.
Þá voru ýmis dýr tengd vík-
ingum. Þannig var sagt aö vík-
ingar heföu refi í stað hunda og
kettir þeirra væru hreysikettir.
Sagan segir að víklngar hafi
komið meö hænsn til írlands. Og
þaö gaf ástæöu ttl sögusagna. Og
líkingin átti auövitaö viö vikinga.
Sagt að hæsnin væru alltaf aö
hugsa um á kvöldin aö snúa til
Noröurlanda. En að morgni heföu
þau gleymt því. Þetta átti viö
menn sem sífellt voru meö áform
á prjónunum en komu þeim aldrei
í verk.
Þannig er hægt aö halda lengi
áfram. Tii aö mynda þóttu vík-
ingar brugga sérstaklega góöan
bjór og til þess notuöu þeir lyng.
Ekki vissu menn hvernig þessi
listagóöi bjór var bruggaður og
mikiö var spekúleraö en ekki
komust írar aö leyndarmálinu.
Svo var þaö eftir sigur íra í
Brjánsbardaga á öndverðri 11.
öld aö loks hillti undir að írar
kæmust aö leyndarmálinu mikla,
segir sagan. Það voru aöeins eftir
tveir víkingar, gamall maður og
sonur hans. írarnlr tóku þá til
fanga og reyndu nú aö fá þá til aö
gefa upp leyndarmálið mikla.
Loksins sagöi gamli maöurinn:
EOg skal segja ykkur leyndar-
máliö mikla., en því aöeins aö þiö
drepið son minn. Þetta geröu irar.
Þá hló víkingurinn rosalega, segir
sagan, og sagöi: Nú veit ég einn
hvernig bjórinn góöi skal brugg-
aður og þaö fáiö þiö aldrei aö
vita. Þetta er raunar önnur mynd
af sögunni um Rínargullið í Atla-
kviöu, en eins og þú veist þá er oft
ótrúleg samsvörun í sögum þjóöa.
Sögurnar af víkingum eiga viö
um Noröurlöndin öll. Þá man ég
aö Þorsteinn Síöu-Hallsson tók
þátt í Brjánsbardaga og þegar
liöiö lagöi á flóta staldraði hann
viö og mælti: Það er langt aö
hlaupa til íslands.
Hverníg er að búa á írlandi,
vera afkomandi Víkinga?
Það er ákaflega gott aö búa á
írlandi, fólkið er gott. En írar eiga
viö sín stóru vandamál að stríða,
eins og allir vita. Verkföllln hér eru
ekki mikil ef miö er tekið af írum.
Nú hafa póstmenn verið í verkfalli
síöan í febrúar og símamenn hafa
einnig farið í verkfall. Þannig er
ekki hægt aö síma frá írlandi til
íslands en hins vegar hægt aö
síma frá íslandi til írlands og þaö
bjargaði því aö ég komst til
íslands þrátt yfir allt, loksins, segi
ég — hef veriö í nokkurs konar
útlegö í 20 ár.