Morgunblaðið - 23.06.1979, Blaðsíða 22

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 23. JÚNÍ1979
hvaða formi sem er. Útgerðin vill
styrki, ekki skatta, hærra verð en
ekki lægra.
UTGERÐIN
22
„Auðlindaskattur
er eina leiðin”
Rætt við Einar Júlíusson, eðlisfræðing
„Mikilvægasta niðurstaða þess-
ara útreikninga minna er að
aflinn fer í fýrstu vaxandi með
auknum skipafjölda og síðan
hraðminnkandi. Þegar fiskveiði-
flotinn nálgast 70 þúsund smálest-
ir nálgast hrygningarstofninn lág-
mark sitt og aflinn hrynur niður í
ekki neitt. Þetta hefur verið að
gerast hér á landi á síðustu árum
og það er orðið óhjákvæmilegt að
minnka fiskveiðiflotann til þess að
fiskistofnarnir geti náð sér.
Ef við setjum aflaverðmæti og
rekstrarkostnað upp sem fall af
fiskveiðiflota kemur út, eins og
sést á meðfylgjandi skýringar-
mynd, að í byrjun, það er þegar fá
skip eru á veiðum, er verðmæti
aflans meira en rekstrarkostnaður
skipanna og því er ágóði af
veiðunum. Ferlarnir skerast í
punkti sem ég kalla veiðipunkt þar
sem heildarkostnaður er jafn
heildargróða og stærri floti felur í
sér tap á útgerðinni.
Mestur ágóði er í ákveðnum
kjörpunkti um 50 milljarðar á ári
miðað við þær tölur sem gengiö er
út frá. Samkvæmt þessu líkani
væri því 50 milljörðum króna
hagkvæmara að reka útgerö í
þessum kjörpunkti heldur en í
veiðipunkti þar sem ágóðinn er
núll, en þar erum við staddir í
dag,“ sagði Einar Júlíusson eðlis-
fræðingur um niðurstöður reikni-
líkans sem hann hefur gert fyrir
botnfiskveiðar og hagkvæmni
þeirra hér við land.
Vill minnka
fiskiskipaflotann
um nær helming
Samkvæmt niðurstöðum reikni-
líkansins væri unnt að ná 50
milljarða króna ágóða af útgerð-
inni hér á landi ef fiskveiðiflotinn
yrði minnkaður úr 64 þúsund
smálestum í 36 þúsund smálestir.
Kæmi það fram í auknum afla
síðar meir og minni tilkostnaði.
Einar sagði að kveikjan að
þessum rannsóknum hans hefði
verið fyrirlestur sem hann hlýddi
á síðastliðið haust og fluttur var
af Jakob Jakobssyni fiskifræðingi.
„Hann kvartaði þar yfir því
hversu erfitt það væri að fá
ráðamenn til að skilja að það
gengur á fiskistofnana þegar þeir
eru veiddir," sagði Einar. „Þá
gerði ég fyrsta líkanið og hélt
reikningum síðan áfram núna.
Annars hef ég ekki mikla reynslu
af fiskifræði og fiskveiðum, en
reiknilíkön hef ég fengist við og
hef ágæta aðstöðu til aö fram-
kvæma þessa útreikninga hér í
Raunvísindastofnuninni."
Menn eru tryggðir
gegn taprekstri
— En hvers vegna halda menn
áfram útgerð jafnvel þótt ágóðinn
sé enginn?
„Meðan ágóði er af útgerð vilja
útgerðarmenn fjárfesta í útgerð-
inni og fleiri vilja stunda hana.
Skipum fjölgar svo að segja af
sjálfu sér þar til veiðipunkti er
náð. Þar ættu skipakaupin að öllu
óbreyttu að stöðvast nema menn
séu á einhvern hátt tryggðir gegn
taprekstri, — en það er einmitt
það sem á sér stað hér á landi og
má í því sambandi nefna hagstæð
lán til skipakaupa.
Skipunum fjölgar uns þau eru
rekin með tapi og þá eru settar
Útgerðin vill
styrki ekki
skatta, hærra
verð en ekki
yy Stækkun
fiskiskipaflotans
síðan 1950 hefur
ekki aukið heild-
araflann, heldur
minnkað hann
um 200 þúsund
smálestir á
ári^ y
Útgerðar-
menn eru tryggð-
ir gegn tap-
rekstri j y
yy Sjálfur
myndi ég leggja
til, að helmingur
skipaflotans yrði
seldur úr landi
strax á morg-
un»
Hrygning-
arstofninn er nú
aðeins 200 þús-
und lestir — var
milljón smálestir
fyrir 20 árum
fram kröfur á hendur ríkisvaldinu
um að hækka fiskverðið, fella
gengið og lækka skattana. Sam-
kvæmt reiknilíkaninu er kjör-
stærð fiskiskipaflotans um 36 þús-
und smálestir, en hún er nú
nálægt 64 þúsund smálestum. Með
36 þúsund smálesta fiskiflota er
vel unnt að veiða 700 þúsund
smálesta botnfiskafla á ári.“
Um 1950 var flotinn
orðinn eins stór og
hann ætti að vera
— Hvernig verður að þínu mati
helst snúist gegn þessari þróun?
„Stærð fiskiflotans getum við
auðvitað breytt og ég tel að við
eigum að minnka flotann næstum
því um helming. Fiskiskipaflotinn
hefur vaxið mjög síðan 1930 eins
og sjá má á meðfylgjandi mynd.
Enda þótt ekki séu nema % hlutar
af þessum flota á botnfiskveiðum
er ljóst að þegar árið 1950 var
fiskiskipaflotinn orðinn eins stór
og hann ætti að vera.
Auðvitað þurfti að endurnýja
fiskiskipaflotann frá 1950, en sú
stækkun flotans sem síðan hefur
orðið eykur alls ekki heildaraflann
heldur minnkar hann um nærri
200 þúsund lestir á ári og hefur
nær útrýmt fiskinum.
í þessu sambandi má minna á
að hrygningarstofninn er aðeins
200 þúsund lestir, en hann var um
milljón smálestir fyrir rúmum
tveimur áratugum. Afli á sóknar-
einingu hefur fallið niður í einn
þriðja miðað við næst síðasta
áratug og sjá allir hversu alvar-
legt ástandið er orðið."
Auðlindaskattur
eina lausnin
— Hvaða aðferð væri heppileg-
ust til að koma flotanum niður í
hæfilega stærð að þínu mati?
„Burtséð frá þjóðnýtingu, sem
ég tel óæskilega, er auðlindaskatt-
ur eina leiðin.
Auðlindaskattur getur verið
með ýmsu móti, hann getur til
dæmis verið í formi lækkaðs
fiskverðs til útgerðar, skatts á
rekstrarvörur útgerðarinnar eða
sölu veiðileyfa. Annað hvort má
selja hæstbjóðanda fastan fjölda
veiðileyfa eða selja þau á föstu
verði hverjum sem kaupa vill.
Fljótt á litið virðist mér seinni
kosturinn mun betri, þ.e. fast verð
veiðileyfanna. Fiskveiöileyfi bund-
in við aflamagn eða lágt verð til
útgerðar, þ.e. söluskattur á fisk-
inn, tel ég þó langbestu lausnina
meðal annars vegna þess að nátt-
úrulegar sveiflur í aflamagni
myndu þá ekki hafa eins örlaga-
ríkar afleiðingar fyrir útgerðar-
menn.
Skatta og tolla á olíu og aðrar
rekstrarvörur útgerðarinnar
mætti nota til að flytja til veiði-
punktinn. Slíkir skattar geta
vissulega ekki einir sér komið í
veg fyrir ofveiði og jafnvel útrým-
ingu fiskistofna sem einhver
kaupandi er fús til að greiða hátt
verð fyrir. Það liggur í hlutarins
eðli að útgerðarmenn muni berj-
ast gegn því með öllum tiltækum
ráðum að af útgerðinni verði
tekinn auðlindaskattur í hvaða
formi sem er. Útgerðin vill styrki,
ekki skatta, hærra verð en ekki
lægra.
Það er ástæða til að leggja á það
áherslu að þessi auðlindaskattur í
eðlisfræðingur.
Það er ástæða til að leggja á það
áherslu að þessi auðlindaskattur
er einungis til stjórnunar á út-
gerðinni. Þessi skattur er að
mestu fundið fé en ekki tiifærsla
frá einum atvinnuvegi til annars.
Hann hefur því ekki áhrif á aðra
atvinnuvegi nema honum sé bein-
línis varið þeim til styrktar."
Rangt gengi er
eins konar auð-
lindaskattur
„Talsvert hefur verið rætt um
auðlindaskatt af öðrum toga til að
Á þessari mynd hafa aflaverðmæti og rekstrarkostnaður verið sett
upp sem fall af fiskveiðiflota. Eins og sjá má af myndinni er verðmæti
aflans meira en rekstrarkostnaður skipanna í fyrstu og þá er
hagnaður af veiðunum. Mestur ágóði er í kjörpunkti (KP) 50
milljarðar eins og sjá má. Þar sem ferlarnir skerast í veiðipunkti (VP)
er heildarkostnaður jafn heildarágóða og eftir það er tap af veiðunum.
Eina leiðin er eins og sjá má að minnka fiskiflotann og nálgast þannig
kjörpunkt (KP), en í dag eru íslendingar staddir nálægt veiðipunkti
(VP).
Hér sést hvernig fiskiskipafloti íslendinga hefur stóraukist á síðari
árum. Einar heidur því fram að fiskveiðiflotinn hafi þegar árið 1950
verið orðinn nógu stór og að aukning sú sem síðan hefur orðið á
honum auki ekki aflann heidur minnki hann um 200 þúsund smálestir
á ári.